ئةوانةي لة تاراوطة طةراونةتةوة بؤ بةشداريكردن لة بنيادناني عيَراق، روبةرِوي ئةو دةستةبذيَرة دةبنةوة كة جةنط نةيانطةيشتوةتيَ

نوسيني عةمار ئةلشابةندةر لة بةغداد.

ئةوانةي لة تاراوطة طةراونةتةوة بؤ بةشداريكردن لة بنيادناني عيَراق، روبةرِوي ئةو دةستةبذيَرة دةبنةوة كة جةنط نةيانطةيشتوةتيَ

نوسيني عةمار ئةلشابةندةر لة بةغداد.

Wednesday, 24 September, 2003

طةشتةكة لةوة دةضوو رؤيشتن بيَت بةدةم خةوةوة. ويَنةكان لةميَشمكدا دةهاتن و دةضوون لةطةلَ خيَرايي رووناكيدا: ويَنة تاريكةكاني ئةشكةنجةدان، ترس، جةنط، و لةناوبردن تيَكةلَببوو بة ويَنةي ئوميَدبةخشي ئةو ذن و ثياوانةي تازة رزطاركراببوون و ئاهةنطيان دةطيَرا.


من طةرِامةوة بؤ بةغداديَكي سريالي لة يةكةم رؤذةكاني بيَسةروبةري رزطاريدا.


شةقامةكان دةنطياندةدايةوة بة خؤثيشانداني هةرةمةكي. خةلَكي طؤراني" مةرط بؤ سةدام"يان دةضرِي و عةشاماتةكة بة شانوبالَي سةربازة هاوثةيمانةكانياندا هةلَدةدا وةك ثالَةوان دةيانناساندن. بيَوةذن و هةتيوةكان كة قةدةغةبوو ليَيان ثرسةي ئاشكرا دابنيَن لة سايةي رذيَمي سةدامدا، لةسةر شةقامةكان ئةيانلاواندةوة بؤ ئةو كةسة ئازيزانةي 20 سالَ لةمةوثيَش كوذرابوون. لة حةسرةتي هةست بة ئازاديدا، خةلَكي وةكو شيَت وابوون هةموو ياساكاني هاتوضؤيان دةشكاند، سةدان خةلَك بةخؤشحالَيةوة تالآنييان دةكرد.


لةرووكةشدا وةك ئةوة وابوو كة من ويَنام دةكرد، بةلاَم لةماوةي ئةو ضةند مانطةي لة بةغداد بةسةرم برد، زؤر لةسةرخؤ دركم بةوةكرد كة لةسةر ئاستيَكي قولَتر ئةوة عيَراقيَك بوو كة هةرطيز من نةمدةناسي و هةرطيز تةسةوريم نةدةكرد.


دواي ضةندين سالَ هةلَمةتكردن بؤ ئازاديي عيَراق، ثيَموابوو من كؤمةلَطةي عيَراقي دةناسم، هةروةك زؤر لة هاوكارانم لة تاراوطة. ئيَمة ويَناي كؤمةلَطايةكمان دروستكردبوو كة بةشيَوةيةكي سادة دابةش كرابوو بةسةر دوو نةوةدا. ئيَمة تةسةورمان دةكرد نةوةي كؤن نةوةيةكي كؤنةثةرستبن، تةواو ثةروةردةكراون بة ئايدؤلؤجياكاني بةعس و ناتةندروستانة دذي ديموكراتيةت بن. ئةوان بةربةرةكاني بةهاكاني ئازاديي و يةكسانييان دةكرد. هةروةها ثيَمانوابوو كة نةوةيةكي طةنجي ووريا و ثرِ ووزة هةبيَـت، كة ثرِ بيَت لة دنيابيني بؤ ئايندةيةكي باشتر و زياتر بةرهةمهيَن.


واقيع زؤر لةمة ئالَؤزتر بوو و زؤرلةوةش قورسترة بتوانريَت بطويَزريَتةوة.


