ترسي ئةطةري بلاَوبونةوةي ظايرؤسي ئايدز (HIV) واي لة بةرثرسان كردوة كة لة ئةندازةي تووشبوون بكؤلَنةوة.

ياسين الربيعي لة بةغداد

ترسي ئةطةري بلاَوبونةوةي ظايرؤسي ئايدز (HIV) واي لة بةرثرسان كردوة كة لة ئةندازةي تووشبوون بكؤلَنةوة.

ياسين الربيعي لة بةغداد

لةسةردةمي رذصمي سةدام حسين دا عصراق كؤمةلَطايةكي تارِادةيةك داخراوبوو، كة تيايدا ذمارةيةكي كةم كؤمثانياي بياني و كرصكاري تصدابوو. بةلاَم لةدواي رووخاني رذصمةوة وولاَتةكة سنوورةكةي كردووةتةوة بؤ وةبةرهصناني بياني و رصكخراوة فرياطوزارييةكان و خةلَكاني تر.


لة ئاكامدا، بةثصي وتةي حيدر الشمري بةرصوةبةري بانكي خوصن لة نةخؤشخانةي شاري ثزيشكي( مدينة الطب) لة بةغداد،وةزارةتي تةندروستي ضاو بؤ ئةوة دةطصرصت 4 مليؤن دؤلاري ئةمةريكي بؤ بةرنامةيةكي درصذخايةن تةرخان بكات بؤ دلَنيابوون لةوةي ئايدز نابصتة ثةتايةك لة عصراقدا.


بةرثرساني تةندروستي عصراقي وتيان HIV لة عصراقدا سةرةتا لة خوصنصكي ثيس بوةوة دةركةوت كة لةسالَي 1983 لة فةرةنسا وةرطيرا، كة بؤ خةلَكاني تووشبوو بة ثالاسيما وةرطيرابوو، نزيكةي 244 كةس تووشبوون بة ئايدزو 44كةسيان هةتا كاتي رووخاني رذصمي ثصشوو لة ذياندامابوون. لةوكاتةوة 18 حالَةتي تري ئايدز دةركةوتوة، بةمةش ذمارةيان دةكاتة 62 كةس.


وضاح حامد عبود، بةرصوةبةري سةنتةري لصكؤلَينةوةو دراسات، وتي" حالَةتة تازةكان مةترسيدارن سةرةرِاي كةمي ذمارةيان،" هةروةها وتي" بة بةراوردكردن بة سةردةمي رذصمي ثصشوو، ذمارةكة زؤرة هةرضةندة عصراق بة وولاَتصك دادةنرصت كة ذمارةي حالَةتي ئايدزي تصدا كةمة."


وةك بةشصك لة هةولَةكاني حكومةت بؤ رصطري لة ئايدز، بةرنامة بؤ ثشكنيني خوصني بةخشراو دانراوة، خوصني ئةو كض و كورِةي دةيانةوصت يةكتر بخوازن،و نةخؤش كة توشي سيل بوبصت، وذني سكثرِ،و ئةو نةخؤشانةي بةهؤي كاري جنسيةوة توشي نةخؤشي بوون،و سةردانكةراني عصراق و ديلةكان.


ئةم سالَ حكومةت دةستيكرد بة دابينكردني خزمةتطوزاري تةندروستي بصبةرامبةرو يارمةتي دارايي بؤ توشبوان بة ئايدز، مانطانة 50 هةزار دينار بؤ خةرجي و سالاَنة 100هةزار دينار بؤ جلوبةرط.


قاسم علاوي، سةرثةرشتياري راطةياندن لة وةزارةتي تةندروستي وتي كو هوفتةي ثصشوو ئةنجومةني وةزيران برِياريدا يارمةتي كانطانة بةرز بكاتةوة بؤ 200 دؤلار ( 296 هةزار دينار).


ئصستا وةزارةت كؤندؤم بة بصبةرامبةر دابيندةكات و ثةناطة بؤ ئةو تووشبوانةي ئايدز كة بص دةرةتانن و دروستكردني سةنتةرصك بؤ بةخشيني زانياري لةبارةي ظايرؤسةكةوة. وةزارةت ثلاندادةنصت بؤ دروستكردني 17 سةنتةري لةو ضةشنة.


لةسةردةمي رذصمي ثصشوودا ذمارةيةكي زؤر لة توشبوان هةر بةزيندويي سوتصنران لة ترسي ئةوةي خةلَكي تر توش نةكةن.


يةكصك لة توشبوان بة ئايدز، كة نةيويست ناوي ببرصت، وتي كة لة سةردةمي رذصمي سةدامدا رصطةي ثصنةدراوة باسي حالَةتةكةي بكات. ئةو وتي كة بةهؤي وةرطرتني خوصنةوة توشبووة.


ئةو كةسة وتي" لة رابردوودا، ناضاردةكرام تعهد ثرِبكةوة كة قسة بؤكةس نةكةم دةربارةي توشبوونم بة ئايدزو هةرِةشةيان لصدةكردم كة لةسصدارةمبدةن ئةطةر بةطؤصيان نةكةم."


هصشتا ئةو سكالاَي ئةوةدةكات كة حكومةتي ئصستا كاري ثصويست ناكات بؤ يارمةتيداني ئةوو ئةوانةي كة توشي ئايدز بوون لةرِوي دابينكردني دةرمان و ضارةسةرةوة.


هةندص لة رصكخراوةكاني بايةخدةر بة بواري تةندروستي ترسي ئةوةيان هةية كة دارِووخاني سيستةمي تةندروستي و كرانةوةي سنوورةكاني عصراق لةوانةية ببصتة هؤي بةرزبوونةوةي رصذةي توشبوون بة ئايدز.


سعيد اسماعيل حقي، بةرصوةبةري كؤمةلَةي مانطي سوري عصراقي وتي كة لةبةر ئةمةية كة كؤمةلَةكةشيان بةهةمان شصوة هةلَدةستصت بة دابينكردني يارمةتي ماددي بؤ تووشبواني ئايدزواهاوكاريكردني ثرؤذةكاني بةرطرتن لةHIV.


حقي وتي" بةشداري هةموو ثرؤذةيةك دةكةين بؤ سنوورداركردني ئايدز، لةهةر لايةكةوة بخرصتة بةردةست لةلايةن وةزارةتي تةندروستييةوةبصت يان هةر لايةكي تر."


ياسين الربيعي رؤذنامةنوسصكي راهصنراوي IWPRة لة بةغداد.


Iraqi Kurdistan, Iraq
Frontline Updates
Support local journalists