زنان افغان مجبور به ترک رسانه‌ها می‌شوند

زینت قریشی، خبرنگار رادیو، شام 24 جولای 2016 زمانیکه از محل کارش بر می‌گردد، تماسی دریافت می‌کند که زندگی اش را تغییر می‌دهد.

مردی که خودش را عضو یکی از شاخه‌های خلافت اسلامی یا داعش معرفی می‌کند، برای زینت می‌گوید که در تعقیب وی استند. برایش می‌گوید، «می‌خواستیم تو را همین یک لحظه پیش که به خانه رسیدی به قتل برسانیم، ولی برایت یک شانس دیگر به زندگی کردن می‌دهیم.»

قریشی که شش‌سال می شود در یکی از رادیوها به عنوان خبرنگار کار می‌کند، بار نخست نیست که از سوی شاخه‌ی خراسان گروه داعش- یکی از گروه های مسلح فعال در ولایت ننگرهار- تماس تهدیدآمیز دریافت می کند.

در گذشته نیز طی تماس‌های برایش هشدار داده بودند که محلات کار وی از جمله رادیو صفا و پشتونستان، جاهای فاسدی استند. وی در ادامه گفت، «آنان برایم می گفتند که این رادیوها فحشاء و الحاد را ترویج می کند.»  

قریشی هراس داشت که اگر به پولیس شکایت رسمی کند ممکن است نزد مردم محل شرمسار شود. وی پس از تماس ماه جولای به این نتیجه رسید که ادامه کارش خیلی خطرناک است. قریشی خیلی خشمگین شده بود، به حدی که حتا تیلفونش را با کوبیدن به دیوار شکسته بود.

او می‌گوید، «دل و مبایلم هردو یکجا شکستند. پس از آن واقعه، دیگر هرگز به رادیو نرفتم.»

خبرنگاران زن در شرق افغانستان به تهدیدهای جدی مواجه اند.

یک تحقیق آی دبلیو پی آر نشان می‌دهد که در سه سال گذشته در شهر جلال‌آباد مرکز ننگرهار، دست کم 70 خبرنگار کارشان را ترک گفته اند.

این کار باعث شد که در تمام ولایت فقط 20 خبرنگار زن به کارشان ادامه دهند. تهدیدها از سوی هردو گروه- طالبان و داعش- بالای چشم‌انداز وسیع رسانه‌ها تاثیر گذاشته است.

زنان دیگر نیز به آی دبلیو پی آر گفتند که تهدیدها باعث شد تا کارهای رسانه‌ای شان را توقف دهند.

ملاله میوند که در شهرک شیخ مصری در جلال‌آباد زندگی می کند، می گوید که صبحِ یکی از روزها زمانی که می خواست به سوی کارش برود، نامه‌ی را در مقابل دروازه خانه اش دید. طالبان با نامه‌ ی که مهر امارت اسلامی را در خود داشت وی را هشدار داده بودند که کارش را ترک کند.

در ادامه نامه آمده بود که پخش صدای زن از طریق رادیو و تلویزیون یک عمل غیر اسلامی است و به او هشدار داده بودند که دیگر حتا از خانه اش بیرون نشود. در پایان نامه آمده بوده که، «کشتن تو برای ما مثل کشتن یک پشک است.»

زیبا الکوزی که مدت چهارسال در رادیو کلید برنامه‌ی «زن در آیینه‌ی روز» را گردانندگی می‌کرد، نیز مجبور به ترک وظیفه شده است. افراد مسلح مکرراً به پدر و برادر وی زنگ می زدند و در مورد عواقب بد کار وی هشدار می دادند.

الکوزی می گوید که در 1 جنوری 2018، مردی که خودش را عضو گروه داعش معرفی کرده بود به پدرش هشدار داده بودند که اگر فردا دخترش به کار رفت، آنان شام جنازه اش را به خانه وی خواهند آورد. او می گوید، «اول جنوری روزی بود که تمام آرزوها و رویاهایم به خاک یکسان شدند.» او گفت که آن روز آخرین روز کاری‌اش بوده است.

الکوزی می گوید با آنکه خانه اش در ناحیه سوم جلال آباد در نزدیکیِ ماموریت پولیس قرار دارد؛ اما وی احساس مصوونیت نمی‌کند.

