دوای دوو ته‌قینه‌وه، ترس باڵ به‌سه‌ر ئه‌نباڕدا ده‌كێشێت
دوو ته‌قینه‌وه‌كه‌ی ئه‌نباڕ دوای شه‌پۆڵێكی تیرۆركردن روویان دا كه سه‌ركرده‌كانی ئه‌و پارێزگایه‌ی رۆژئاوای عێراقی كردۆته ئامانج.
دوای دوو ته‌قینه‌وه، ترس باڵ به‌سه‌ر ئه‌نباڕدا ده‌كێشێت
دوو ته‌قینه‌وه‌كه‌ی ئه‌نباڕ دوای شه‌پۆڵێكی تیرۆركردن روویان دا كه سه‌ركرده‌كانی ئه‌و پارێزگایه‌ی رۆژئاوای عێراقی كردۆته ئامانج.
. به‌شێكی ئه‌و توندوتیژییه تیرۆركردنی ده‌یان كه‌س بووه له چه‌ند مانگی رابردوودا.
له ٣٠ی كانوونی یه‌كه‌می ٢٠٠٩، دوو خۆكۆژ له‌ناو كۆمه‌ڵگای پارێزگای ئه‌نباڕ دوو هێرشیان ئه‌نجامدا و به‌و هۆیه‌وه ٣٠ كه‌س كوژران و زیاتر له ١٠٠ كه‌سی تریش بریندار بوون كه پارێزگاری ئه‌نباڕ قاسم فه‌هداویشیان تێدابوو. به‌رپرسانی ئه‌منی و نه‌خۆشخانه‌ی پارێزگاكه رایانگه‌یاندووه ئه‌ندامێكی ئه‌نجومه‌نی پارێزگا و سێ به‌رپرسی پله‌به‌رز له‌نێو كوژراوه‌كانی دوو ته‌قینه‌وه‌كه‌دا بوون.
گروپی به‌ناو ده‌وڵه‌تی ئیسلامی له عێراق، كه سه‌ر به قاعیده‌یه، له‌سه‌ر وێبسایتێكی توندڕه‌ودا لێپرسراوێتیی خۆی له ته‌قینه‌وه‌كاندا راگه‌یاند. به‌رپرسانی ره‌مادی هێرشه‌كانیان خستۆته ئه‌ستۆی قاعیده، به‌ڵام ئه‌وه‌شیان راگه‌یاندووه كه كۆمیته‌یه‌كی حكومی خه‌ریكه له‌وه ده‌كۆڵێته‌وه ئاخۆ هێزه‌كانی ئاسایش له هێرشه‌كاندا تێوه‌گڵاون یان نا.
به‌رپرسانی ئاسایشی پارێزگاكه ده‌ڵێن ئه‌و ته‌قینه‌وانه‌ی ئه‌نباڕ هاوشێوه‌ی ئه‌و ته‌قینه‌وه گه‌ورانه بوون كه چه‌ند باڵه‌خانه‌یه‌كی حكومیان ساڵی پار له به‌غدا كرده ئامانج، له‌وانه‌ش باڵه‌خانه‌ی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای به‌غدا.
له‌كاتێكدا باشتربوونی ره‌وشی ئه‌منیی پارێزگاكه پێشتر ستایش كراوه، ته‌قینه‌وه‌كان به تێكشكانێكی مه‌ترسیداری ئه‌منی ئه‌نباڕ دانرا. ئه‌نباڕ مۆڵگه‌ی چه‌كدارانی قاعیده و یاخیبووه سوننییه‌كانی تر بوو، شه‌ڕی ئه‌و گروپانه له‌گه‌ڵ سه‌ربازانی ویلایه‌ته یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مریكا پایته‌ختی پارێزگاكه‌ی كردبوو به شاری خێوه‌كان.
ره‌وشی ئه‌منیی پارێزگاكه باشتربوونێكی زۆری به‌خۆیه‌وه دی كاتێك خێڵه سوننییه‌كانی ناوچه‌كه، كه پێشتر له‌دژی سه‌ربازانی ئه‌مریكا و عێراق شه‌ڕیان كردبوو، له ساڵی ٢٠٠٧ له گروپه توندڕه‌وه‌كان هه‌ڵگه‌ڕانه‌وه و چوونه ناو پڕۆسه‌ی سیاسییه‌وه.
