لويه جرګه

له پلان سره سم د سپتمبر په لومؤة د اساسي قانون د مسوديگ د خپرولو په اؤوند د اساسي قانون د كميسون پاتي راتكگ، لا له سره دا جوته كؤيگ وه، چيگ بهير وروسته پاتيگ دى.

په همديگ توكگه د غونأيگ لپاره د استازو د تگاكلو ميكانيزم يوازيگ هغه مهال چمتو شو، چيگ د لإكيو استازو شكايتونه او كگوتنيوي راخگركگند شول.

د اساسي قانون د كميسون مطبوعاتو مسئول عبدالغفور ليوال واييگ چيگ د اساسي قانون د مسوديگ د وؤانديگ كولو په هكله حگنأ له دي امله رامنحگته شو، چيگ د لسكگونو زرو پوشگتنليكونواو حگوابونو له لاريگ د خلكو د سلامشورو راتگولولو او چمتوكولو د توقع په خلاف زياته موده ونيوه.

هغه أاأه وه، چيگ بهير به سمه توكگه په مخ لاؤ شي. هغه وايي: "د اساسي قانون په جوؤولو كيگ د خلكو د نظريو غوشگتل زيات ارزشگت لري او دا أيگره مهمه ده چيگ د هغيگ په مسوده كيگ د هر چا نظر حگاى ولري."

د كميسون غؤيگ شكريه باركزة هم دديگ خبريگ ملاتؤ كوي. هغه واييگ: "دا نه شو ويلاى چيگ د اساسي قانون مسوده به كله خپره شي، خو دا ويلاى شم چيگ هغيگ مسوده به د لوييگ جركگيگ له رسيدو دمخه خلك وكگوري او په ديگ توكگه به وكؤاى شي چيگ خپليگ نظرييگ په مستقيمه توكگه او يا ييگ د خپلو استازو له لاريگ موإ ته راواستوي."

وردكگ په ديگ باور دى چيگ د دسمبر نيگتگه له هغو موخو سره سمه ده چيگ د نؤيواليگ تگولنيگ له خوا په نشگه شوي دي. هغه وايي: "لويه جركگه به په دسمبر كيگ راوابلل شي، چيگ بن په تؤون كيگ پريگ موافقه شويگ وه. هغه حگنأول شويگ نه ده. موإ دمخه د ولسمشر دفتر ته وؤانديز كؤى و، چيگ كه چيگرته هغه دمخه راوبلل شي، خو موإ دا كار ونه شو كؤاى، حگكه د خلكو د سلا مشورو راتگولول پاى ته نه وو رسيدلي."

خو له تگاكل شويگ نيگتگيگ د لوييگ جركگيگ شاته اچولو له خلكو سره زياتيگ پوشگتنيگ راپيدا كؤي دي، چيگ كگونديگ عمومي تگاكنيگ به په رشگتيا، لكه خگنكگه چيگ د بن په تؤون كيگ ورته كگوته نيول شويگ، په جون كيگ تر سره شي او اّيا داچيگ منحگ مهاله اداره رشگتيا غواؤي چيگ هغه تر سره شي.

ليكوال حبيب الله رفيع، چيگ د پخوانيو لويو جركگو په هكله ييگ اوإديگ خگيگؤنيگ كؤيگ دي، په ديگ هكله خپل شك له نورو سره شريكوي. هغه وايي: "اصلي خبره دلته ده، چيگ د غير مسلكي حكومت د ژوند موده اوإديإي او خلك دا حكومت نور نه شي زغملاى، حگكه هغه د خلكو لپاره هيگخگ نه كوي ... حگنأ به په تگاكنو ناوؤه اغيگزه وكؤي." هغه ويل، "بهرني لاسونو" حگنأ تر اغيگز لانديگ راوستى دى.

د موديگ د اوإديگدو دا پوشگتنيگ يوازيگ د هغه لانجمنيگ موضوع په هكله راپيداشويگ، چيگ خگوك به په رشگتيانة توكگه لوييگ جركگيگ ته د كگأون لپاره لاره ومومي او د هيگواد د سبا ورحگيگ نقشه به جوؤه كؤي، چيگ په مخكيگ ييگ پرته ده.

تيگريگ اوونيگ يو خپور شوي سند دا وشگوده چيگ په تيگر جون كيگ د بيؤنة لوييگ جركگيگ د 1650 استازو شميگره ديگ، ديگ لوييگ جركگيگ كيگ 500 استا زو ته راتگيگتگه شي.