كةميَك لة ئيَمة لة دةرةوةي ولاَت، دركمان بةوةكردبوو كة ئةو ثرؤسة قوولَ و لةسةرخؤية عيَراقي طؤريوة بؤ بةها ناوةكييةكاني خؤي. ئيَمة ئةوةمان نةبينيبوو كة رذيَمي بةعس بؤ ماوةي زياتر لة سيَ دةية كاري كردووة بؤ لةناوبردني ستراكضةري دابونةريتي بةهاكاني كؤمةلَطاي عيَراقي. لة هاويني 2003دا بؤماندةركةوت كة هةموو ثيَكهيَنةرة طرنطةكاني كؤمةلَطاي عيَراقي خرابووةطةرِ بؤ خزمةتكردن و ثاريَزطاريكردني شويَني ئةوانةي ثلةوثايةيان هةبووة.


رووخاندني رذيَم كاري كةمي كرد بؤ هيَنانةدةرةوةي ئةو كةسانة لةو شويَنة باشانةي تيَيدابوون.


حزبي بةعس ريَبازيَكي ضوار-لايةنةي بةكارهيَنا بؤ طؤريني دامةزراوةكاني ولآت لةثيَناوي خزمةتكردني ثيَويستيةكاني خؤيدا.


سةرةتا طؤميَكيان لة خةلَكاني دلَسؤز دروستكرد. ئةمةش بةدةستهيَنرا لةريَي ثرؤسةي لة شارنيشنكردني دةستكردةوة كة تيايدا ثياوة طةنج و هةذار و نةخويَندةوارةكان، كة بةشيَوةيةكي سةرةكي سةر بة طوندةكاني رؤذئاواي عيَراق بوون، دادةمةزريَنران بؤ كاركردن لة دةزطا حكوميةكاندا بةتايبةتي لة سوثا و دامةزراوة ئةمنيةكاندا. ئةم ثرؤسةية هيَزي دةولَةتي خستةدةستي ئةو كةمايةتيية نةمةييوانةي كة سوثاسطوزاري ئةو بارة تازةية بوون و بةثةرؤش بوون بةهةر نرخيَك بيَت ثاريَزطاريكردن لة و ئيمتيازاتانة بكةن كة دةستيانكةوتبوو.


دووةم، ئابوري عيَراق خراية ذيَر كؤنترؤلَي رذيَمةوة لةريَي لةناوبردنيَكي سيستماتيانةي كؤمةلَطةي كاروباري باو. زؤر ئيشوكاري سةركةوتوو كران بة حكومي. دواي ئةوةي ئةمة بةدةستهيَنرا، خاوةنكارة ئاست مامناوةندةكان زؤرجار بةهةلَة تؤمةتي تاوانيان دةدراية ثالَ و كارةكانيان دةستيبةسةردادةطيرا. هةموو ئةو شتة بةنرخانةي كة ئيَستا مولَكي حكومةتن ، كرابوون بة ئةهلي و بة نرخيَكي داشكاو دةفرؤشران بة ئةنداماني بنةمالَةي سةدام حسيَن و دلَسؤزة بةوةفاكاني. ئةنجامي كؤتايي بريتيبوو لةئابوورييةكي مؤنؤثؤلايزكراوي ثاريزراوي دةولَةت كة بةتةواوي لةلايةن ثشتيواناني رذيَمةوة كؤنترؤلَكرابوو.


لايةني سيَيةم طةرِان بوو بةدواي كؤنترؤلَكردني ريَطةكاني ثةروةردة ئةويش لةريَي زنجيرةيةك ثرؤسةوة. سةرةتا، قوتابياني قؤناغي ئامادةيي كة دايك و باوكيان بة "هاوريَياني سةرؤك" "ثالَةواناني دايكي شةرِةكان" يان "ئةنداماني لقة سةربازيية ديارةكاني وةك طاردي كؤماري تايبةت" دادةنران، لةسةدا بيستي نمرةي زيادةيان ثيَدةدرا لة تاقيكردنةوةكانياندا.


