هةنديَك كةس هةر لة جيَدا بةلَطةنامةكة رةتدةكةنةوة، لةكاتيَكدا هةنديَكي تر بة مةرج يان بةوثةرِي دلَخؤشيةوة ثيَشوازي ليَدةكةن.

نوسيني زيا رةسان لة فةلوجة

هةنديَك كةس هةر لة جيَدا بةلَطةنامةكة رةتدةكةنةوة، لةكاتيَكدا هةنديَكي تر بة مةرج يان بةوثةرِي دلَخؤشيةوة ثيَشوازي ليَدةكةن.

نوسيني زيا رةسان لة فةلوجة

Tuesday, 22 February, 2005
IWPR

IWPR

Institute for War & Peace Reporting

كاردانةوةكان لة ناوجةرطةي ناوضةي سوني عيَراقةوة هةمةضةشنةبون، بةحوكمدان لةو ضاوثيَكةوتنانةوةي كة IWPR لة فةلوجة سازي كردبون. زؤربةي ئةوانةي لةم شارؤضكةيةدا ضاوثيَكةوتنيان لةطةلَ سازكرا ئيدانةي دةستورة نويَكةيان كرد هةرضةندة هةنديَكيان ثيَيان باش بو.


هةنديَك لة دانيشتواني فةلوجة وتيان بةلَطةنامةكة، كة لةلايةن 25 ئةندامةكةي ئةنجومةني حوكمي هةلَبذيَردراو لةلايةن هاوثةيمانانةوة ريَككةوتبون لةسةري، هيض جؤرة شةرعيةتيَكي نية.


فورات موحةمةد ئةلخاليدي ،26 سالآن، كة بةرِيَوةبةري خواردنطايةكة، وتي " دةستورةكة تةنها خزمةتي بةرذوةندي كورد دةكات. لةلايةن سياسةتمةدارة ئةمريكيةكانةوة دارِيَذراوة و من لة ذيَر هيض ئيلتيزاميَكدا نيم تا ثابةندبم ثيَوةي. ئةنجومةني حوكم هةلَنةبذيَردراوة، كةسيش دةنطي نةداوة بؤ دةستورةكة."


زيا عةلوان ي موةليدة فرؤش ، تةمةن 23 سالآن، بةهةمان شيَوة دذي شيَوازي ثةسةندكردني بةلَطةنامةكة بو. " ثةست بوم كاتيَك بيستم كة خؤفرؤشةكاني ئةنجومةني حوكم دةستورةكةيان ئيمزا كردوة."


" دةستورة كؤنةكة مافي زؤرتر ثيَدةبةخشين. ضةندين سالَ بو هةمان بو و كةسيش هةلَينةكوتاية سةر مالَةكانمان و مافيَكي نةداية كةمينة كة ئيَمة ملكةضي ببين."


زيا مةحمود ئةلعالي، 36 سالآن، كورِي شيَخي خيَلَيَك، وتي خةلَكي ناوضةكة دذي بةلَطةنامةكةن بةلآم هةولَ دةدةن برِطةيةكي ناوي بةكاربهيَنن بؤ ريَطرتن لة طةيشتن بة هةر دةستوريَكي هةميشةيي.


ئةو وتي " ئةنداماني ئةنجومةني حوكم نويَنةريي ئيَمة ناكةن. ئةوان ثيَشوازي ناكريَن ليَرة. ضؤن دةتوانم لة دةستوريَك رازي بم كة لةلايةن كةسانيَكةوة نوسراوة كة من دانيان ثيَدانانيَم وةك نويَنةر؟"


زيا لة ئاماذةيةكدا بة برِطةي (ج) كة ريَدةدات هةر سيَ ثاريَزطايةك ظيتؤي تةبانناكردني دةستوري هةميشةيي بكةن، وتي "خالَي (ج) زؤر دةكةويَت لةسةريان ] ئةنجومةني حوكم [ ضونكة ئيَمة هةر دةستوريَكي ئايندة رةتدةكةينةوة."


بيرؤكةي بةكارهيَناني ئةم برِطةية بؤ مةبةستي تاكتيكي لةلايةن محةمةد حسيَن ئةلبةلوا شةوة ثشتطيريي كرا، كة سةركردةيةكي خيَلَةكي فةلوجةية كة لة ئةنجومةني حوكمي ناوضةكةداية.


