دؤزرانةوةي تةرمي سةركردةكةي ثيشوو ليَشاوي يادةوةريي و سؤزةكاني بةرِةلآ كرد.

نوسيني حسيَن عةلي لة بةغداد

دؤزرانةوةي تةرمي سةركردةكةي ثيشوو ليَشاوي يادةوةريي و سؤزةكاني بةرِةلآ كرد.

نوسيني حسيَن عةلي لة بةغداد

Tuesday, 22 February, 2005

عةبدولكةريم قاسم لة سالًَي 1963 دا كوذراوة, ئةويش دواي ئةوةي ثارتي بةعس كوديَتايةكي دذي ريَكخست و بةسةريدا سةركةوت. لةم دواييانةدا لة لايةني تيمي هةوالَةكاني راديؤي ديجلةوة هةوالَي دؤزينةوةي تةرمةكةي راطةيةندرا.


ئةمير بة IWPR ي وت "رذيَمي بةعس هةر لة سةرةتاوة خويَنرِيَذ و تاوانبار بوو. سةدام ثياويَكي ترسنؤك بوو, لة مردووانيش دةترسا. بؤية تةرمي عةبدولكةريم قاسمي سةركؤماري شويَنةون كردبوو.


كاتيَك كوديَتاكة عةبدولكةريمي رماند, سةدام لة دةرةوةي عيراق بوو, هةتا ثيَنج سالَ دواتريش ئةو دةسةلآتي وةرنةطرت. هةروةها ئةطةر برِوا بةم طيَرِانةوةيةي ئةم دواييانة بيَنين, ئةوا تيَدةطةين كة رذيَمةكة خؤشي نةيزايوة كة نةيارةكاني لة كويَ نيَذرابوون.


قسةكاني ئةمير هةست و سؤزي طةليَك لة عيراقييةكان دةردةبرِيَت – بة شيَوةيةكي تا يبةتي ئةوانةي لة سايةي سةدامدا ضةوسيَنراونةتةوة – كة سةركؤماري ثيَشوو شةهيدي دةستي بةعسييةكان بووة.


لاي زؤريَك لة عيراقييةكان, بة تايبةتي هةذارةكان – رذيَمة كورت خايةنةكةي قاسم – سةردةمي زيَرِين بوو, يةكةمين جار بوو كة سةرؤكيَكيان هةبيَت خةميان بخوات.


فةرمانرِةواييةكةي ئةو بة سةردةمي ئازادي دادةنريَت كة ئةوانةي دواي ئةو ثيَشيَليان كرد و ئةو هةم و شةرِ و شؤرِ و سةركوتكارييةيان نايةوة كة لة كاتي قاسمدا نةبوون.


عيراقيية هةذارةكان يادي ياساي ريفؤرمي زةوي و زار و بيناكردني شاريَكي طةورة لة مةدينةت ئةل – سةورة دةكةنةوة.


ئةمير وتي "عةبدولكةريم قاسمي سةركردة شايستةي ئةوةية شكؤدار بكريَت, ئيَستاش كة دةزانين لة كويَ نيَذراوة, ثيَويستة مةزاريَكي بؤ دروست بكةين و لة ناوةرِاستي بةغداددا ثةيكةريَكي بؤ هةلَ ببةستين.


طةرضي هيض كؤتةلَيَكي يادةوةريي بؤ قاسم نةكراوة, بةلآم يادةوةريي ماوةي فةرمانرِةواييةكةي لة سةرانسةري عيراقدا برةوي هةية و لة بيري خةلَكيدا ماوةتةوة.


يةكيَك لةوانة ضةند ويَنةيةكي قاسم لة ذوور سةري سيسةمي نةخؤشييةكةي ئايةتولآي مةزني ثيَشوو موحسين ئةل – حةكيمةوة هةلَواسرابوو.


ئةو ويَنانة وةكو بةلَطةيةك وةها بوون كة بؤضي طةليَك لة شيعةكان قاسميان خؤش دةويست, كة سوننةش بوو, بةلآم دايكي شيعة بووة.


قاسم بة شيَوةيةكي زؤر نيَودارانة مالَيَكي تايبةت بة خؤي نةبوو, شةوان لة وةزارةتي بةرطري دةخةوت.


