PRALJAK ZA IZBIJANJE SUKOBA KRIVI BOSANSKU VOJSKU

Jedan okrivljenik je pred Haškim tribunalom ove sedmice izjavio kako su snage bosanske vlade izazvale sukob sa snagama Hrvatskog vijeća obrane (HVO) bosanskih Hrvata, tako što su prve napale hrvatske vojnike.



„Bosanska vojska je 1992. počela da kopa rovove u brdima oko grada Gornjeg Vakufa u srednjoj Bosni, gde je utvrdila svoje pozicije i uperila svoje oružje na Hrvate“, kazao je bivši oficir hrvatske vojske, Slobodan Praljak.



Praljak je tokom rata bio jedna od vodećih ličnosti separatističke Hrvatske Republike Herceg-Bosne, koja je osnovana u avgustu 2003. godine.



„Bosanska vojska je nastavila sa svakodnevnim izazivanjem sukoba, otvarajući vatru i ubijajući vojnike HVO-a. Desetine vojnika su poginule [u tom periodu] – ponekad je bilo i do pet mrtvih vojnika po danu“, kazao je on.



„Stoga je bilo logično da HVO odgovori na te provokacije – kada vas neko neprekidno uznemirava i ubija, morate se odbraniti.“



Praljak je rekao da su napadi bosanske vojske u srednjoj Bosni predstavljali „planiranu provokaciju, klasičnu perfidnu vojnu taktiku“ koja je proizvela „domino-efekat“, pošto su Hrvati u znak odmazde polovinom januara 1993. napali položaje bosanske vojske.



Tužioci Haškog tribunala Praljka – zajedno sa još nekolicinom bosanskih Hrvata: Jadrankom Prlićem, Brunom Stojićem, Milivojem Petkovićem, Valentinom Ćorićem i Berislavom Pušićem – terete za proterivanje, silovanje, mučenje i ubijanje bosanskih Muslimana i ostalih ne-Hrvata. Reč je o zločinima koji su – u sklopu navodnog plana da se etnički očiste pojedini delovi Bosne, kako bi kasnije bili uključeni u Veliku Hrvatsku – počinjeni od kraja 1991. do početka 1994. godine.



U optužnici se navodi da je Praljak, kao nekadašnji pomoćnik ministra odbrane Hrvatske, tokom rata služio kao veza između Hrvatske i vlade HVO-a i njegovih oružanih snaga.



Prenosio je poruke i instrukcije od tadašnjeg hrvatskog predsednika Franje Tuđmana i ostalih visokih zvaničnika, pri čemu je natrag u Zagreb prosleđivao izveštaje o situaciji u Bosni – navodi se u optužnici.



U optužnici se navodi i da je, obavljajući različite dužnosti i funkcije, Praljak izvesno vreme imao kontrolu nad oružanim formacijama HVO-a i hrvatskom civilnom policijom koja je delovala u Bosni, te kako je bio odgovoran za njihovu logistiku, organizaciju, planiranje, obuku, raspored, kao i za sama strateška i borbena naređenja.



Praljak se na sudu brani samostalno, a tokom vlastitog svedočenja je govorio o „agresiji bosanske vojske na Herceg-Bosnu“, rekavši kako su napadi na gradove pod hrvatskom kontrolom počeli 1993. godine, a da je krajnji cilj bio da se „okupiraju“ sve teritorije uz granicu sa Hrvatskom.



Na pitanje sudije Žan-Kloda Antonetija (Jean-Claude Antonetti), koje se ticalo razloga zbog kojeg bi bosanska vojska napala Hrvate, Praljak je odgovorio: „S obzirom na to da nisu mogli da prošire svoju teritoriju u pravcu prema Srbima, [bosanska vojska] je odlučila da to učini na štetu Hrvata. Bosanska vojska je bila potpuno svesna činjenice da od Srba više ništa ne mogu da uzmu. Njima je to bio dovoljan razlog da nas napadnu.“



Tokom svog svedočenja, Praljak je izjavio i sledeće: „Muslimani su smatrali da su oni ’fundamentalna nacija’ Bosne i Hercegovine, to jest da su oni starosedelačko stanovništvo kojem Bosna isključivo pripada.“



„Oni su smatrali da Srbi i Hrvati imaju svoje matične države, Srbiju i Hrvatsku, i da tamo treba i da se odsele“, dodao je on.



Praljak je govorio i o onome što je nazvao „uznemiravanjem“ bosanskih Hrvata od strane vladinih formacija na tom području, koje je „kulminiralo incidentom [za vreme] božićnih praznika 1993., kada je bosanska vojska sa opštinske zgrade skinula hrvatsku zastavu i spalila je“.



„Ovaj incident je za vojnike HVO-a predstavljao težak emocionalni udarac“, kazao je Praljak.



Sudija Antoneti je Praljka potom pitao da li su „Muslimani koji tamo žive možda imali drugačiji stav o postavljanju hrvatske zastave na opštinsku zgradu“.



„Jesu, oni su imali drugačiji pristup, a i problem, zbog toga što nisu želeli da [tretiraju Hrvate] kao narod sa jednakim pravima“, odgovorio je okrivljeni.



„To je značilo da Hrvati, kao konstitutivna nacija u Bosni i Hercegovini – bez obzira na sve – nemaju nikakva prava. Muslimani u Bosni zauzeli su istu onu dominantnu poziciju koju su Srbi imali u Jugoslaviji“, kazao je Praljak.



„Svi su mogli da stave svoju zastavu, samo Hrvati nisu. Nije to bila nikakva religiozna zastava bilo koje vrste, kao u slučaju bosanske vojske. Zastava HVO-a je bila zastava koja je predstavljala Hrvate kroz mnoge vekove i simbolizuje ujedinjenje zapadne i istočne Hrvatske.



„Bosanska armija, 90 procenata njenih vojnika, nosila je versku zelenu zastavu sa polumesecom i zvezdom.“



Praljak je negirao onu tačku iz optužnice po kojoj je postojao zajednički zločinački poduhvat čiji je cilj bilo pripajanje pojedinih delova Bosne Hrvatskoj.



„Odgovorno izjavljujem da je Herceg-Bosna bila samo privremena organizacija sa ciljem odbrane Bosne i Hercegovine, a bez bilo kakvih namera da se odvoji od Bosne i Hercegovine i pripoji Hrvatskoj“, kazao je Praljak.



„Za predsednika Tuđmana, teritorijalna nezavisnost Bosne i Hercegovine nikada nije bila sporna.



„Njegov stav je bio da cilj treba da bude jedinstvena Bosna i Hercegovina, zemlja u kojoj će Hrvati i Muslimani živeti zajedno – to je bila njegova poruka koja se ticala sudbine Bosne.



„[Tuđman] je često pokušavao da utvrdi šta međunarodna zajednica namerava da uradi sa Bosnom i Hercegovinom. Najviše je strahovao od toga da će Zapad nagraditi Srbe, i žalosno je da je bio u pravu. Njegove su sumnje postale stvarnost u Dejtonu 1995., kada je potpisan mirovni ugovor za Bosnu, a zemlja podeljena na dva entiteta. Srbima je zaista bila data njihova sopstvena država.“



Suđenje se nastavlja iduće sedmice.



Velma Sarić je obučena novinarka IWPR-a iz Sarajeva.