افغانستان: کشمکش‌ها بالای واکسین پولیو

آگاهان صحت در ولایت جنوبی هلمند هشدار می‌دهند که شایعات مداوم مبنی بر این که واکسین پولیو به کودکان آسیب می رساند، روند مبارزه با فلج اطفال را مختل می‌کند.

کارشناسان صحت از شایعات مداوم از سوی بزرگان و ملاهای قریه ها مخصوصاً در ولسوالی های دوردست در مورد واکسین پولیو خبر می دهند. این بزرگان ادعا می کنند که واکسین ها حاوی ویروس هایی است که از سوی غربی ها برای آسیب رساندن به کودکان جهان اسلام طرح شده است.

سید کمال شاه سخنگوی سازمان یونسف در افغانستان، می گوید: «این گونه شایعات منفی از سوی بعضی ها  در برخی موارد پخش می شود. داستان هایی را که می شنویم واقعاً حیرت انگیز اند. مثلاً ادعا شده است که این واکسین غیرقانونی است و منجر به بیماری و عقامت می شود. حتا شنیده ایم که مردم می گویند این واکسین حاوی ادرار حیوانات بوده و دسیسه‌یی علیه مسلمانان است. نمی دانم چرا این طور می کنند.»

پولیومایلیتیس که بنام فلج اطفال نیز یاد می شود، یک بیماری فلج کننده باالقوه و شدیداً ساری می باشد که از ویروس پولیو ناشی می شود. این بیماری ز طریق تماس با مواد جوفی آلوده یا از طریق عطسه یا سرفه گسترش می یابد.

هنگامی که یک فرد مصاب می شود این ویروس خود را به نخاع شوکی می رساند و منجر به فلج شدن فرد می شود.  اگرچه تداوی خاصی برای این بیماری وجود ندارد، ولی با چند دوره واکسین فلج اطفال قابل پیشگیری است. امروزه به ادامه سلسله برنامه های گسترده واکسیناسیون در جهان، این واکسین فقط در سه کشور نایجریا، پاکستان و افغانستان باقی مانده است. 

یونسف سالانه در حدود 5.5 ملیون کودک زیرسن پنج سال به شمول 1.7 ملیون طفل از ولایات جنوبی افغانستان را واکسین می کند. در سال گذشته، 12 مورد این بیماری در کشور به ثبت رسید که پنج مورد آن در کندهار، سه مورد در ننگرهار، دو در هلمند و یک یک مورد هم در کندز و زابل وجود داشت.

حاجی سلام یک تن از باشنده گان ولسوالی نهر سراج ولایت هلمند، به آی دبلیو پی آر داستان خواهرزاده اش را باز گو کرد که چگونه در اوایل سال گذشته به این بیماری مبتلا شد. با آنکه آن پسر {خواهرزاده اش} دوبار در کودکی واکسین شده بود، اما خانواده وی پس از آنکه از ملاها شنیدند که این برنامه مضر است، واکسین را توقف دادند.

سلام گفت، «خواهرزاده ام در آغاز از شخی دست ها و پاهایش شکایت می کرد، بعداً کاملاً از حرکت ماند. نمی دانستیم مشکل چه است. اما وقتی به کارمندان صحی مراجعه کردیم گفتند که به دلیل پولیو این گونه شده است. در هلمند هنوزهم بسیاری از خانواده ها کودکان شان را واکسین پولیو نمی کنند. تعداد زیادی از آنها مشکوک اند و فکر می کنند این واکسین در واقع ادرار حیوانات است که منجر به عقامت و بیماری می شود. حالا ما ارزش واکسین پولیو را درک کرده ایم و در آینده حتماً کودکان مان را واکسین می کنیم.»