ضةندان ويَنةي تري لة شةقامي موتةنةبي بةغداد دةفرؤشريَت و ثيشاني دةدةن كة سةركؤماري ثيَشوو لةسةر زةوي ئؤفيسةكةي خؤي نوستووة.


بةلآم طةليَك لة عيراقييةكانيش ئةو ويَنة خةماوييةشيان لة ياد ماوة كة دوا بة دواي رماني بةعس لة رؤذنامةكاندا كةوتة بةرضاو.


ويَنةكة لاشةي بةر طوللة دراوي قاسم بوو, لةناو هةمان ئؤفيسدا كةوتبوو.


رؤذي 14 ي تةموز تيمي راديؤي ديجلة لة راطةياندنيَكي رؤذنامةييدا رايان طةياند كة تةرمي سةركؤماري ثيَشوويان دؤزيوةتةوة, كة يادي 46 ةمين سالآنةي ئةو كوديَتا سةربازيية دةكات كة تيَيدا قاسم رذيَمي ثاشايةتي لة عيراقدا لةناو برد.


سةيف ئةل – خةياتي ثةيامنيَري ديجلة وتي طؤرِي سةركؤماري ثيَشوو دوا ليَكؤلَينةوةيةكي سيَ مانطة دؤزراوةتةوة,بة هاوكاريي مندالَةكاني ئةو ثياوةي بةضاوي شاردنةوةي تةرمةكةي بينيوة و بةشداريشي تيَدا كردووة.


طؤرِةكة ئيَسك و ثروسكي سيَ كةسي تر لة ياريدة دةراني قاسمي تيَدا بوو, "سيان لة ئةفسةرة ئازادةكان" كة لة كوديَتاكةي سالَي 1958 دا بةشدارييان كردبوو, كة دواتر ثؤستي دةسةلآتداريَتييان طرتة دةست: فازيل ئةل – مةهداوي, تةهاي شيَخ ئةحمةد و عةبدولكةريم ئةل – جدة.


هةر ضوار تةرمةكة ثؤشاكي سةربازييان لةبةردا بوو.


بةختيار ئةميني وةزيري مافي مرؤظي عيراق, كة ئامادةي راطةياندنة رؤذنامةييةكة بوو, وتي ثشكنيني ثزيشكي DNA يان بؤ ئةنجام دةدريَت بؤ ئةوةي شوناسي تةرمةكان بة تةواويي بناسريَتةوة.


راديؤي ديجلة شويَني دؤزينةوةي تةرمةكاني ئاشكرا نةكرد, بة بيانووي ئةوةي كة ثيَويست بة كات دةكات بؤ دابينكردني ثاراستن بؤ ئةو ناوضةية.


هةرضؤنيَك بيَت سةرضاوةكةي ديجلة وتي شويَنةكة دةكةويَتة ناوضةيةكي كشتوكالَييةوة لة باكوري بةغداد, دةشكةويَتة سةر ريَطاي بةرةو بةعقوبة.


بةثيَي قسةي ئةو شايةتانةي ديجلة لةطةلَيان ئاخاوتبوو, كاتي خؤي تةرمةكان لة ناو كيَلَطةيةكدا لة لايةني بةشداراني كوديَتاكةي بةعسةوة شاردراونةتةوةو بة ضينيَك خؤلَ داثؤشراون.


بةلآم خةلَكي ناوضةكة كة قاسميان خؤشدةويست برِياريان دا لاشةكان بطوازنةوةو لة شويَنيَكي تردا بيان شارنةوة, نةوةكو ثيلانطيَرِةكان بيَنةوةو تةرمةكانيشيان لةناو ببةن.


شايةتحالَيَك وتي "ثيكابيَك هات كة ثياويَكي سةر بة دةزطاي هةوالَطريي سةربازيي ليَي دةخورِي, لة ناوضةكةي ئيَمةدا ولة ناوةرِاستي كيلَطةيةكدا تةرمةكانيان كرد بة ذيَر خاكةوة.