بةلوا شةرةفي سةركردايةتيكردني هةلَمةتي دذ بة بةلَطةنامةكةي داية ثالَ ئايةتولَلآي عوزما سةيد عةلي ئةلحسةيني ئةلسيستاني، كة ثياويَكي ئايني بالآي شيعةكانة و نارِةزاييةكةي بة شيَوةيةكي كاتي ثةسةندكردني دةستورةكةي دواخست. ئةو وتي " سيستاني يةكةم جار دةستي كرد بة نارِةزاييةكة، ئينجا سونيةكاني هات بةدوادا. ئيَمة تةواو ثشتطيري دةكةين."


لةطةلَ ئةوةشدا، بةلوا لةطةلَ ظيتؤ هةريَميةكةداية – خودي ئةو برِطةيةي كة سيستاني نارِازي بو ليَي لة هةر شتيَكي تر زياتر وةك لةمثةرِيَك لةبةردةم تةبةنناكردني دةستوري هةميشةييدا.


بةلوا وتي " تاكة شت كة خزمةتي بةرذةوةنديةكانمان بكات برِطي (ج)ة. من ئةمة دةقؤزمةوة بؤ ريَطرتن لة تةبةنناكردني دةستوريَك كة دذي ئيرادي من بيَت لة داهاتو دا."


بةلوا رةخنةي طرت لةو دةسةلآتانةي كة دراون بةو ناوضةيةي زؤرينة كوردن و لة ثاش جةنطي كةنداوي 1991 دامةزرا.


ئةو وتي " ئةو فيدرالَيزمةي كورد دةيةويَت ثيادةي بكات نارِةواية. شارةكاني باكور سةر بة نةتةوةيةكي تايبةت نين. شار هةية ثرِة لة سوني – ئايا ئةوان ئؤتؤنؤمي وةردةطرن؟"


بةلآم هةمو كةسيَكيش دذي طؤرِانةكة نةبو. ضةند كةسيَك لةوانةي ضاوثيكةوتنيان لةطةلَ كرا لة فةلوجة وتيان دةستورةكة هةنطاويَكة بؤ كؤتايهيَنان بة داطيركاري.


ئةحمةد مونسير ، تةمةن 25 سالآن، كة بازرطانيَكي خاوةن برِوانامةي بةكالؤريؤسة لة زانستي سياسيدا ، وتي " متمانةم بةوانةية كة دةستورةكةيان نوسيوة، من زؤر رازيم لة دةستورةكة. دةبيَت ئةوةشمان لةيادبيَت كة ئةمة دةستوريَكي ئينتيقالية نةك هةميشةيي، لةكاتيَكي زؤر حةساسيشدا ديَت كة ئةنداماني ئةنجومةني حوكم لة هةولَي ئةوةدان دةسةلآت بطويَزنةوة بؤ عيَراقيةكان بة هةر شيَوازيَك بيَت."


"ئةوةشي زياد كرد كة " خالَي (ج) ريَطريَكي طةورة نية. زؤر كةس لة فيدرالَيزم تيَناطةن، بةلآم ئةوانةي برِيارةكان دةدةن لة هةم كةس زؤرتر دةزانن بةتايبةت لةبارةي داواكاريةكاني كوردةوة... لة سياسةتدا شتيَكي زانراوة كة دةتوانيت شتيَك وةربطريت بة بيَ ئةوةي شتيَك ببةخشيت."


يةكيَك لةو سةركردة خيلَةكيانةي لةلايةنIWPR ةوة ضاوثيَكةوتني لةطةلَ سازكرابو ، شيَخ خاليد عةتوان ئةلفةهداوي ، 75 سالآن، داواي لة خةلَك كرد ثشتيواني دةستورةكة بكةن وةك ريَطةيةك بؤ زامنكردني ثاراستني مافةكانيان.


" دةستورةكة زؤر باشة، سةرباري ئةو هةمو دةنطةدةنطةي كة هةنديَك لة شيعةكان و ثياوة ئاينية بالآكانيان دةريانكرد. مافي ظيتؤ دةبةخشيَت و ئةوةش شتيَكي زؤر باشة.


" من داوا لة خةلَك دةكةم كة دةستورةكة رةت نةكةنةوة... ئةوانةي دةيانةويَت كة دةستورةكة رةت بكةنةوة دةيانةويَت حوكمي خةلَك بكةن و ئةو شتانةيان بةسةردا بسةثيَنن كة كاتي ئةوة ديَت دةستوري هةميشةيي بنوسريَت."


زيا رةسان رؤذنامةنوسيَكي راهيَنراوي IWPR ة لة بةغداد.


Frontline Updates
Support local journalists