22 سالَ لةمةوبةر, ضةند كةسيَك لة شاري دوجةيلةوة ثيلانيَكيان دارِشت بؤ لةناوبردني ديكتاتؤر.

ناسر كازم

22 سالَ لةمةوبةر, ضةند كةسيَك لة شاري دوجةيلةوة ثيلانيَكيان دارِشت بؤ لةناوبردني ديكتاتؤر.

ناسر كازم

Tuesday, 22 February, 2005

وةكو شارة شيعةكاني تري عيراق, ئةم شارةش مانطي موحةرةمي ثيَوة ديارة, كة ئةمسالَ كةوتة كؤتايي شوبات و تا كؤتايي ئاداري طرتةوة, هةمووان جلي ِةشيان ثؤشي و بةشدارييان كرد ل سروتةكاني ديكةي شيوةني ئيمام حوسةيندا, كة لة شةرشي كةربةلادا لة سالَي 61 ي زاينيدا كوذراوة.


لاي دوجةيلييةكان, مانطي موحةرِةم بؤنةي يادكردنةوةي كورشةكانيشيانة ك لة سالَي 1982 دا, هةولَيان دا سةدام حوسةين بكوذن.


خةلَكي شارةكة دةلَيَن ئةم شارة ناوضةي ضالاكيي ثارتي دةعوةي ئيسلامي بووة, كة لايةنطيري موحةمةد باقر سةدرة, كة وتةنيَودارةكةي هةية"ئةطةر ثةنجةم بةعسي بيَت, دةيبرِم".


لة سالَي 1981 دا, رذيَم هةلَمةتيَكي بةرثا كرد بؤ سةركوتكردني ثارتي دةعوة. سةدرو خوشكةكةي طيران, ئةشكةنجة درا ن و كوذران. ذمارةيةكي زؤريش لة خةلَكي دوجةيل طيران, بة تايبةتي رؤشنبيران و خويَندةوارانيان و زؤري ثيَنةضوو, لاشة كوذراوةكانيان تةسليمي خيَزانةكانيان كرايةوة.


ئيتر دانيشتواني ناوضةكة برِيايان دا تؤلَة بكةنةوة.


دوجةيلة لةسةر يةكيَك لةو ريَطا سةةكييانةية كة دةطاتة شاري تكريتي زيَدي سةدام, بؤية ئوانةي نةخشةيان دانا وايانزاني ئوة دةفةتيان بؤ دةرِةخسيَنيَت ديكتاتؤر بكوذن.


فيراس دوجةيلي, ئةو كاتة خويَندكاريَكي تةمةن 19 سالآني ئامادةيي بوو, بة شانازييةوة باسي ئةوة دةطيَرِيَتةوة كة ضؤن ثةيوةندي كرد بة شؤرِشطيَرِةكانةوة.


لة سالَي 1982 دا, ثةيوةنديم كرد بة شانةيةكةو دذي سةدام. ئةوةندة بة نهيَني رام طرتبوو كة تةنانةت نزيكترين كةسيشم نةيزاني. لة كيَلَطةيةكدا كؤبوونةوةمان دةكرد كة هي يةكيَ: لة ئةنداماني شانةكةمان بوو, لةويَ ضةند قةناس و دةمانضةيةكمان شاردبؤوة".


يةكةمين نيشانةي سةركةوتنيي طروثةكة لة تةموزي سالَي 1982 دا بوو.


ذمارةيةك فرِؤكة بةسة رزو باخةكاني شاردا فرِين, لةوة دةضوو خةريكي وةشاندني دةرماني كيمياوي بن دذي ميَرووة زيانبةخشةكاني دانةويَلَةو رووةك.


بةلآم ئةندازيايكي كشتوكالَ كة لة خؤمان بوو, بؤي دةركةوت فرِؤكةكان دةرمان نارِيَذن, بةلَكو ناوضةكة دةثشكنن بؤ ئةوةي ريَطة بؤ سةرداني سةركؤمار بؤ شارةكة خؤش بكةن.


هةردوو برا ستار و موحةمةد تةوفيق, ثيلانيَكيان دانا بؤ كردنةوةي تؤلَةي تةلآلَي برايان كة 16 سالآن بووةو لة رةشبطيرييةكةدا كوذراوة. موحةمةد يادي كردةوة" كورِيَكي قؤز بوو, هةمووان وايان دانابوو كة دةبيَت بة ثزيشك".


يةكةمجار ستار ديكتاتؤري بيني لة ناوةرِاستي شارةكةدا توقة لةطةلَ ئاثؤراي خةلَكي دةكات. بةثيي طيرِانةوةي موحةمةد, سةردار رايكردة مالَةوةو دةمانضةيةكي هيَنا, دايكي ثيَي وت "يةكسةر تةقةي ليَبكة".


رايكرد بؤ ناو باخةكان, رؤذيَكي طةرمي مانطي رةمةزاني ثيرؤز بوو, ضةند كةسيَك لة شانةكة بةرِؤذوو بوون و لة سيَبةردا ليَي دانيشتبوون, ضةكةكانيشيان هةر لةويَ شاردبؤوة.


