Rambouillet, Ohio
Pothuajse te gjitha detajet e bisedimeve mbi Kosoven jane vendosur, dhe vendimet kryesore jane te qarta : pavaresia nuk diskutohet, NATO-ja do te vendoset ne Kosove, dhe Miloshevici mbetet ne krye.
Rambouillet, Ohio
Pothuajse te gjitha detajet e bisedimeve mbi Kosoven jane vendosur, dhe vendimet kryesore jane te qarta : pavaresia nuk diskutohet, NATO-ja do te vendoset ne Kosove, dhe Miloshevici mbetet ne krye.
Ndermjetesuesit nderkombetar e quajten « nje hap te pare te rendesishem » kur negociatoret Serb dhe Shqiptare arriten ne Rambouillet, France, kete fundjave per bisedime mbi statusin e ardhshem te Kosoves. Ne fakt, shume nga vendimet e rendesishme tashme jane marre : pavaresia nuk diskutohet, NATO-ja do te vendoset ne Kosove, dhe Miloshevici mbetet ne krye.
Diten e pare, Grupi i Kontaktit mbi Ballkanin, i cili eshte sponsor i negociatave-SHBA, Rusia, Britania e Madhe, Franca, Gjermania dhe Italia-paraqiten nje projekt marrveshje qe ofron zgjidhjet konstitucionale dhe te sigurise per nje Kosove autonome ne kuader te Serbise, me premtimin per te rishikuar statusin e Kosoves pas nje periudhe tre vjecare. NATO pritet te dergoje te pakten 30,000 trupa tokesore sapo marreveshja te nenshkruhet. Nje zedhenes i Grupit te Kontaktit foli per « principet kryesore » te marrveshjes, ndersa detajet do te negociohen nga delegatet, dhe diplomatet mendojne se 85 per qind e marrveshjes nuk mund te negociohet, pra vendimet e rendesishme tashme jane marre. Ka akoma ceshtje te rendesishme te cilat mund te pengojne arritjen e kesaj marrveshje, si pershembull kerkesa e Shqiptareve per organizimin e nje referendumi brenda 3 vjeteve dhe kerkesa e Serbeve per nje njohje zyrtare te kufive ekzistueste Republikes Federal te Jugosllavise. Megjithate, ndermjetesuesit nderkombetar duket se kane besim ne arritjen e nje marreveshjeje.
Presidenti Francez Jacques Chirac hapi bisedimet ne keshtjellen elegante duke i ftuar te dy delegacionet per « te zgjedhur jeten ». Ata degjonin ne menyre solemne ne dy anet e dhomes, duke injoruar prezencen e pales tjeter. Nuk pati shtrengime duarsh apo fotografi te cilat mund te konsideroheshin si kompromentuese nga njerezit qe secili grup perfaqeson ne keto bisedime.
Te dyja palet u terhoqen ne vendet e punes te caktuara per ta, ne kate te ndryshme te nderteses, per te punuar mbi percaktimin e atyre pak detajeve te mbetura per te arritur nje marrveshje, e cila sipas ndermjetesuesve nderkombetar do te vendose « autonomi te gjere » per Kosoven pa i afruar pavaresine.
Shkalla e tanishme e autonomise se Kosoves ne kuader te marrveshjes eshte nje ceshtje e debatueshme, pavaresisht nga theniet e Grupit te Kontaktit se ajo do te jete ne nivel te njejte me autonomine qe gezonte Kosova me kushtetuten Jugosllave te vitit 1974. Ne kuader te kushtetutes se vjeter, Kosova gezonte nje autonomi ekonomike. Sipas projekteve qe po qarkullojne, qeveria federale do te mbaje kontroll te forte mbi politiken monetare te Kosoves, dhe provinca nuk do te kete mundesi te perfitoje kredi te pavarura prej institucioneve financiare nderkombetare.
Per me teper, sistemi politik i propozuar ne projekt eshte « nje recete per rrugedalje » eshte shprehur keshilltari ligjor i delegacionit Shqiptar, Paul Williams, nje avokat Amerikan i cili ka keshilluar edhe qeverine e Bosnjes ne Dayton. Sipas projektit, presidenti i Kosoves dhe presidenti i parlamentit te Kosoves duhet te jene nga grupe te ndryshme etnike. Pra, ne se nje Shqiptar eshte president i Kosoves, nje president Serb i parlamentit mund te influencoje procesin legjislativ, eshte shprehur Williams.
Nje pike tjeter ne projekt u lejon te gjitha grupeve etnike ne parlament (Turqit, Romet, Shqiptaret, Serbet dhe te tjere) te bllokojne cdo vendim parlamentar i cili sipas tyre eshte kunder « interesave vitale » te grupit te tyre etnik. Ky term nuk eshte i percaktuar qarte ne projekt dhe nuk ka nje procedure te sakte e cila te percaktoje nje zgjidhje ne rast se ngrihet nje objeksion i tille.
Gjithsesi, ceshtjet kryesore konsistojne ne dy pika : statusi i Kosoves dhe masat per te siguruar sigurine e provinces ne te ardhmen.
