قضاوت طالبان "منصفانه تر" از محاکم دولتی

گزارشی از قیوم بابک، افغانستان

گزارش شماره 369

17 اگست 2010

باشندگان ولایات شمالی افغانستان می گویند که آنان بجای محاکم رسمی دولتی که به گفته آنان فاسد و غیر موثر می باشند، به محاکم غیررسمی طالبان مراجعه می کنند. آنان می گویند که طالبان رشوت نمی خواهند و نسبت به سیستم قضایی، به مراتب سریع تر عمل می کنند.

این واقعیت که شبه نظامیان ظرفیت ایجاد نوعی قضای موازی را دارند، و باشندگان به آن قضا باور دارند بخصوص ازین جهت که شمال افغانستان در سالهای اخیر نسبت به جنوب مصوون تر بوده است، هوشدار دهنده است. طالبان در جنوب حضور نظامی قدرتمندتر داشته و با باشندگان پشتون آن همزیستی فرهنگی بیشتری دارند.

شیر محمد، 50 ساله، باشنده ولسوالی چمتال ولایت بلخ به آی دبلیو پی آر توضیح داد که چگونه پس ازانکه محکمه محلی بخاطر تجدید نظر در قضیه اش از او مبلغ هنگفتی رشوت خواست، به طالبان مراجعه نمود.

منازعه زمانی بوجود آمد که پسر او، موترسایکلی را به فردی بنام نور الدین فروخته بود، ولی نورالدین بعداً از پرداخت قیمت موترسایکل سرباز زد. پس ازانکه در محکمه رسمی از او خواسته شد که نصف قیمت موترسایکل را رشوت بدهد، دست از ادامه تلاش ها دران محکمه برداشت.

او گفت: "یک روز طالبان به مسجد ما آمدند و من نزد آنان شکایت کردم. همان شب طالبان، نورالدین را خواسته و قضیه را بررسی کردند. نورالدین پذیرفت که باید آن پول را به من می پرداخت، و این کار را کرد."

شیر محمد گفت که او از شیوه طالبان در رسیدگی به مسایل راضی می باشد، زیرا آنان طبق شریعت اسلامی منازعه را بطور قاطع حل کردند و در بدل این کار هیچ پولی نخواستند.

دینار خیل، رییس محکمه استیناف ولایت بلخ، شدیداً این ادعا را که محکمه به فساد آغشته است، رد کرد و افزود که این ادعاها تبلیغات محض می باشند.

او گفت: "در بلخ هیچ فساد و رشوه گیری نیست که باعث شود مردم به طالبان رو بیاورند."

او گفت هرگونه قضاوتی که از سوی شورشیان صورت گرفته باشد، غیرقانونی می باشد، زیرا آنان مراحل مختلف پروسه مورد نظر را طی نکرده اند.

او گفت: "به اساس قانون، یک قضیه باید از سه محکمه بگذرد. اگر یک قاضی پیش ازین مراحل حکم نهایی را صادر می کند، این حکم منصفانه و عادلانه نخواهد بود."

این ادعاها که فساد در نهادهای حکومتی و دولتی افغانستان بطور گسترده وجود دارد، هم از سوی افغانها و هم از سوی جامعه جهانی مطرح شده است.

در سروی جدیدی که از سوی دیدبان سلامت افغانستان (Integrity Watch Afghanistan) انجام شده، مبلغ رشوتی که سال گذشته پرداخته شده به حدود یک میلیارد دالر بالغ می شود. نیم پاسخ دهندگان سروی گفته بودند که طالبان به دلیل آنکه فاسد نیستند، قوی می باشند.

صاحب نظران به این باورند که این برداشت، باعث ترغیب مردم به همکاری با شورشیان می شود.

نبی اسیر، حقوقدان و تحلیلگر سیاسی در ولایت بلخ، گفت که فساد و جرم به بلند ترین سطوح حکومت شایع شده است.

او گفت: "دولت یک مشکل اساسی دارد. مقامات حاکم کشور بطور آشکار فاسد می باشند و حامیان خارجی شان نیز در گسترش فساد نقش داشته اند. مردم از فساد داخل حکومت به تنگ آمده اند و به طالبان رو می آورند."