ئه‌و شه‌پۆڵه توندوتیژییه‌ی به‌م دواییه‌ی ئه‌نباڕ خه‌ڵكه‌كه‌ی تووشی ترس كردووه. سه‌ره‌ڕای ته‌قینه‌وه‌كان، تیرۆركردنێكی زۆر متمانه‌ی هاوڵاتیانی به توانای ده‌سه‌ڵاتداران له هه‌ڵسوڕاندنی ره‌وشی ئه‌منی له‌قكردووه.
"خه‌ڵك ئاسایشیان ده‌وێت و هه‌ر ته‌قینه‌وه‌یه‌ك ئه‌و ساڵه تۆقێنه‌رانه‌یان بیرئه‌خاته‌وه كه پێیدا تێپه‌ڕیوون،" فازڵ عه‌لی، ته‌مه‌نی ٥٩ ساڵه و كۆمپانیای گواستنه‌وه‌ی له ره‌مادی هه‌یه، وتی.
پۆلیس ده‌ڵێت ٥٢ كه‌سایه‌تیی سیاسی و ئایینی و كۆمه‌ڵایه‌تی له ئه‌نباڕ له ناوه‌ڕاستی تشرینی یه‌كه‌می ساڵی رابردووه‌وه تا ئێستا تیرۆركراون.
عه‌فان عیساوی، ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای ئه‌نباڕ، به IWPRی راگه‌یاند یه‌كێك له پاسه‌وانه‌كانی كوژراوه كاتێك ئۆتۆمبیلێكی كه‌ژاوه‌كه‌ی كه له شه‌ش ئۆتۆمبیل پێكهاتبوو له كاتی به‌جێهێشتنی باڵه‌خانه‌ی ئه‌نجومه‌نی پارێزگا له ٣١ی كانوونی یه‌كه‌م ته‌قێنراوه‌ته‌وه.
"پیاوانی پۆلیس ناتوانن ته‌نانه‌ت به‌رگری له‌خۆیان بكه‌ن،" نووڕ سه‌عدی، كه‌یبانووی ماڵه و ته‌مه‌نی ٤٣ ساڵه، وتی. "قاعیده خه‌ریكه ده‌گه‌ڕێته‌وه و هێرشی توند له شاره‌كه‌دا ئه‌نجام ده‌دا، بۆیه ده‌مه‌وێ كوڕه‌كه‌م له ماڵه‌وه بهێڵمه‌وه. له‌وانه‌یه قوتابخانه‌كه‌ی له ماڵی سه‌ركرده‌یه‌كی ئه‌نجومه‌نی رابوون نزیك بێت كه له لایه‌ن قاعیده‌وه ده‌كرێته ئامانج."
ئه‌نجومه‌نه‌كانی رابوون له لایه‌ن سه‌رۆك عه‌شیره‌ته‌كانه‌وه پێكهێنراون تا شه‌ڕی توندڕه‌وه‌كان بكه‌ن.
موسڵح ئه‌حمه‌د، مامۆستایه و ته‌مه‌نی ٣٢ ساڵه، وتی ترسی روودانی هێرشی زیاتر به راده‌یه‌ك خه‌ڵكی ناوچه‌كه‌ی ترساندووه كه ناچنه شوێنه بازرگانییه‌كانیان یان دووكانه‌كانیان ناكه‌نه‌وه.
"خه‌ڵكی شاره‌كه هێشتا ده‌ترسن،" ئه‌و وتی.
لیوا ره‌حیم زبان، گوته‌بێژی هێزه‌كانی پۆلیسی ئه‌نباڕ، وه‌سفی ته‌قینه‌وه‌ی یه‌كه‌می ره‌مادی كرد. ئه‌و وتی لۆرییه‌ك كه چوار ته‌ن ته‌قه‌مه‌نی هه‌ڵگرتبوو به خێراییه‌كی زۆر خۆی كێشا به كۆمه‌ڵگای حكومیی ئه‌نباڕ كه به‌شێوه‌یه‌كی تۆكمه پارێزگاری لێ ده‌كرێت. زبان وتی كۆمه‌ڵگاكه‌ی ئه‌نباڕ، كه ئه‌نجومه‌نی پارێزگا و باره‌گای سه‌ره‌كیی پۆلیس و تیمی ئاوه‌دانكردنه‌وه‌ی هه‌رێمیی ویلایه‌ته یه‌كگرتووه‌كان و چه‌ند نووسینگه‌یه‌كی تری حكومی له‌خۆده‌گرێت، به ناوچه‌ی سه‌وزی به‌غدا ده‌چێت.
