SUDSKA HRONIKA: SLUCAJ BRDJANIN

Prvi svedok, Kerim Mesanovic, koji je svedocio i u ranijim postupcima protiv pocinilaca zlocina u prijedorskim logorima, ponovo je izneo ono o cemu je vec govorio: da su u zatvorskom logoru Omarska postojale “tri kategorije” zatocenika.

U okviru prve kategorije, na “Hladnom spisku” (gde su bila navedena imena osoba koje je trebalo “ohladiti”, odnosno ubiti) nasli su se prijedorski pripadnici muslimanske i hrvatske elite: politicari, intelektualci, lekari, advokati i lica koja su organizovala otpor.

U drugu kategoriju bili su svrstani bogatiji ljudi nesrpskih nacionalnosti – biznismeni, trgovci, vlasnici restorana – koji su bili osumnjiceni da pomazu otpor i nabavku oruzja.

Ukoliko ne bi “otkupili” vlastiti zivot i slobodu (po ceni od vise hiljada nemackih maraka), i njih bi cekalo “hladjenje”.

Trecu kategoriju cinili su “obicni ljudi”, uglavnom seljaci; za njih “inspektori”, koji su svakodnevno obilazili Omarsku, nisu pokazivali nikakvo interesovanje.

Mesanovic je bio tretiran kao pripadnik prve kategorije zatocenika. Pukim je slucajem preziveo, zahvaljujuci tome sto je poznavao izvesnog Brku, koji je bio vozac komandanta logora.

Odmah po pretrpljenim batinama “dobrodoslice” u zloglasnoj “Beloj kuci” – u kojoj su zatocenici cesto i na smrt premlacivani – Mesanovic je bio prebacen u “Staklenu kucu”, tj. prostoriju koja se nalazila u prizemlju upravne zgrade nekadasnjeg rudnika.

Tuzilac je izneo i dokumentaciju kojom je nastojao da dokaze Brdjaninovu umesanost u ono sto se desavalo u Omarskoj i Prijedoru.

Sudeci po jednom dokumentu, koji je potpisan 22. juna 1992., Brdjanin je licno izdao naredjenje opstinskim kriznim stabovima da sa “osetljivih radnih mesta” otpuste sva lica nesrpskih nacionalnosti i zamene ih etnickim Srbima.

Do tog trenutka je i Mesanovic, inace Musliman, bio zaposlen u opstinskom sekretarijatu za odbranu.

Cetiri dana po prispecu instrukcija iz Banja Luke, Mesanovic je bio otpusten, uhapsen i – nakon sto su mu u policijskoj stanici izbijena cetiri zuba – poslat u Omarsku.

Optuzba je iznela i druga dokumenta kojima je nastojala da dokaze kako je prijedorski krizni stab – kada je osnivao “sabirne centre”, odnosno logore, kao i kada je organizovao unistavanje muslimanskih kuca i poslovnih zgrada u starom jezgru zgrada, navodno zbog njihove “nepopravljivosti” – fakticki postupao po uputstvima koja su pristizala iz regionalnog staba u Banja Luci.

Brdjaninov branilac, americki advokat Dzon Ekerman (John Ackerman), ukazao je, medjutim, na datume nekih odluka kriznog staba Autonomne regije Krajine (ARK). On je time nastojao da pokaze kako je Prijedor ipak “prednjacio u odnosu na Banja Luku”, te kako je taj grad bio potpuno nezavisan, posto u gradski stab iz regionalnog nisu ni stizala nikakva uputstva.

Ekerman je pokazao da su odluke prijedorskog kriznog staba – ukljucujuci i onu o otpustanju lica koja nisu srpske nacionalnosti, onu o mobilizaciji i onu o osnivanju pritvorskih centara – bile donete pre no sto ih je u ime regionalnog staba ARK potpisao Brdjaninin.

Ekerman je rekao da optuzeni nema nikakve veze s onim sto se u Prijedoru desavalo tokom leta 1992.

Brdjanin je optuzen za zlocine koji su pocinjeni u 15 severnobosanskih opstina koje su se nalazile u sastavu ARK-a.

Trojica najvisih politickih, vojnih i policijskih funkcionera iz rukovodstva ARK-e terete se za genocid i ostale zlocine. To su: Radoslav Brdjanin, bivsi predsednik regionalnog kriznog staba; general Momir Talic, bivsi komandant Krajiskog korpusa; te Stojan Zupljanin, bivsi regionalni nacelnik policije.

Zupljanin je jos uvek u bekstvu, dok je Talic nedavno pusten na slobodu zbog neizlecive bolesti, zbog cega je njegov slucaj “obustavljen”.

Prethodno je za zlocine pocinjene u Prijedoru bilo sudjeno i Dusku Tadicu, te petorici optuzenika za Omarsku i trojici za Keraterm. Sudjenje dr Milanu Kovacevicu prekinuto je 1998. zbog smrti okrivljenog, dok je sudjenje dr Milomiru Stakicu – koji je optuzen zajedno s njim – jos uvek u toku.

Jos cetvorica strazara iz Omarske i Keraterma nalaze se u pritvorskoj jedinici UN-a, gde iscekuju pocetak sudjenja.

Nedela pocinjena u Prijedoru, a pogotovo zlocini koji su se odigrali u zloglasnim logorima Omarska, Keraterm i Trnopolje, obuhvaceni su i optuznicama protiv Biljane Plavsic, Radovana Karadzica, Ratka Mladica i Slobodana Milosevica.

Brdjanin je optuzen za genocid, zlocine protiv covecnosti, teske povrede Zenevske konvencije i krsenje zakona ili obicaja ratovanja. Nije priznao krivicu.

Mirko Klarin je visi urednik IWPR-a za pitanja Tribunala za ratne zlocine i glavni urednik novinske agencije SENSE.