کودک دوساله‌ای در منطقه لویه ویاله شهر کندهار با والدینش زنده گی می کند. صالح محمد که از کندهار به هلمند آمده، داستان فلج شدن برادر زاده دوساله‌اش روضیه، را بازگو کرد. محمد چنین ادامه داد: «برادرم تحت تاثیر شایعات و دروغ‌های ملاها و دیگران قرار گرفته بود. هنگامیکه کارمندان صحی برای تطبیق واکسین آمدند وی دخترش را پنهان کرد، و حالا دخترش مصاب شده است. ما به خاطر خواهرزاده‌ام خیلی غمگینیم و برادرم نیز تباه شده است. او نمی‌دانست که پولیو قابل تداوی نیست. هنوزهم در افغانستان دروغ‌های برخاسته از جهالت در مورد برنامه واکسیناسیون شایع است و باعث می‌شود کودکان از واکسین‌های ضروری بی‌بهره بمانند. ما این مسله را به حد کافی جدی نگرفتیم. حقیقت را وقتی فهمیدیم که دیگر خیلی دیر بود. حالا هیچ کاری از دست مان بر نمی آید. برادرزاده‌ام فلج شده است.»

شاه از سازمان یونسف، نیز خاطر نشان می‌کند که برخی خانواده ها به دلیل ترس کاذبی که از واکسین دارند کودکان شان را از کارکنان صحی پنهان می کنند. او می گوید در برخی موارد والدین با تاکید می گویند که کودکان شان خانه نیستند یا خواب اند ویا هم به حدی بیمار اند که نمی توانند واکسین را دریافت کنند. وی می افزاید، «هنوز هم یک تعداد افراد محل در مورد واکسین پولیو شایعه پخش می کنند. حتا برخی عالمان دین نیز در این کار دخیل اند. وقتی برای مردم این گونه معلومات نادرست داده می شود، طبیعی است که آنان از واکسین سر باز می‌زنند.»

شاه می گوید که یونیسف تلاش می کند تا مردم را در نقاط خیلی دوردست در مورد تهدید پولیو آگاهی دهد. وی همچنان توضیح داد که خشونت های جاری در هلمند تطبیق این برنامه را دشوارتر می‌کند.

فرید احمد فرهنگ رییس اطلاعات و فرهنگ هلمند، می گوید که آگاهی عامه در مورد خطرات پولیو ضعیف است. او می‌گوید: «ما در دیدارهای مکرری که با مسوولین رسانه‌های محلی هلمند داشتیم، از آنان خواستیم که مردم را از اهمیت واکسین های پولیو آگاه بسازند.»

کارکنان صحی بخش واکسیناسیون می گویند که آنان حتا از سوی مردم محل اذیت می شوند.

خاتمه یکتن از کارکنان بخش صحت، می گوید، «بعضی اوقات وقتی به خانه‌ها می رویم خانواده ها در را به روی مان می بندند و می گویند که طفل ندارند. برخی از آنها معتقد اند که این واکسین یک دسیسه علیه مسلمانان است که به منظور کاهش نفوس مسلمانان و گسترش بیماری ها طرح ریزی شده است. حتا بعضی بانوان به این باور اند که کودکان شان بعد از واکسین شوخ تر می‌شوند.»

عزیزی، یکی دیگر از واکسین کننده‌گان فلج کودکان، می‌افزاید: «ما اغلب مورد آزار و اذیت و خشم خانواده ها قرار می گیریم. آنها ادعا می کنند که ما در تلاش از بین بردن کودکان شان استیم ویا هم داروی غیرقانونی به آنان می دهیم. این مشکل حالا در شهرها آنقدر جدی نیست وبیشتر در ولسوالی ها به چشم می خورد، ولی ما خیلی تلاش می کنیم تا با بزرگان خانواده صحبت کنیم. بیشتر اوقات آنان پس از گفت و گو با ما تشویق می شوند و اجازه می دهند کودکان شان را واکسین کنیم.»

احمد ولی یکی دیگر از واکسین کننده گان، نمونه‌ای دیگری از این موفقیت را یاد‌آور شد. او داستان چهاربرادری که 25 فرزند دارند و در لشکرگاه زندگی می کنند را بازگو کرد.  وی می‌گوید که هیچ یک از برادران اجازه نمی‌داد کودکان شان را واکسین کنیم و تاکید می‌کردند که این واکسین حاوی ادرار خارجی‌ها است. وی افزود: «در نهایت با همکاری یک عالم دین، بزرگان آن خانواده را اطمینان دادم که واکسین‌ها بی‌خطر اند. پس از آن اجازه دادند به کارمان ادامه دهیم.»