این وضعیت تاثیر شدیدی بر رسانه‌های محلی گذاشته است. بطور مثال، رادیو تلویزیون ملی (RTA) در ننگرهار در سه سال اخیر نزدیک به 18 کارمند زن را به خاطر تهدیدات شدید امنیتی از دست داده است. همین‌گونه 14 بانو از رادیو مینه و نه تن دیگر از رادیو مرام مجبور به ترک وظیفه شده اند.

ذبیح االله غازی، رییس کمیته مصوونیت خبرنگاران در شرق افغانستان تایید می کند که در حال حاضر فقط 15 خبرنگار زن در جلال آباد کار می کنند.

این کار بعضی اوقات تاثیرات مخربی بالای شبکه ها می‌گذارد. کاووس ننگیال، رییس رادیو مینه می‌گوید که با رفتن شمار زیادی از خبرنگاران زن، رسانه‌ی آنها هزاران شنونده را از دست داده است.  

زیرک ذهین، رییس رادیوی اباسین در جلال‌آباد، می گوید که آنان پس از از دست دادن پنج کارمند زن مجبور شدند که مکمل نشرات را به تعویق بیندازند. او می گوید، «بدون تولید و نشر برنامه های اجتماعی و فرهنگی برای زنان، نمی توانستیم اعلانات تجارتی داشته باشیم. از اینرو، نشرات را قطع کردیم.»

این تهدیدات تنها به خبرنگاران زن محدود نمی‌شود. در چهارسال گذشته در جلال‌آباد نزدیک به هشت رسانه به شمول رادیو «انعکاس»، پایگاه خبر رسانی پژواک و رادیو قلم، مورد حملات بمی قرار گرفتند که در نتیجه این حملات، چهار خبرنگار کشته و 19 تن دیگر زخم برداشتند.

در سه سال اخیر، دست کم 15 رادیو، تلویزیون و نشریه چاپی در جلال‌آباد به دلیل تهدیدهای شبکه‌های مسلح مسدود شده اند.

یوسف ظریفی، خبرنگار پژواک در جلال آباد می‌گوید که همکاران مرد وی نیز چندین بار تهدید شده اند. او به آی دبلیو پی آر گفت، «از مجبوریت در رسانه کار می‌کنم.» وی افزود که اگر کار مناسب دیگری برای گذران زندگی پیدا کند، خبرنگاری را ترک می‌کند.

پس از سقوط طالبان در 2001، چشم‌انداز و ظهور رسانه‌های گوناگون، از دست‌آوردهای بزرگ حکومت افغانستان محسوب می‌شود.

اما زیرک فهیم، یکتن از خبرنگاران سابقه‌کار می‌گوید که از دست دادن شمار زیادی از خبرنگاران زن، ضربه‌ی بزرگی به آزادی بیان در افغانستان است.

نقیب الله اتل، تحلیلگر امور رسانه‌ای، با تایید این حرف‌ها گفت، «وقتی یک زن در خانه صدای زن دیگری را از طریق رادیو نمی‌شنود، احساس کمی می‌کند.»

این در حالی است که اورنگ صمیم، رییس اطلاعات و فرهنگ ننگرهار می‌گوید که از میزان کاهش خبرنگاران زن آگاهی ندارد. او می‌گوید که اگر از وضعیت مطلع می‌شد، برای رفع آن با والی و نیروهای پولیس محل یکجا، اقداماتی را روی دست می‌گرفت.

حالا زنانی که مجبور به ترک رسانه‌ها شده اند هیچ امیدی برای برگشت به کار و تحقق رویاهای شان ندارند.

قریشی که قبلاً خبرنگار رادیو بود، اکنون در یک نهاد خیریه کار می‌کند. با آنکه معاش فعلی‌اش سه‌برابر مزد خبرنگاری‌اش است و ماهانه 300 دالر امریکایی می‌گیرد، می‌گوید که شغل کنونی‌اش به پیمانه‌ی خبرنگاری رضایت ‌بخش و جالب نیست. او می‌گوید، «سابق من با 100 دالریک دنیا عشق داشتم؛  ولی حالا با 300 دالر دل شکسته ام.»