شايةتيَكي تر كة قسةكاني تؤمار كراو دواتر لة كؤنفرانسة رؤذنامةييةكةي راديؤي ديجلةدا ثةخش كرا, وتي "ئيتر بة ريَكةوت هةنديَك لة خةلَكي ناوضةكة بةويَدا دةرِؤن و ضاويان بة كارةكة دةكةويَت, بةلآم ثياوةكان هةرِةشةيان ليَ دةكةن كة نزيك نةبنةوة".


شايةتةكة وتي "بةلآم دواتر ئةو كةسانةي ناوضةكة ضوونةوة بؤ سةر شويَنةكةو طلَةكةيان هةلَدايةوة و ضوار شةهيدةكةيان ناسييةوة, ئيتر لة مةراسيميَكي جةنازةييدا بة خاكيان سثاردن".


ئيتر ثرسةيان بؤ هةر ضواريان دانا و دةيان لاواندنةوة "عةبدولكةريممان دةويَتةوة بة زيندويي بيَت يان مردوويي".


ئيتر بؤ ماوةي زياتر لة ضل سالَ طؤرِةكانيان بة نهيَني مايةوة.


ناجي ناجيحي شاعير وتي "هؤي ئةوةي خةلَكي ناوضةكة تا ئيَستا شويَني طؤرِةكانيان رانةطةياندووة دةطةرِيَتةوة بؤ ئةوةي دةترسان رذيَم راوةدوويان بنيَت و تووشي ضةرمةسةرييان بكات".


شاعيرةكة خؤشي كاتيَك بة مةسةلةي ئةو طؤرِانةي زانيبوو كة خةلَكي ناوضةكة ثيَيان وتبوو, ضونكة زؤرجار ليَيان بيستبوو كة باسي دادثةروةريي و ضاكي عةبدولكةريمي دةكرد.


ناجي سيَ مانطي رةبةق خةريكي ليَكؤلَينةوةو ثشكنين و ثرسياركردن بوو ثيَش ئةوةي طؤرِةكان بدؤزيَتةوة.


رذيَمةكةي سةدام حسيَن كة خودي سةدام خؤي بةشداريي كردبوو لة هةولَةكةي سالَي 1959 دا بؤ تيرؤر كردني قاسم, هةميشة ئةو سةركؤمارةي بة كةسيَكي ديكتاتؤر لة قةلَةم دةدا.


بةلآم طةليَك لة عيراقييةكاني ئةمرِؤش طةرضي لةكاتي قاسمدا زؤر لةوة مندالَتر بوون كة يادةوةريي راستةوخؤيان بةرامبةري هةبيَت, تيَرِوانينيَكي ئةريَتريان بةرامبةري عةبدولكةريم لة دايك و باوكيانةوة ثيَ طةيشتووة.


ئةمين محةمةد 43, ويَنةيةكي طةورةي رةش و سثي قاسمي لة ضايخانةكةيدا هةلَواسيوة كة دةكةويَتة داميَني شةقامي رةشيدي بةغدادةوة, ئةويش وةكو يادةوةرييةك بؤ باوكي خؤي كة زؤر ثشتيواني لة عةبدولكةريمي سةركؤماري ثيشوو دةكرد.


وتي " باوكم هةموو ذياني خؤي هةر باسي عةبدولكةريمي دةكرد. ثيَي وتم وةكو زةعيميَك فةرمانرِةوايي عيراقي دةكرد".


محةمةد يةكيَك لة طيَرِانةوةكاني باوكي لةبير ماوة : قاسم سةرداني نانةوايةكي كرد و ثيَي وت ويَنةكةي زةعيم بضووكتر بكةرةوة و نانةكةت طةورةتر بكة".


محةمةد كازم, 50, لة ناوضةي باب ئةل – شةرجي دةذي, بيري ماوة كة ضؤن وةكو كورِيذطةيةك بةدواي ئوتومبيلةكةي عةبدولكةريم قاسمدا راي كردووة.


وتي " كاتيَك سةيارةكةي سةرؤك تيَ دةثةرِي, ئيَمةي منالآن بة دوايدا رامان دةكرد و دةمان ووت "زةعيم هات.. زةعيم هات" ثاشان وتي "زةعيم ثياويَكي بة شةرةف بوو طةلي خؤي خؤشدةويست".


حسيَن عةلي مةشقكردوويةكي IWPR ة.


Iraqi Kurdistan, Iraq
Frontline Updates
Support local journalists