توندوتيذي لة شوصنة جياوازةكاني وولاَتدا خةريكة دةطاتة ناو مالَةكان- بةلاَم نيطةراني ئةوة هةية كة حالَةتةكاني توندوتيذي بةرامبةر مندالاَندا فةرامؤش كرابصت.

زياد خةلَةف ئةلعجصلي لة بةغداد

توندوتيذي لة شوصنة جياوازةكاني وولاَتدا خةريكة دةطاتة ناو مالَةكان- بةلاَم نيطةراني ئةوة هةية كة حالَةتةكاني توندوتيذي بةرامبةر مندالاَندا فةرامؤش كرابصت.

زياد خةلَةف ئةلعجصلي لة بةغداد

Friday, 18 November, 2005

كضةكة ثرسياري ئةوةي لصكرد كة ئايا دادطا دةتوانصت بيانطرصتة خؤي ضونكة دايك و باوكيان رؤذانة لصيان دةدةن.

ئةو لصكؤلةرةوةية كة نةيويست ناوي ببرصت، وتي " بؤماندةركةوت دايك وباوكيان قابيلي ئةوةنين مندالَةكانيان بةخصوبكةن، بؤية كضةكةو دووبراكةي بران بؤ يةكصك لة هةتيوخانةكاني بةغداد."

مةسةلةي ئةوةي كة مندالَصكي ثصنج سالاَن بضصتة دادطا بؤ سكالاَكردن لة توندوتيذي بةرامبةري ئةو قةيرانة دةردةخات جة رووبةرِووي كةرتي ثاراستني مندالَ دةبصتةوة.

دةسةلاَتداراني تةندروستي و ياسايي دةلَصن كة ترسي ئةوةيان هةيةكة حكومةت حالَةتةكاني توندوتيذي بةرامبةر بة مندالاَني ثشتطوص خستبصت، بةهؤي تةركيزكردن لة جةنط دذ بةياخيبوان.

ئةوا ترسي ئةويان هةية كة خةلَكاني ثسثؤرو بودجة لة ثرؤذةكاني ثارستني مندالاَنةوة طواسترابنةوة بؤ توندوتؤلَكردني هةولَةكاني هصزةكاني ئاسايش.

ساجدة محمود، دادوةر لة دادطاي مصردمندالاَني الرسافة،وتي كة ئةطةر كاتص قوربانيان سكالاَ لةسةر توندونيذي تؤماربكةن ستافي تةواو نيية بؤ لصكؤلَينةوة لة مةسةلةكة بة ووردي ضونكة ئةولوييات دارناوة بؤ مةسةلةكاني ئاسايش.

لة هةمان كاتدا، بةرثرساني تةندروستي نيطةراني ئةوةن كة شةرِ دذ ية ياخيبوان بودجةي ئةو لصكؤلَةرةوةوانة بخوات كة لة قوتابخانةكاندان و رؤلَي سةرةكييان هةية لة دياريكردني نيشانةكاني توندوتيذي لةنصو مصردمندالاَندا.

كةمي بودجة ماناي ئةوةية كة زؤربةي قوتابخانةكان لصكؤلَةرةوةي كؤمةلاَيةتييان نابصت و ئةوانةش كة هةيانةلصثرسراوصتي ئةوةشيان لةسةرشانة كة وانة بلَصنةوة.

لة ئاكامي ئةوةشدا، د.ئةياد نوري، بةرصوةبةري بةرنامةي تةندروستي دةرووني لة وةزارتي تةندروستي وتي كة ذمارةيةكي كةم راثؤرتي لة لصكؤلَةرةوة كؤمةلاَيةتييةكان ثصدةطات دةربارةي ئةو مندالاَنةي كة رووبةرِووي توندوتيذي دةبنةوة.

دكتور حارث عبدالحميد، بةرثرسي سةنتةري دراساتي ثةروةردةو دةرووني، وتي حالَةتةكاني توندوتيذي بةرامبةر بة مندالَ زيادي كردووة ضونكة كصشة ئةمنييةكان كاريطةري لةسةر خصزانةكان هةيةو ئةمةش وايكردووة كة دايكان و باوكان داخي دلَي خؤيان و طرفتةكانيان بةسةر مندالَةكانيان برصذن.

ئةو ئاماذةي بةو لصكؤلَينةوةية كرد كة سةنتةرةكة كردويةتي و تيايدا هاتووة كة مندالاَن لةلايةن باوكيانةوة لصياندراوةو و تةنانةت لةلايةن دايكيانةوة خنكصنراون.

جوان مةتي، بةرصوةبةري دايةنطةي الغصن الخضر وتي هةندص جار بةلَطةيان دةست دةكةوصت كة مندالَ لصيدراوة" وةزعي مندالَةكان باشة كة دةضنةوة بؤ مالَةوة، بةلاَم رؤذي دواتر برين لةسةر رووخساريان يان لةسةر لةشيان دةبينين. دواتر بؤماندةردةكةوصت لةلايةن باوكيانةوة لصيان دةدرصت."

يةكصك لةو ذمارة كةمةي دراسات دةربارةي توندوتيذي بةرامبةر بة مندالَ لةلايةن فائق امين بكر كة بةرصوةبةري طشتي ثزيشكي دادوةريية (الطب العدلي) و نبيل غازي ثرؤفيسؤري ياريدةدةر لة كؤلصذي ثزيشكي كراوة.

ئةوان دراسةي 33500حالَةتيان كردووة لة بةغداد كة تيايدا مندالاَن مردوون يان بة خةستي بريندراربوون بة هؤي لصدانيان لةلايةن كةسوكاريانةوة. دراسةكة حالَةتةكاني سالاَني 1989-1999 لةخؤدةطرصت و لة سالَي 2001دا ضاثكراوة.

دراسةكة دةري خستووة كة لة 50% حالَةتةكان- كةنيوةيان مندالَي خوار تةمةن سص سالَي تصداية- بوونةتة هؤي مردنيان يان كةمئةندامبوونيان بؤ هةميشة.

فائق امين ئصستا سةرقالَي ئامادةكردني راثؤرتصكة بؤ وةزارةتي تةندروستي دةربارةي توندوتيذي بةرامبةر بة مندالَ.

فائق امين ئاماذةي بةوةكرد كة توندوتيذي لة شوصنة جياوازةكاني وولاَتدا خةريكة دةطاتة ناو مالَةكان و دةسةلاَتدارانيش هيض مةواردصكي نيية رةفتار لةطةلَ دايكان و باوكاندا بكات، " ثصمواية ئصستا لة عصراقدا رصذةي ئةو مندالاَنةي توندوتيذييان بةرامبةر كراوة زياترة لة جاران."

زياد خةلَةف ئةلعجصلي رؤذنامةنووسصكي راهصنراوي IWPRة لة بةغداد.

Iraqi Kurdistan, Iraq
Frontline Updates
Support local journalists