Srpski lideri planirali da smanje broj Bošnjaka

Velma Šarić

IWPR-trained journalist

Monday, 7 November, 2011

The link has been copied

Piše: Velma Šarić iz Sarajeva (TU br. 716, 7. novembar 2011.)

Na suđenju nekadašnjem lideru bosanskih Srba, Radovanu Karadžiću, ove sedmice je bilo govora o navodnom ratnom predlogu jednog srpskog zvaničnika da se broj Bošnjaka u severozapadnoj Bosni smanji na svega dva ili tri procenta od ukupnog broja stanovnika.

Pre bosanskog rata, koji je trajao od 1992. do 1995. godine, preko 40 procenata stanovništva pomenutog područja činili su Bošnjaci (bosanski Muslimani).

Bivši bošnjački funkcioner iz Prijedora, Mirsad Mujadžić, izjavio je ove sedmice pred sudijama kako je dotičnu tvrdnju o smanjivanju broja Bošnjaka čuo 1991. godine iz usta jednog visokog zvaničnika Karadžićeve Srpske demokratske stranke (SDS).

Neposredno uoči izbijanja rata, Mujadžić je u Prijedoru (severozapadna Bosna) bio na čelu bošnjačke Stranke demokratske akcije (SDA).

On je ranije svedočio na suđenju bivšem predsedniku prijedorske opštinske skupštine, Milomiru Stakiću. Haški tribunal je 2006. Stakića osudio za progon, istrebljenje, ubijanje i deportaciju prijedorskih ne-Srba u periodu od aprila do septembra 1992. Osuđenik se trenutno nalazi u jednom francuskom zatvoru, na izdržavanju kazne u trajanju od 40 godina.

Mujedžićeva izjava sa suđenja Stakiću uvrštena je u dokaze i na suđenju Karadžiću.

Kao bivši predsednik Republike Srpske (RS) i čelnik SDS-a, Karadžić se tereti da je „planirao, ohrabrivao, naređivao i/ili pomagao i podsticao progone na političkoj i verskoj osnovi protiv bosanskih Muslimana i Hrvata“ nastanjenih u preko dvadeset bosanskih opština, uključujujući i svedokovu matičnu opštinu Prijedor.

Dok je Karadžićeva SDS osvojila većinu srpskih glasova u Prijedoru i mnogim drugim opštinama, Bošnjaci su mahom glasali za SDA.

Tužiteljica En Saterlend (Ann Sutherland) je pred sudom pročitala sažetak Mujadžićevog svedočenja sa suđenja Stakiću. Mujadžić je u svom iskazu rekao kako se seća propalih pregovora o podeli vlasti koje su u Prijedoru, neposredno uoči početka rata, vodile SDS i SDA. Posvedočio je i da su ti pregovori vođeni na veoma visokom nivou, te da je u njima „učestvovao lično Karadžić“.

Po Mujadžićevim rečima, srpske oružane snage su potkraj aprila 1992. preuzele kontrolu nad Prijedorom. Svedok je izjavio da je u gradu ostao dokle god je mogao, ali da se „skrivao u šumi . . . od maja do jula 1992.“. Potom se preselio u Bihać, tadašnju enklavu koja je bila pod kontrolom bosanske vojske.

Mujadžić  je rekao da je uspeo da pobegne iz Prijedora nepovređen, ali da je nekoliko njegovih rođaka bilo ubijeno u logoru Omarska, kao i na drugim mestima.

Osim što je bio predsednik lokalnog odbora SDA, Mujadžić je bio i poslanik u bosanskom parlamentu. On je ove sedmice pred sudom rekao kako je –  tokom jednog parlamentarnog zasedanja koje je održano potkraj 1991. – bio u prilici da čuje SDS-ovog poslanika  Radoslava Brđanina kako govori o tome da u severnoj Bosni ima „previše Muslimana“ i da ih treba „smanjiti na dva procenta, ili možda tri“.

Po rečima svedoka, Brđanin je kazao da „neke [Bošnjake] treba poštedeti, kako bi neko ipak mogao da pravi ćevape“, odnosno jedno od tradicionalnih bosanskih jela.

Haški tribunal je 2007. godine osudio Brđanina, kao nekadašnjeg predsednika kriznog štaba Autonomne Regije Krajine (ARK) u Bosni, na 30 godina zatvora za zločine počinjene nad Bošnjacima i Hrvatima u severozapadnoj Bosni. Osuđenik se trenutno nalazi na izdržavanju kazne u Danskoj.

Prilikom unakrsnog ispitivanja svedoka, Karadžić je rekao kako Brđanin „mora da se šalio“ kada je govorio o smanjivanju broja Muslimana. Da bi potkrepio taj argument, Karadžić je rekao kako bi „da je iko [Brđaninovu] izjavu shvatio ozbiljno . . . oni bi to izneli pred parlament“.

Svedok je odgovorio: „U pitanju je bila javna izjava, znate, i nije bila moja dužnost da vodim računa o Brđaninu i onome što on govori.“

Karadžić  se osvrnuo i na Stakića, funkcionera SDS-a protiv koga je Mujadžić svedočio pre nekoliko godina, da bi konstatovao kako se radi o „jednom zbilja divnom čoveku“, koji je „nepravedno osuđen“.

Na pitanje koje je bilo postavljeno svedoku – šta zna o tome da je bivši lider SDA, Alija Izetbegović, Srbima navodno predlagao „da podele Bosnu i Hercegovinu, ili da se osnuju autonomne etničke regije unutar nezavisne Bosne“ – Mujadžić je odgovorio kako „ne može da poveruje u te tvrdnje zato što mu one deluju veoma nerealno“.

Pojasnio je: „Pre rata je SDA bila izrazito projugoslovenski orijentisana, jer je znala da će, ukoliko dođe do rata, Muslimani biti najslabiji i da će biti najveći gubitnici. Ni ogromna većina [SDA-ovih] glasača ne bi podržala takvo rešenje.“

Karadžić  je rekao da je SDA imala „veliki udeo u ratu i svemu što se u njemu dešavalo: borili ste se protiv Srba i Hrvata; borili ste se čak i protiv Muslimana Fikreta Abdića“ – kazao je on, misleći na nekadašnjeg odmetnutog bošnjačkog lidera koji se za vreme rata borio protiv oružanih snaga bosanske vlade.

Mujadžić mu je, pak, odlučno uzvratio da je jedini rat „koji smo vodili bio odbrana Bosne i Hercegovine od onih koji su joj stalno pretili, od onih koji su stalno vršili nasilje nad njom“.

Karadžić  se sa time nije složio, tvrdeći da je rat „definitivno započela SDA . . . pozivajući na otpor i izazivajući čitav sukob“.

Suđenje se nastavlja naredne sedmice.

Velma Šarić  je obučena novinarka IWPR-a iz Sarajeva.