په ديگ وؤانديگز كيگ 344 خگوكة سيمه ييزواستازو ته، 24 خگوكة په پاكستان او ايران كيگ ميشتو افغاني كأوالو ته، 64 د شگگگحگو استازو، 9 د كوچيانو، 6 خگوكة په ولايتونو كيگ د كورنيو بيگحگايه شوو كورنيو استازو، او دريگ خگوكة د هندوانو او سكهانو استازو ته حگانكگؤيگ شوي دي. نور پنحگوس تنه د كرزي له خوا تگاكل كيإي.

د كميسون مطبوعاتي دفتر وياند عبدالغفور ليگوال وايي. چيگ په ديگ لوييگ جركگيگ كيگ أيگر مهم بدلون دادى چيگ مستقيمي تگاكنيگ به نه وي، بلكيگ استازي به د هغو استازو له أليگ تگاكل كيإي، چيگ په تيگريگ لوييگ جركگيگ كيگ يگيگ كگأون كؤى وو.

په ديگ لوييگ جركگيگ كيگ به ليك لوست او زده كؤيگ ته هم اعتبار وركول كيإي.

خو په ترتيب لا له وؤانديگ د لإكيو تگولنو د حگينو برخوالو له خوا هغوى ته د ونأيگ د وركؤيگ په هكله شكايتونه موجود دي.

په پكتيكا كيگ د كوچيانو يو استازى ملك عبدالله سليمانخيگل ، چيگ په مخكينة لوييگ جركگي كيگ د نه كگأون له امله كگيله من و، واييگ، هغه فكر نه كوي، چيگ د هغوى خلكو ته به دا حگل هم په عادلانه توكگه د كگأون زمينه برابره شي، چيگ شميگر ييگ خگو مليونو تنو ته رسيإي. هغه وايي: "ما اوريگدليگ چيگ خلكو د كوچيانو د قوم په استازيتوب خپل حگانونه تگاكلي دي، خو موإ هغوى نه پيگژنو. شپإ خگوكة د كوچيانو لپاره بس نه دى."

سوانارام نورستانى د قومونو او سرحدونو د چارو په وزارت كيگ رئيس، چيگ په مخكينة لوييگ جركگيگ كيگ د نورستان د خلكو استازى و، اّى أبليو پي اّر ته وويلو چيگ د حگينو زورور خلكو تر فشار لانديگ راوستى دى، چيگ بيا خپل نوم په راتگيگتگيگ شويگ شميگريگ كيگ ورنه كؤي.

يو شميگر نور په ديگ خبره په غوسه شوي، چيگ د نويو استازو د تگاكلو په ميكانيزم كيگ كرزى د 25 نارينه او 25 شگحگو د تگاكلو واك لري.

عزيزالله واصفي، چيگ د محمد داوود خان د وخت د لوييگ جركگيگ مشري ييگ په غاؤه درلوده، وايي: "هغه خلك چيگ د ولسمشر له خوا تگاكل كيإي خامخا د ولسمشر د نظر ملاتؤ كوي او هغه پلي كوي."

دا بايد وويل شي چيگ واصفي د(نوي جوؤ شوي كگوند) د افغانستان د ملي يووالي غورحگنكگ مرستيال مشر هم دى. هغه له ديگ تگول بهير سره مخالف دى. هغه وايي، دا بهير د بهرنيانو په كگتگه دى. واصفي وايي: "دا اساسي قانون او لويه جركگه د خلكو ملاتؤ نه لري. هغه مازيگ د بن د غونأيگ هيليگ منعكسوي."

رفيع چيگ د بهير ملاتؤ كوي هم له ديگ حقيقت سگره مخالف دى، چيگ كرزى ديگ دومره لوى لاس ولري. هغه وايي، چيگ رشگتينيگ انديگشگنه موجوده ده، چيگ دا شميگره به يوازيگ ستونزيگ زياتيگ كؤي. په تيگريگ لوييگ جركگيگ كيگ جنكگ سالارانو او جكگؤه مارانو غتگيگ ونأيگ تر لاسه كؤيگ. هغه وايي: "د لوييگ جركگيگ لپاره استازي بايد د خلكو له منحگ خگخه وتگاكل شي، نه لكه د بيؤنة لويي جركگيگ په خگيگر، چيگ حگانونه ييگ د وسلو په زور په خپله تگاكلي وو."