واردات كالاهای خارجی، صنایع داخلی افغانستان را به زانو در می آورد

Shahpoor Saber

IWPR trainee

Tuesday, 14 June, 2011

The link has been copied

گزارشی از شاپور صابر- افغانستان

گزارش شماره 401

14 جون 2011

فابریکه داران هرات می گویند که در نتیجه سیاست های ناقص حکومت که اجازه می دهد کالاهای خارجی بطور بی رویه وارد کشور شود، کاروبار خود را از دست داده اند و نمی توانند با رقیبان خارجی شان رقابت کنند.

هرات که یکی از مناطق نسبتاً امن کشور می باشد، شاهد سرمایه گذاری قابل توجه در بخش صنایع تولیدی بوده است. اما تقریباً نصف کل 300 فابریکه ای که از سال 2005 به اینسو درین شهر ایجاد شده اند، اکنون مسدود گردیده و متباقی نیز درگیر مشکلات گوناگون می باشند.

در آغاز، پارک صنعتی خوب درخشید، و محصولات تولید شده درین فابریکات در سراسر افغانستان بازار پیدا نمود و زمینه کار فراوان برای باشندگان هرات بوجود آمد. اما با گذشت زمان، فابریکه داران متوجه شدند که در برابر ورود سیل آسای کالاهای خارجی، بخصوص آنچه از پاکستان و ایران سرازیر می شوند، قادر به رقابت نیستند.

ولایت هرات، بعنوان دروازه اصلی برای ورود کالاهای ایرانی، شاهد سرازیر شدن مقدار زیاد کالاهای تجارتی ایرانی بوده است. کل صادرات سالانه ایران به افغانستان از چند صد میلیون دالر در دو سال قبل به یک میلیارد دالر در سال 1389 رسید.

حمید الله خادم، رییس اتحادیه ولایتی صنعت کاران می گوید که تنها 170 فابریکه هنوز فعال است و متباقی فابریکه ها با ورشکستگی مواجه شده و مسدود گردیده اند.

تحلیل گران، کمبود را در سیاست اقتصاد بازار حکومت افغانستان می داند که به وارد کنندگان اجازه داده است بدون کدام محدودیت اقلامی را که معادل آنها در داخل افغانستان تولید می شود، وارد کنند. تولید کنندگان محلی که در شرایط به مراتب پرخطرتر فعالیت می کنند، قادر به رقابت با همتایان خارجی شان نمی باشند.

در عین حال، سرمایه گذاران منافع زودرس واردات اموال خارجی را بر منافع طولانی مدت تشبثات تولیدی در افغانستان ترجیح می دهند.

این وضعیت خشم تاجران محل را برانگیخته است. آنان می گویند که سیاست تجارتی مبتنی بر آزادی مطلق (لیزافیر) در اقتصاد ضعیف افغانستان نادرست می باشد.

خادم گفت: "ایرانی ها، محصولات کم کیفیت و تاریخ تیر شده شان را به قیمت پایین به بازار افغانستان سرازیر می کنند. با این کار، آنها فابریکه های ما را ورشکست کرده اند. در عین حال، حکومت افغانستان کنترلی بالای بازار ندارد و از صنعت کاران هیچ حمایتی نکرده است.
کاهش تولیدات مواد غذایی محلی در مارکیت رحمانی هرات به روشنی به چشم می خورد. فرید احمد، که درانجا دکان دارد، توضیح داد که چگونه شیرینی باب، روب رومی و سایر محصولات خوراکی محلی اکنون در بازار دستیاب نمی باشند.

او گفت: "مردم وقتی برای خرید می آیند، پرسان می کنند. اما با تاسف جای همه ی آنها را محصولات کم کیفیت ایرانی گرفته است. باور کنید، وقتی روب رومی {ساخت افغانستان} را می آوردم، در چند روز همه آنها به فروش می رفت. حالا روب ایرانی آورده ام و می ترسم که تاریخ مصرف آنها انقضا نشود، چرا که مشتریان کمتر ازان می خرند."

حاجی عبدالغفار هاشمزاده، یکی از فابریکه دارانی که مجبور شده است فابریکه اش را ببندد، می گوید که او از 550 هزار دالری که در بخش شیرینی پزی سرمایه گذاری کرده، مبلغ 200 هزار آن را باخته است.

او گفت: "ما با سرمایه گذاری درینجا اشتباه بزرگی را مرتکب شدیم. ما فکر می کردیم که حکومت و مردم ما را حمایت خواهند کرد. هیچ کس از ما حمایت نکرد. هیچ کسی مانع ورود کالاهای بی کیفیت خارجی نشد. هیچ کسی مالیات بر اقلام وارداتی را افزایش نداد. در عوض، آنها فیس، مالیات و سایر هزینه ها را بر ما تحمیل کردند."

حاجی توریالی، معاون رییس اتحادیه صنعت کاران و عضو اتاق تجارت و صنایع هرات گفت که ساختار مالیاتی کشور عمیقاً دچار نقص است.