ئاستي وةرطرتن لة كؤليذة ثلةبةرزةكاندا، وةكو ثزيشكي، لة سةدا سةد بةرةو ذوورتر بوو، بةو ثيَيةس سنوردار بوو بؤ ثشتيواناني رذيَم.


جطةلةوةش، وةرطرتن لة هةنديَك كؤليذةكان، بؤ نموونة كؤليَذي زانستة سياسيةكان يان ثةروةردةيي مامؤستايان تةواو سنورداربوو بؤ تةواوي ئةنداماني حزبي بةعس. لة كؤتاييدا، ثةيمانطا ثةروةردةيية دةستةبذيَرةكان، وةك زانكؤي سةدام، تةنها كراوةبوون بؤ ئةنداماني رذيَم و خيَزانةكانيان.


لايةني ضوارةم و كؤتايي بريتيي بووة لة ضةوساندنةوةي درندانة و سزاداني بةكؤمةلَي هةموو جؤرةكاني ئؤثؤزيسيؤن. ئةنداماني طروثة "طومانليَكراوةكان"ي وةك كوردةكان يان شيعةكان، بةشيَوةيةكي سيستماتيكي و بةناضاري لة سةر كارة حكوميةكانيان لادةبران و دلَسؤزاني حزبيان لةشويَني ئةوان دادةنا كة عادةتةن عةرةبي سونني بوون. جطةلةوةش، زؤر ماف و ئيمتياز وةكو موضةي خانةنشيني، كارتي بايعي، و تةنانةت مافي مولَكايةتي هةلَثةسيَرابوو بؤ ئةو ريَكخراوانةي طومانيان ليَدةكرا.


دةرئةنجام، دواي 30 سالَ، كؤمةلَطايةكي ضينايةتي دروستبووة كة بةقولَي ثارضةثارضة كراوة بة هيَلةَكاني ناوضةيي، ئةتني و مةزهةبي. ئةو ذمارة كةمانةي ئيمتيازاتيان هةبووة باش خويَندةوارن سةرضاوةي دارايي بةنرخيان هةية لةطةلَ ئيشي مووضة بةرزي حكومي و ئةهلي. زؤرينة بيَبةش و زؤر ضةوساوةكةش خويَنةواريان كةمترة، رةنطة تؤزيَك زياتر بيَت لةو ئيرادةيةي كة ثيَويستة بؤ ذيان.


من و زؤر لة هاوريَياني تاراوكة طةرِاوينةتةوة بةو ئوميَدةي يارمةتي دروستكردني عيَراقيَكي نويَ بدةين، بةلآم ئةمرؤ هةست دةكةين رووبةرووي دةستةبذيَريَكي سةنطةرطرتوو دةبينةوة كة جةنط ثيَيان نةطةيشتوة. رةنطة رذيَمي سةدام رؤيشتبيَت لةطةلَ ئةوانةي رذيَمةكةيان زؤر بة درندانة دةسةثاند- دةزطا سةربازي و ئةمنيةكان- بةلآم زؤربةي دلَسؤزةكاني ئةم رذيَمة بة شيَوةيةكي بةرفراوان لة شويَنة ثلةبةرز و باشةكانيان لة كؤمةلَطادا ماونةتةوة.


ئيَستا، لة كاتيَكدا من عيَراق بةجيَدةهيَلَم تا بطةريَمةوة بؤ مالَةكةم لة لةندةن، ديسانةوة ويَنةكاني كاولكاري و ناعةدالةتي جاريَكي تر ميَشكميان لةكارخستووة.


من دةثرسم كةي و ضؤن عيَراق ئازاد دةكريَت.


عةمار ئةلشابةندةر، كؤمةلَناسيَكي نيشتةجيَي لةندةنة، لة عيَراق لة دايكبووة و نزيكةي سي سالَة لة تاراوطة دةذي. لة كؤتايي جةنطةوة لةطةلَ دامةزراوةي عيَراقدا كار دةكات و ثيَويست دةكات لة تشريني يةكةمدا بطةريَتةوة بؤ لةندةن.


Iraqi Kurdistan, Iraq
Frontline Updates
Support local journalists