Talas Anti-Americkog Raspolozenja Zahvatio Hrvatsku

U roku od nedelju dana Hrvatska drzavna televizija (HTV) je uputila tri zestoka napada na racun Medjunarodnog republikanskog instituta (IRI), nevladine organizacije koja je nedavno sprovodila predizborna anketna ispitivanja javnog mnenja.

James Rubin, potparol americkog Stejt departmenta, opisao je optuzbe kao "sokantne i neopravdane" pre nego sto je dodao da bi bilo bolje da se Zagreb usmeri na borbu protiv korupcije u Hrvatskoj nego sto napada Sjedinjene Drzave.

Izvestaj popularnog TV informativnog programa "Motorista" tvrdi da"americki obavestajci rade u organizacijama kao sto su IRI i USAID", pre nego sto ce reci da ove organizacije finansiraju hrvatsku opoziciju i deo medija. Izvestaj se u velikoj meri oslonio na clanak koji je izasao u pro-vladinom listu "Vjesnik".

I "Vjesnik" i HTV navode da americki Kongres i americka vlada finansiraju nevladine organizacije poput USAID sa ciljem da izazovu "takozvani demokratski drzavni udar" u Hrvatskoj.

"Vjesnik" je naveo budzet USAID za 2000.godinu kao dokaz namera ove organizacije da "zbaci sa vlasti HDZ". Nazivajuci dokaze "senzacionalnim otkricem", iako se informacija mogla naci na internetu, "Vjesnik" je citirao predlog budzeta koji je USAID dostavio americkom Kongresu. USAID je eksplicitno kritikovala ulogu stranke HDZ u hrvatskom gradjanskom drustvu.

Da bi ova prica poprimila konspirativni sjaj, "Vjesnik" je citirao Philipa Agea autora knjige "CIA - dnevnik jednog agenta" koja je izdata sedamdesetih godina, gde je USAID nazvana CIA sluzbom. "Vjesnik" je, pozivajuci se na ovu knjigu, naveo listu imena koja imaju veze sa americkom obavestajnom sluzbom. Pojedina lica sa tog spiska sada rade u nevladinim organizacijama u Hrvatskoj. Neki od poznatijih imena bila su Morton Abramowitz (bivski pomocnik americkog drzavnog sekretara za obavestavanje), Bob Graham (clan komiteta za obavestavanje Senata), Fred Ikle (bivsi pomocnik sekretara odbrane), Richard Lugar (clan komiteta za obavestavanje Senata) i William Casey (bivsi vodja CIA).

"Vjesnikov" clanak od pola strane navodi da William Montgomery, americki ambasador u Hrvatskoj, licno rukovodi aktivnostima americkih i onih hrvatskih nevladinih organizacija koje imaju veze sa njima.

Ime novinara koji je pisao clanak je izostavljeno, ali stil i podaci koji su navedeni sugerisu da je prica inspirisana ili ju je cak napisala hrvatska obavestajna sluzba. "Vjesnik" je pre svega poznat po objavljivanju informacija kojim ga snabdeva obavestajna sluzba.

"The New York Times" (19.novembar) je objavio clanak u kome se navodi da hrvatska obavestajna sluzba skuplja informacije o americkim nevladinim organizacijama i uznemirava americke diplomate i druge koji se zalazu za demokratiju u Hrvatskoj.

U ovom clanku se tvrdi da je doslo do provale stanova dva clana americke diplomatske zajednice u Hrvatskoj i da je posle jednog takvog incidenta otkriven aparat za prisluskivanje u stanu jednog USAID predstavnika.

Posle objavljivanja ovog clanka 19.novembra, hrvatska policija je potvrdila da su ove provale prijavljene i da ih smatra za delom obicnih kriminalaca.

Medjutim, nezavisne nedeljne zagrebacle novine "Nacional", koji citira dobre izvore unutar hrvatske obavestajne sluzbe, tvrdi da je provala u stanu USAID organizovana od strane clanova SIS (hrvatske tajne obavestajne sluzbe) i pod rukovodstvom Markice Rebic, savetnika za unutrasnje poslove predsednika Franja Tudjmana.

Na vrhu anti-americke kampanje, Ivica Ropus, potparol vladajuce HDZ partije, je rekao na konferenciji za stampu da je "vojska od 15 hiljada placenika spremna da zbaci HDZ sa vlasti" u Hrvatskoj. Ropus je ocigledno mislio na aktiviste nevladinih organizacija koji su ohrabrivali ljude da ucestvuju u izborima, kao i one koji trebaju da nadgledaju izbore.

Neposredno pre prvih visepartijskih izbora u Hrvatskoj kasnih 1980tih, jedan od vatrenih komunistickih vodja, Jakov Blazevic, javno je optuzio novinare da su primili 200 hiljada americkih dolara od CIA da bi unistili Jugoslaviju svojim pisanjem.

Izgleda da se vraca stara retorika. "Vecernji List", dnevni list sa najvecim tirazom u Hrvatskoj, koji je tesno povezan sa desnim krilom HDZ, prikljucio se anti-americkoj strani.

Ove novine su objavile poduzi intervju sa bivsim predsednikom Slovacke Vladimirom Meciarom koji tvrdi da je ista oraganizacija ,IRI, odigrala kljucnu ulogu u dovodjenju na vlast njegovog naslednika i da je oko 100 hiljada americkih dolara potroseno u tu svrhu.

Intervju je pokusao da prikaze americke metode u slucaju kada im se suprotstavi sef drzave koji je spreman da brani nacionalne interese.

Ima onih koji tvrde da je anti-americka kampanja ustvari usmerena na diskreditovanje hrvatske opozicije uz optuzbe da saradjuju sa najmracnijim obavestajnim krugovima da bi dosli do vlasti. Drugi analiticari prepoznaju konstantnu politiku izolacije koju sprovodi desno krilo HDZ upotrebljavajuci ovu strategiju da bi ucvrstilo svoju vlast.

Doslo je do prave poplave televizijskih programa na HTV u kojima se ocrnjuje sve sto simbolizuje Ameriku od McDonald restorana do Coca-Cole. U njima se navodi da ova multinacionalna preduzeca prodaju zatrovanu hranu i pice zemljama u razvoju.

Ova anti-americka paranoja, koja sjedinjuje teoriju konspiracije i tako razlicite interese kao sto su Coca-Cola i CIA, vuce poreklo od namere vladajuce partije da u glavama stanovnistva poveze odbranu nacionalnog suvereniteta sa HDZ-om.

Drago Hedl je redovni dopisnik Instituta IWPR iz Zagreba.