IZVJESTAJ IZ REGIJA: NOVO BUDJENJE NACIONALIZMA U SRBIJI
Vladi se pripisuje neuspjeh u zaustavljanju novog vala srpskog nacionalizma.
IZVJESTAJ IZ REGIJA: NOVO BUDJENJE NACIONALIZMA U SRBIJI
Vladi se pripisuje neuspjeh u zaustavljanju novog vala srpskog nacionalizma.
Grupa istaknutih intelektualaca nedavno je upozorila da je duh srpskog nacionalizma – za koga su mnogi jos prije dve godine, nakon svrgavanja Slobodana Milosevica, pomislili da je mrtav – ponovo oziveo.
Rijec je o tome da je novi val sovinizma preplavio najvaznije institucije, a prije svih Generalstab Vojske Jugoslavije (VJ), Pravoslavnu crkvu i Srpsku akademiju nauka i umetnosti (SANU).
Devetoro intelektualaca – Dragan Velikic, Vladimir Arsenijevic, Predrag Cudic, Filip David, Milos Djordjevic, Mirko Djordjevic, Bogdan Bogdanovic, Radmila Lazic i Laslo Vegel – isticu da se njihova zabrinutost ne tice samo ozivljavanja nacionalizma, nego i nesposobnosti vlade da mu se suprotstavi.
Do budjenja nacionalizma umnogome dolazi uslijed masovnog razocaranja sporoscu kojom post-milosevicevske vlasti provode ekonomske i politicke reforme, zatim uslijed neuspjeha koji su te vlasti dozivjele u borbi za zivotni standard, kao i uslijed nespremnosti za suocavanje s ratnom prosloscu.
U svom proslomjesecnom upozorenju javnosti spomenuti intelektualci izrazavaju zabrinutost cinjenicom da su glavni rivali na politickoj sceni Srbije – umjereni srpski premijer Zoran Djindjic i nacionalisticki opredjeljeni jugoslavenski predsjednik Vojislav Kostunica – isuvise okupirani borbom za vlast da bi stali u zajednicki front protiv milosevicevskog nasljedja etnicke netrpeljivosti.
Nastavljajuci saradjivati s mnogim pripadnicima bivseg rezima i – u Kostunicinom slucaju – cak otvoreno “flertujuci” s nekadasnjim Milosevicevim glasacima, dvojica lidera ne pokazuju nikakvu zelju za pokretanjem pitanja srpske odgovornosti, jer smatraju da bi se to moglo nepovoljno odraziti na njihovu popularnost.
Novi val nacionalizma, tvrde intelektualci, doveo je i do jacanja desnicarskih stranaka, organizacija i politicara – a prije svega ekstremiste Vojislava Seselja, koji je na nedavnim predsjednickim izborima u Srbiji postigao neocekivano dobar rezultat.
Jedan od glavnih pokretaca citavog tog trenda ponovo je SANU – ciji je memorandum o srpskim nacionalnim ciljevima, objavljen krajem osamdesetih, pridonio tadasnjem rasplamsavanju srpskog nacionalizma.
Pocetkom studenoga/novembra, u organizaciji SANU odrzan je medjunarodni skup kojeg su mnogi dozivjeli kao pokusaj povratka “na velika vrata”. Svu krivicu za ratove na Balkanu sudionici skupa pripisali su drugim drzavama – Sloveniji, Hrvatskoj, Bosni i Hercegovini. A vlastiti kontroverzni memorandum spominjan je iskljucivo kao bezopasna analiza koja ni na koji nacin nije podstakla agresivnu politiku Beograda.
Miljenko Dereta, predsjednik nevladine organizacije Gradjanska inicijativa, tvrdi: “Nakon sto su se neko vreijme primirili, akademici se polako vracaju.”
Vjeruje se da je Akademija, zajedno s vojskom i Pravoslavnom crkvom, posredno pridonijela nastanku vise stotina desnicarskih grupacija.
Jedna od takvih organizacija je i pokret “Svetozar Miletic”, osnovan u sjevernoj multinacionalnoj pokrajini Vojvodini. Njegov cilj je – prema rijecima nacionalistickog akademika Vasilija Krestica – ocuvanje “nacionalnog identiteta i integriteta”, odnosno borba protiv “secesionistickih” zahtjeva za autonomijom Vojvodine.
Neki svecenici s odobravanjem su gledali na (zlo)upotrebu crkvene doktrine kao podloge za osobenu mjesavinu teorija zavjere i antisemitizma, koju je Nebojsa Krstica, bivsi vodja jedne druge grupacije, “otecestvenog pokreta” Obraz, propagirao kao redovni kolumnist sluzbenog armijskog tjednog glasila.
Obraz je takodje organizirao i kampanju za obranu Radovana Karadzica, bivseg lidera bosanskih Srba, optuzenog za ratne zlocine. U vise navrata pripadnici te organizacije po gradovima sirom Srbije ljepili su plakate s natpisom “Svaki je Srbin Radovan”.
Zajedno s Milosevicevim socijalistima, Obraz je u vise srpskih gradova uspeo spijreciti otvaranje izlozbe ratnih fotografija koje je americki fotograf Ron Haviv (Ron Haviv) nacinio u Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini.
U medijima se takodje tvrdi da su vojska i Obraz tijesno povezani, te da su kancelarije potonje organizacije zapravo locirane u armijskim komandama u Beogradu. Nenad Canak, predsjednik Skupstine Vojvodine izjavio je da doticna grupa u stvari predstavlja “paravojni ogranak same vojske”.
Od ostalih nacionalistickih grupacija izdvaja se studentsko udruzenje “Sveti Justin filozof”, koje je formirano na Filoloskom fakultetu Univerziteta u Beogradu i koje otvoreno poziva na vjersku netoleranciju.
Usporedo s intenziviranjem desnicarskih politickih aktivnosti, javili su se i pokusaji rehabilitacije izvjesnih kvislinskih pojedinaca ili organizacija iz vremena Drugog svjetskog rata – kao sto su Milan Nedic ili Cetnicki pokret.
Kao srpski premijer iz razdoblja njemacke okupacije, Nedic se cak izborio za mjesto u drugom izdanju knjige “Sto najznamenitijih Srba”, objavljenom prosle godine.
Kazalisni komad u kome je Nedic prikazan kao “patriota koji je Srbe spasio od znatno nadmocnijeg neprijatelja” izveden je pred beogradskom publikom preko 400 puta.
Na programu drzavne televizije emitira se maratonska serija od 30 epizoda, posvecena cetnicima Draze Mihajlovica, u kojoj su oni prikazani kao antifasisticki pokret. Neprekidno se ukazuje na cinjenicu da su se neke od cetnickih jedinica doista borile protiv Nijemaca.
Ali se pri tom prikriva sama sustina tog pokreta – stvaranje Velike Srbije.
“U pitanju je vise nego otuzan izraz mitova i pogresnih uvjerenja nacionalisticke desnice”, tvrdi Milos Vasic, novinar beogradskog tjednika Vreme.
Samo odlucnom akcijom srpske i jugoslavenske vlade moze se neutralizirati uspon nacionalizma, napominje devetoro intelektualaca. Ali za sada nema nikakvog nagovjestaja da bi do takvog djelovanja vlasti uopce moglo doci.
Milanka Saponja Hadzic suradnica je IWPR iz Beograda.
