SUDSKA HRONIKA: Slucaj Bosanska Krajina

Protekle je nedelje, na sudjenju generalu Momiru Talicu - optuzenom za genocid u Bosanskoj Krajini (severozapadna Bosna) - sudski vestak tuzilastva ukazao na popularne zapadnjacke mitove o navodnom urodjenom nasilnistvu balkanskih naroda.

"Najpopularnije, ali i preterano pojednostavljeno objasnjenje novije istorije Bosne i Hercegovine, pociva na tezi da je citava njena proslost bila u znaku drevnih plemenskih mrznji", izjavio je americki istoricar Robert Donia.

Donia tvrdi da se tek pocetkom devedesetih godina dvadesetog veka pojavila ideja da su se, "podsticani prvobitnim uzajamnim neprijateljstvom", Juzni Sloveni "vekovima medjusobno ubijali i ziveli u permanentnoj mrznji", te da su bili "nesposobni za miran suzivot na istoj teritoriji".

Ta je predstava popularizovana od strane zapadnih diplomata i posmatraca koji su nastojali "da izbegnu ucesce u ratovima u Hrvatskoj i Bosni", rekao je on. Nju su takodje prigrlili i zapadni novinari koji su tokom devedesetih izvestavali o ratovima na Balkanu, a sve da bi podrzali tezu da su pripadnici svih zaracenih strana zapravo "egzoticni, primitivni, zivopisni, nepredvidivi", i da se stoga "uistinu razlikuju od prosecnog, civilizovanog zapadnog citaoca ili posmatraca".

Konacno, ideja je naisla i na podrsku samih balkanskih nacionalistickih lidera i intelektualaca, koji su "nastojali da predstave istoriju kao kontinuitet represije i nasilja koji se sprovode nad njihovim vlastitim narodom".

Donia se u svojoj analizi usredsredio na Bosansku Krajinu, u kojoj je Brdjanin bio predsednik Kriznog staba, a Talic komandant Prvog krajiskog korpusa.

Skrenuo je paznju na to da je stvaranje paralelnih organa vlasti u regionu, sa ciljem da se on stavi pod iskljucivo srpsku kontrolu, zapocelo aprila 1991 - osnivanjem Zajednice opstina Bosanske Krajine, koja je vec septembra iste godine prerasla u Autonomnu Regiju Krajine (ARK).

Srpska demokratska stranka (SDS), zajedno sa svojim "institucionalnim surogatima" - kako je Donia nazvao srpske "skupstine", "krizne stabove", "ratna predsednistva" i ostala tela formirana sa ciljem da se preuzme vlast - izvojevala je bitku za kontrolu regiona tokom leta 1992.

Donia je strategiju SDS ocenio kao "beskompromisnu ali i dalekovidu, buduci da je njome potkopan nastanak drzave Bosne na opstinskom nivou", sto je pak ucinjeno menjanjem opstinskih granica i povezivanjem regiona koji su se nalazili pod iskljucivo srpskom kontrolom, "dok su lideri SDS nastavili sa ucescem u republickim organima bosanske vlade sve do proleca 1992".

Tokom samog vestacenja, Donia je proucio dokumentaciju do koje su istrazitelji tribunala dosli, a koja potice iz SDS, kriznih stabova, opstinskih skupstina i komande krajiskog korpusa. Izjavio je da je bio "sokiran" time sto se "retko, ili gotovo nikada, pripadnici ostalih naroda i njihov status pominju u . . . dokumentima Republike Srpske".

Donia je zakljucio da su "posledice vladavine mreze institucija kojima je dominirao SDS bile jasne vec koncem leta 1992: RS je, od oblasti naseljene mesovitim stanovnistvom u kojoj je srpsko stanovnistvo imalo vecinu, postala teritorija iz koje je nesrpsko stanovnistvo gotovo nestalo".

Tuzilastvo tvrdi da se ova "transformacija" u Bosanskoj Krajini dogodila zahvaljujuci izvrsenom genocidu. Sudjenje se nastavlja.

Vjera Bogati je specijalni dopisnik IWPR iz Haga i novinar novinske agencije SENSE.