Ashpwrsohet Qwndrimi Amerikan ndaj Bosnjes

Administrata e Bushit ka hedhur idenw e twrheqjes sw trupave Amerikane nga Ballkani gjatw muajve tw fundit, por veprimet e SHBA-sw nw Bosnje tregojnw pwr njw rritje tw interesimit pwr rajonin.

Gjatw dhjetw ditwve tw fundit, trupat Amerikane janw pwrfshirw nw veprime kundwr separatistwve dhe tw dyshuarve pwr krime lufte. Kwto veprime kanw koinciduar me vizitwn e Sekretarit Amerikan tw Shtetit Kolin Pauell, dhe kanw pasuar njw periudhw tw gjatw qetwsie tw NATO-s nw Bosnje.

Pauell, i cili ka qenw nw njw turne nw Ballkan, i pwrket asaj pjese tw administratws Amerikane e cila kwrkon vazhdimin e prezencws aktive nw rajon.

Tre ditw pas mbwrritjes sw Pauellit, forca e stabilizimit e drejtuar nga NATO-ja, SFOR, ka arrestuar Drgan Obrenoviq, njw Serb tw Bosnjes tw dyshuar pwr krime lufte. Ai wshtw akuzuar pwr krime nw Bosnjen lindore. “Le tw shwrbejw arrestimi i sotwm si njw paralajmwrim pwr ata qw e kanw koshiencwn jo tw pastwr,” thuhej nw njw deklaratw pwr shtyp tw NATO-s.

Dy ditw mw pas, trupat e SFOR-it kanw marrw nwn kontroll zyrat qendrore tw Bankws Hercegovacka nw Mostarin perwndimor. Banka mendohet se ka qenw mbwshtetwsja financiare e pwrkrahwsve tw linjws sw ashpwr tw cilwt kwrkojnw tw krijojnw njw entitet tw ve/antw nw Bosnje-Herzegovinw.

Kjo ka qenw pwrpjekja e dytw e SFOR-it pwr tw marrw nwn kontroll bankwn. Pwrpjekja e parw nuk ka pasur sukses dhe disa zyrtarw perwndimorw janw rrahur nga protestuesit e zemwruar. Kwtw herw, tw vendosur pwr tw shmangur /do figurw tw keqe, ata kanw sjellw njw numwr tw madh tankesh dhe mjetesh tw blinduara, duke bllokuar pjeswn mw tw madhe tw qytetit.

Trupat kanw marrw dokumenta tepwr tw rwndwsishme tw cilat pritet tw provojnw qw banka - e krijuar nga zyrtarw tw lartw tw Bashkimit Demokratik Kroat, HDZ, - ka transferuar shuma tw mwdha pwr tw siguruar besnikwrinw e figurave tw rwndwsishme Kroate tw Bosnjes nw rradhwt e ushtrisw, policisw dhe shwrbimeve sekrete.

Veprimi i SFOR-it pwrbwn njw ndryshim nw qwndrimin e butw tw komunitetit ndwrkombwtar pwr krizwn nw Bosnje.

Kriza wshtw thelluar kur HDZ ka organizuar njw referendum tw njwanwshwm pwr krijimin e njw shtetit tw ve/antw tw Kroatwve tw Bosnjes, nw ditwn e zgjedhjeve tw pwrgjithwshme tw mbajtura Nwntorin e kaluar. Si rezultat, anwtari i presidencws tre palwshe tw Bosnjes dhe kryetari i atwhershwm i partisw nacionaliste HDZ, Ante Jelaviq, u shkarkua nga pwrfaqwsuesi i lartw i OKB-sw Volfgang Petri/.

Shkarkimi i Jelaviq dhe dy zyrtarwve tw tjerw tw lartw tw HDZ-sw ka qenw e vetmja mundwsi veprimi pwr Petri/in.

Nwse komuniteti ndwrkombwtar nuk do tw kishte parw me vwmendje zhvillimet ose do tw kishte biseduar me pwrkrahwsit e linjws sw ashpwr, besueshmwria ndwrkombwtare e OKB-sw do tw ishte shkatwrruar sw bashku me atw tw qeverisw sw re tw moderuar tw Aleancws pwr Ndryshim. Drejtuesit e HDZ-sw kanw thwnw publikisht se synimi i veprimit tw tyre ka qenw mbrojtja e tw drejtave tw Kroatwve tw Bosnjes. Por shumw vwzhgues e kanw konsideruar atw si njw pwrpjekje tw fundit pwr tw ruajtur njw farw pushteti pas zgjedhjes sw tw moderuarve nw postet mw tw larta shtetwrore dhe federale nw Nwntorin e kaluar.

Disa diplomatw Perwndimorw kanw thwnw se “kryengritja” e fundit e Kroatwve tw Bosnjes ka qenw njw operacion i planifikuar mirw i kryer me mbwshtetjen e HDZ-sw nw Kroaci.

Tw njwjtat burime thonw se drejtuesit e HDZ-sw kanw qenw pwrfshirw nw bisedime sekrete me kolegwt e tyre Serbw nw Partinw Demokratike Serbe, SDS. Natyrisht kwto bisedime kanw shkaktuar frikwn pwr deiskutime tw reja lidhur me ndarjen etnike tw Bosnje-Herzegovinws.

Spektri i njw ndarjeje etnike tw Bosnjes wshtw ndihmuar padyshim edhe nga premtimi nw fushatwn elektorale tw Presidentit Amerikan Xhorxh Bush pwr uljen e prezencws dhe pwrfshirjes Amerikane nw Ballkan.

Po tw kihet parasysh se SHBA ka luajtur njw rol tw dorws sw parw nw pwrfundimin e luftws nw Bosnje, /do pakwsim i prezencws sw saj nw rajon mund tw interpretohet nga nacionalistwt e linjws sw ashpwr, dhe jo vetwm nw Bosnje por nw tw gjithw Ballkanin si njw dritw jeshile pwr arritjen e synimeve tw tyre separatiste.

Pasi ka ardhur nw pushtet, ekipi i Bushit wshtw twrhequr pwr sa i pwrket Bosnjes. Duket se nw administratwn Amerikane ka pasur njw debat tw ashpwr ndwrmjet Departamentit tw Shtetit i cili kwmbwngul pwr vazhdimin e prezencws nw Ballkan dhe Departamentit tw Mbrojtjes i cili wshtw nw favor tw njw twrheqjeje graduale. Pwr momentin duket se ka fituar ideja e Departamentit tw Shtetit.

Vizita e Pauellit pwr tw ulur frikwn e njw twrheqjeje tw SHBA-sw nga rajoni ka koinciduar me zgjedhjet nw Malin e Zi, tw cilat janw konsideruar si parathwnie e njw referendumi pwr pavarwsi. SHBA e kundwrshton njw hap tw tillw, dhe njw nga arwsyet wshtw se kjo do tw pwrforconte kwrkeswn e Kosovws pwr pavarwsi.

Premtimet e Pauellit pwr vazhdimin e prezencws politike dhe ushtarake nw rajon, si edhe ngjarjet tw cilat kanw ndodhur nw Bosnje pas vizitws sw tij, vijnw nw njw moment shumw tw rwndwsishwm.

Megjithwse shumw njerwz kwtu mirwpresin vendosmwrinw e Pauellit dhe Ambasadorit Amerikan nw Bosnje Tomas Miller, pikpamjet e Departamentit tw Mbrojtjes mbeten njw shqetwsim i madh.

Janez Kovaq wshtw njw bashkwpunwtor i rregullt i IWPR-sw.