محی الدین، کلان قریه چلگزه ولسوالی قیصار در ولایت فاریاب که به سمت غرب بلخ واقع است توضیح داد که چگونه طالبان به منطقه برگشته و حکومت و محاکم موازی را ایجاد کرده اند.

سیستم اداری طالبان اکنون نیز مانند دوره حاکمیت آن گروه از سال 1996 الی 2001 می باشد. امروز نیز آنان برای هر واحد اداری والی، ولسوال و قضاتی را گماشته اند. محی الدین می گوید که تنها تفاوت این است که ساختارهای سایه ی کنونی محل خاص ندارند، بلکه درحال گردش از یک مسجد به مسجد دیگر می باشند و ازانجا احکام شان را اجرا می کنند.

او گفت که باشندگان این مناطق اکنون محاکم طالبان را نسبت به محاکم دولت ترجیح می دهند.

محی الدین گفت: "طالبان قضایایی را که برای مردم اهمیت زیاد دارند، بدون رشوه یا خلق کدام مشکل دیگر، حل می کنند. آنان حتی نزاع هایی مربوط به قتل را در جریان سه روز فیصله می کنند و حقوق طرف های مختلف را بطور مناسب رعایت می کنند. از همین رو مردم به آنان مراجعه می کنند."

ذبیح الله مجاهد، سخنگوی طالبان در گفتگوی تلفونی به آی دبلیو پی آر گفت که گروه مذکور هنوز شبکه اداری اش را مثل دوران حاکمیت اش در سراسر افغانستان حفظ کرده است.

او گفت: "بحمد الله، امارت اسلامی افغانستان سیستم اداری خاص خودش را دارد و تمام کشور را تحت پوشش قرار می دهد. مقامات امارت اسلامی به مسلمانان کشور خدمت می کنند و تا جایی که پس از جهاد با متجاوزان کافر قادر اند، به داد مردم می رسند. افغانها مسلمان اند و هرگز زیر سلطه خارجیان زندگی نکرده و ازین پس نیز نخواهند کرد. ما خوشحالیم که با گذشت هر روز، ماهیت اصلی حکومت افغانستان و دوستان خارجی اش فاش شده است، و مردم به طالبان رو می آورند."

وحید عمر، سخنگوی رییس جمهور کرزی در یک کنفرانس مطبوعاتی این امر را که گویا طالبان در میان مردم نفوذ قابل توجه دارند، رد کرد.

او گفت: "طالبان مخفیانه و برای مدت کوتاه در بعض مناطق ظاهر می شوند، و پس از مدت کوتاه یا آنکه سرکوب و دستگیر می شوند و یا آنکه فرار می کنند."

او تایید کرد که فساد در درون حکومت وجود دارد، اما تاکید کرد که برای از بین بردن فساد تمام تلاش ها صورت می گیرد.

قسیم لودین، از اداره عالی نظارت که برای مبارزه با فساد ایجاد شده، تصدیق کرد که مشکلات وجود دارند اما افزود که برای حل این مشکلات قبلاً اقدام صورت گرفته است.

او گفت: "این واقعیت است که در افغانستان فساد وجود دارد و قادر به کنترل کامل آن نبوده ایم. اما من با اطمینان می گویم که فساد بزودی در داخل حکومت از بین خواهد رفت و ما استراتیژی های جدیدی را روی دست گرفته ایم."

باید منظر ماند تا دیده شود که آیا اینگونه پالیسی ها منجر به اعتماد بیشتر مردم به نهادهای دولتی به شمول قوه قضائیه خواهد شد یا خیر.

حاجی صدیق، 55 ساله، باشنده مزار شریف، شهر عمده ولایت بلخ، گفت که او به محاکم دولتی که با آنها سروکار دارد، بسیار کم اعتماد دارد.

او گفت: "این سومین سال است که من دعوای حقوقی را در مورد زمین ام در محکمه ولایتی بلخ تعقیب کرده ام. در قضیه هیچ پیشرفتی صورت نگرفته است. بسیار ساده است که بتوانیم شاهد رشوه ستانی اداره و مشکل تراشی آنها برای مردم باشیم- کار دیگری از دست آنان بر نمی آید."