او گفت: "حکومت افغانستان قریب 30 درصد مالیات بر محصولات داخلی اعمال می کند، اما از کالاهای خارجی فقط 2 تا 4 درصد محصول می گیرد. به همین خاطر صنعت کاران ما شدیداً تحت فشار مالیات و همچان انواع متعدد اخاذی می باشند، و این وضعیت آنها را به شکست مواجه می سازد."

توریالی معتقد است که راه حل این است که محصولات گمرکی از مواد خام صنعتی مورد استفاد مولدان داخلی محصولات گمرکی اخذ نگردد، و از تولیدات آنها مالیات کمتر گرفته شود. (به ارتباط موضوع ادعاهایی که نسبت به غیرمنصفانه بودن سیستم مالیاتی مطرح است، به گزارش بار اصلی مالیات بر شانه های فقیرترین افغانها توجه کنید.)

توریالی مانند سایر منتقدان حکومت افغانستان، به این باوراست که با توجه به عواید سرشاری که واردات کالاهای خارجی در پی دارد، ممکن است چیزی فراتر از ناکامی در درک چگونگی تنظیم امور اقتصادی مطرح باشد.

او گفت: "مشاوران اقتصادی رییس جمهور به او مشوره های مناسب نمی دهند. آنها یا نیت بد دارند و یا آنکه با کشورهای دیگر در ارتباط می باشند، بخاطری که صنعت نوپای ما را ضربه می زنند."

سخنگوی وزارت مالیه این ادعا را که گویا نوع ساختار مالیات ناقص می باشد، رد می کند.

عزیز شمس، گفت تا زمانی که محصولات داخلی معادل آنچه از خارج وارد می کنیم به قدر کافی تولید نگردد، بالا بردن محصولات گمرکی کالاهای وارداتی ممکن نیست.

او گفت: "محصولات داخلی ما تقاضاهای موجود ولایات مختلف افغانستان را بر آورده نمی توانند؛ تولید هرات حتی برای خود آن ولایت کافی نیست. وقتی احساس کنیم که تولیدات داخلی کشور می تواند تقاضای افغانستان را براورده سازد، آنگاه تلاش خواهیم کرد تا محصولات گمرکی بالای تولیدات خارجی مشابه را بالا ببریم. در غیر آن، مردم افغانستان متضرر خواهند شد."

در پاسخ به انتقادها مبنی بر اینکه حاکمیت سیستم اقتصاد بازار در کشوری چون افغانستان نتایج مخرب دارد، آقای شمس گفت: "این سیستم برخی مشکلات را بوجود آورده است، اما ورشکست شدن فابریکه به این مساله ارتباط ندارد."

او مالکان فابریکات را متهم کرد که قبل از آغاز یک کار، بازار را درست تحقیق نمی کنند. علاوه بر آن، او گفت که عواملی چون مسایل امنیتی، قاچاق و سایر مشکلات موجود در امتداد مرزها در ناکامی فابریکه های داخلی نقش دارند.

اما، شواهد موجود این اظهارات را تایید نمی کند. بطور مثال، محصولات گمرکی بالای واردات نوشابه های غیر الکولی 40 درصد می باشد و در نتیجه صنعت تولید این نوشابه ها در داخل افغانستان تقویت شده و در حالت خوبی قرار دارد.

اقتصادانان می گویند تجارت لجام گسیخته بازار افغانستان را متاثر کرده و آن را به مصرف کننده تولیدات وارداتی مبدل کرده است. تناسب بین واردات و صادرات افغانستان شدیداً غیر متوازن می باشد، چنانچه براوردهای اخیر واردات سالانه کشور را 5 میلیارد دالر و صادرات آن را 500 میلیون دالر نشان می دهند- البته بدون محاسبه قاچاق کالاهای وارداتی و صادراتی.

میر یعقوب مشعوف، آگاه امور اقتصادی در هرات می گوید که استراتیژی مداخله گرانه می تواند افغانستان را ازین وضعیت نابسامان نجات دهد، و همچنان شفافیت بیشتر در امور مالیات قابل تادیه بر کالاهای داخلی و وارداتی نیز می تواند درین زمینه ممد واقع شود.

مشعوف گفت که انداختن تقصیرها به گردن کشورهای همسایه کار درست نیست، و ازینکه آنها عمداً ظرفیت اقتصادی افغانستان را تخریب می کنند، نباید شکایت کرد.

او گفت: "هر کشوری می خواهد منفعت بدست آورد و از ضرر خود جلوگیری کند. ما نمی توانیم بر کشورهای خارجی دستور دهیم که به افغانستان صادرات نکنند. ما باید پالیسی هایی را طرح نماییم تا به کاهش تقاضا برای اقلام خارجی کمک نماید و تقاضا برای تولیدات داخلی را تشویق کند."

شاپور صابر گزارشگریست در هرات که از سوی آی دبلیو پی آر تربیت شده است.