ستار نزيكةي دةرزةنيَك ثياوي كؤكردةوة. خؤبةخشانة سواري ثاسكيلةكةي بوو, شانبةشاني كةذاوةي ئوتومبيلةكاني سةرؤك رؤيشت, بؤ ئوةي تةقةكةران بزانن سةرؤك لة كام سةيارةيةداية. ئةوة كاريَكي نةبةردانة بوو, كة بة دلَنيايي بة مةرطي خؤي كؤتايي دةهات.


طرووثةكة بوون بة دوو بةشةوة, لةناو دارثرتةقالَةكاني سةر ئةو ريَطايةدا خؤيان شاردةوة كة ريَطاي سةرةكي ليَوةي دةضؤوة دةرةوةي شار.


كةذاوةكة طةيشتن و ستار تةقةي لة ئوتومبيلي سةؤك كردو طروثي بؤسةكةي تيَطةياند ئةوانيش دةستيان كرد بة تةقة, ثاسةوانةكاني سةدام وةلآميان دايةوة


ئةمة تيَرِوانيني شيَخي دوجةيلية. طيَرِانةوةي تريش هةبوو. بةلآم بيَ طويَدانة ئةوةي ضؤن دةستي ثيَكرد, شيَخي دوجةيلي دةلَيت, دةسترِيَذيَك ستاري كوشت و ضةند كةسيَكي تريش لةوانةي لةسةر ريَطاكة بةرِيز وةستابوون, ثيَوة بوون.


شيَخ دةلَيَت" بةداخةوةين بؤ ئةوانة, بلآم ئيَمة ئامانجيَكي طةورةترمان هةبوو, رزطاكردني خةلَك لة ستةمكار".


هيَرشكةرةكان لة ثشيوييةكةدا بؤي دةرضوون. دواتر زانييان كة ذمارةيةك لة ثاسةوانةكاني سةرؤك, ك هةنديَكيان خؤيان دابوو بةسةر ئوتومبيلةكةيدا بؤ ئةوةي بيثاريَزن, كوذراون, هةروةها ويَنةطرة تايبةتييةكةشي كوذراوة.


هةرضؤنيَك بيَت سةدام رزطاري بوو, ضونكة هيَرشكةران نةيانزانيبوو كة ئوتومبيلةكةي زريَثؤشة.


شيَخي دوجةيل وتي" ئةطةر رؤكيَت و نارنجؤكمان ثيَ بوواية, 22 سالَ لةمةوبةر عيراقمان لة سةدام رزطار كردبوو".


هيَرشكةران لةناو باخةكاندا يةكيان طرتةوةو تا تاريك داهات ضاوةرِيَ بوون. ئينجا باوةشيان كرد بة يةكتريداو بة ريَي خؤيانةوة رؤيشتن و جيا بوونةوة.


شيَخي دوجةيلي و هةنديَك لة هاورِيَكاني ليَياندا بةرةو ئيَران و هةتا رووخاني رذيَمةكةي سةدام لةويَ ذيان.


حكومةت بةرثةضيَكي قورسي دايةوة, بةثيي قسةي خةلَكي ئةويَ بةرزان تكريتي براي سةدام سةركردايةتي هةلَمةتةكةي كرد.


عةبد حوسةين موستاف, سةركردةي لقي دوجةيلةي كؤمةلَةي زيندانيية ئازادكراوةكان, دةلَيَت 900 كةس طيران و 380 يان كوذران.


دواي روخاني رذيَمةكةي سةدام, كؤمةلَةكة راثؤرتي 148 كةس لة طيراوةكاني بةردةست كةوت كة ل سالَي 1985 دا لة سيَدارة درابوون.


لة ضةند كردةوةيةكي تري سزاداني بةكؤمةلَدا, بةعسييةكان مالَ و كيَلَطةي كةس و كاري ثيلانطيَرِةكان و ضةندان كةسي تري دوجةيلةي تةخت كرد.


زؤربةي هيَرشكةرةكان بؤ سةر سةدام هيَشتا لة تاراوطة نةطةرِاونةتةوة.


بلآم سةباري ئةو ئاكامة ناخؤش و سةختةي لة كارةكةي ئةوان كةوتةوة, دوجةيلي و موحةمةد تؤفيق لة دوجةيلة بة ضاوي شكؤدارييةوة سةيريان دةكريَت.


ئيَستا ثياوان لة مزطةوت كؤ دةبنةوةو دوجةيلي وانةيان ثيَ دةلَيَتةوة, تؤفيقيش سةرؤكي ئؤفيسي موقتةدا سةدري راديكالَة.


دوجةيلي دةلَيَت سةرباري ئةو هةموو ئةشكةنجةية هةست بة كامةراني دةكات.


ئةو دةرِوانيَتة ريزي خواثةرستةكان, كة لة شيوةني ئيمام حوسةيندا سنطي خؤيان دةكوتن, كة ئةميش وةكو زؤرينةي سروتةكاني تري شيعة لة سةدةمي سةدامدا قةدةغة كرابوو.


بةلاي دوجةيلييةوة تواناي جيَبةجيَكردني ئةم سروتانة "خةونيَكة بةدي هاتووةو من ئةمةندةم بةسة".


ناسر كازم مةشقكردوويةكي IWPR ة.


Frontline Updates
Support local journalists