E para eshte shqetesimi kryesor i Serbeve, te cilet kerkojne qe Kosova te mbetet pjese e Serbise. Pika e dyte eshte ceshtja me e rendesishme e bisedimeve per Shqiptaret, te cilet kerkojne vendosjen e trupave te NATO-s, perfshire ato Amerikane ne Kosove. Shqiptaret po kerkojne vendosjen e nje armepushimi zyrtar, i cili do te mbeshtetej duke perfshire NATO-n ne kete marreveshje si pale nenshkruese.
Ne kete kuader, mund te arrihen marreveshje ne menyre qe te gjitha palet te thone qe kane arritur fitore. Miloshevici, i cili nuk merr pjese ne bisedime, mund te pranoje trupat e NATO-s ne Kosove, nje terheqje te trupave te tij, dhe autonomi per rajonin-nese nuk diskutohet mbi mundesine e pavaresise se Kosoves. Ai mund t`u thote Serbeve se edhe nje here tjeter nuk lejoi komunitetin nderkombetar, i cili po perpiqet te shkaterroje Jugosllavine, dhe ne te njejten kohe t`u lere NATO-s dhe Organizates per Siguri dhe Bashkepunim ne Europe (OSBE) detyren e veshtire te ruajtjes se qetesise ne rajon.
Shqiptaret, perfshire Ushtrine Clirimtare te Kosoves (UCK), mund te ndryshojne kerkesen e tyre per pavaresi ne rast se trupat e NATO-s vendosen ne Kosove dhe policia Serbe terhiqet. Ata kembengulin per organizimin e nje referendumi mbi statusin e Kosoves pas nje periudhe tre vjecare, por ndoshta do te bien dakort-ose do te detyrohen te bien dakort-me nje formule me te pergjitheshme te « rishikimit » te kesaj ceshtjeje nen kujdesin e komunitetit nderkombetar.
Nderkohe, Kosova do te jete kryesisht nje protektorat nderkombetar i ruajtur nga NATO dhe administruar nga OSBE. Marreveshja politike e cila nuk eshte teper e ashper per sa i perket arrestimit te krimineleve te luftes, do te nderpriste momentalisht luftimet. Te dyja palet pritet qe ta nenshkruajne marrveshjen.
Deri sa te arrihet kjo « fitore e madhe e diplomacise Europiane », sic ka mundesi ta quaje diplomacia Franceze, te dyja delegacionet do te mbyllen ne Rambouillet per te punuar mbi detajet. Keto perfshijne te tilla detaje si psh nese grupet nacionale ne Kosove duhet te jene me te medha se 5 perqind per te pasur te drejten per tu perfaqesuar automatikisht ne parlament. (Miloshevici thote se ne Kosove jeton nje numer i ndjeshem Egjyptianesh dhe nje komunitet pak i njohur Goranesh.) Te dyja palet flene dhe punojne ne zona te vecanta, ndersa ndermjetesuesit nderkombetar po punojne per te afruar te dyja palet. Ambasadori Amerikan Christopher Hill, ne krye te nje delegacioni amerikan te nivelit te mesem, kontrollon me dore te forte negociatat, ne konsultim te ngushte me keshilltarin e tij besnik te marrveshjes se Dayton-it, Richard Holbrooke.
Shtypi Shqiptar, Serb dhe ai nderkombetar jane jashte mureve te keshtjelles, duke pritur per ndonje informacion qe mund te vije nga tavolina e bisedimeve. Njoftimet e pakta dhe ta paorganizuara per shtyp, te shperndara nga organizatoret japin shume pak informacion rreht bisedimeve.
Ne rast se bisedimet perfundojne me sukses, do te jete parandaluar edhe nje konflikt tjeter perpara 50-vjetorit te krijimit te NATO-s ne muajin Prill. Por mbetet akoma per t`u pare nese kjo marreveshje do te coje ne nje zgjidhje afat-gjate te konfliktit ne Kosove.
Pavaresisht nga rezultati, eshte e qarte se pozicioni i Miloshevicit-« babait », « shpetimtarit », dhe udheheqesit te padiskutueshem te Serbise, do te perforcohet. Edhe nje here, ai do te dale si « faktori i stabilitetit », dhe ndoshta kete rradhe do te arrije edhe heqjen e « murit te jashtem te sanksioneve » te cilat i jane vendosur qe prej kohes se luftes ne Bosnje. Ashtu si edhe pas marrveshjes se tij per Kosoven ne Tetor 1998 me Holbrooke, Miloshevici, ne rast se arrihet nje marrveshje, ka mundesi qe te drejtoje vemendjen e tij ne shtypjen e disa elementeve te paket brenda vendit te cilet jane akoma jashte kontrollit te tij : lajm i keq ky per studentet, median e pavarur, organizatat jo-qeveritare dhe cdo njeri tjeter i cili eshte i shqetesuar per stabilitetin afat-gjate ne rajon.
Fred Abrahams eshte nje studjues per ceshtjet Ballkanike ne Human Rights Watch.