به گوته‌ی سه‌رچاوه‌یه‌كی پۆلیس كه نه‌یویست ناوی ئاشكرا بكرێت، خۆكوژی دووه‌م كه جلی پۆلیسی له‌به‌ردابووه ٢٠ خووله‌ك دواتر هێرشی دووه‌می ئه‌نجام دا.
ته‌قینه‌وه‌ی دووه‌م چه‌ند به‌رپرسێكی پله‌به‌رز و چه‌ند پۆلیسێكی كوشت و بریندار كرد كه خه‌ریكی هه‌ڵسه‌نگاندنی زیانه‌كانی ته‌قینه‌وه‌ی یه‌كه‌م بووم. زبان وتی خۆكوژه‌كه سێ مه‌تر له پارێزگار فه‌هداوی دوور بووه. له هێرشه‌كه‌دا فه‌هداوی ده‌ستێكی له‌ده‌ست دا و به سه‌ختیش له چه‌ند شوێنێكی سنگ و پشتی بریندار بووه.
ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی پارێزگا رابیعه نائیل وتی ره‌وشی ته‌ندورستیی پارێزگار ئێستا جێگیره و له نه‌خۆشخانه‌دایه.
ده‌یان هاوڵاتیی مه‌ده‌نی، كه هه‌ندێكیان ژن بوون و چاوه‌ڕێیان ده‌كرد مووچه‌ی هه‌ژارانه وه‌ربگرن، له ته‌قینه‌وه‌كه‌دا كوژران و بریندار بوون. سه‌رچاوه‌كانی سوپای ئه‌مریكا به IWPRیان راگه‌یاند سه‌ربازێك و به‌ڵێنده‌رێكی مه‌ده‌نی ئه‌مریكیش له ته‌قینه‌وه‌كه‌دا بریندار بوون.
دوابه‌دوای ته‌قینه‌وه‌كانیش، سوپای عێراق هه‌زاران سه‌ربازی له شه‌قامه‌كاندا بڵاوكرده‌وه و باری ته‌نگه‌تاویش له ئه‌نباڕدا راگه‌یه‌نرا.
سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی پارێزگا جاسم هه‌لبوسی وتی به‌رپرسی پۆلیسی پارێزگاكه عه‌مید تارق عه‌سه‌ل له‌سه‌ر كار لادراوه. محه‌مه‌د ره‌شید، پێشتر ئه‌فسه‌ر بووه له سوپای سه‌دام حوسێن، جێگای عه‌سه‌لی گرتۆته‌وه.
عه‌سه‌ل به IWPRی وت باوه‌ڕ به‌و قسانه ناكات كه ده‌ڵێن هێزه‌كانی ئاسایش درزیان تێكه‌وتووه. له‌بری ئه‌وه، ناوبراو سه‌ركۆنه‌ی سیاسه‌تمه‌داران و به‌رپرسانی كرد له‌به‌ر ئه‌وه‌ی "ده‌ستیان خستۆته ناو كاری ئێمه و به‌نایاسایی خزمی لێنه‌هاتووی خۆیان دامه‌زراندووه و شوێنی هه‌ستیاریان پێ پڕكردوونه‌ته‌وه". عه‌سه‌ل روونكردنه‌وه‌ی زیاتری نه‌دا.
سه‌رۆك هۆزه‌كانی ئه‌نباڕ به‌وه تۆمه‌تبار كراون كه له‌ڕووی سیاسییه‌وه پاڵپشتیان له ئه‌ندامانی خێڵه‌كانی خۆیان كردووه و ئیشیان پێداون له‌وه‌ته‌ی ده‌سه‌ڵاتی سیاسیان گرتۆته ده‌ست.
گوته‌بێژێكی سوپای ویلایه‌ته یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مریكا رایگه‌یاند دوای ته‌قینه‌وه‌كان سوپای ئه‌مریكا هێزی ئه‌منیی خۆی له كۆمه‌ڵگاكه‌دا بڵاو كردۆته‌وه و یارمه‌تی به‌ڕێوه‌چوونی لێكۆڵینه‌وه دادییه‌كانیش ده‌دات.
پۆلیسی ئه‌نباڕ ده‌ڵێت ٣٠ كه‌سیان ده‌ستگیركردووه و پرسیاریان لێ ده‌كه‌ن له باره‌ی دوو ته‌قینه‌وه‌كه كه به خوێناویترین هێرش داده‌نرێن له ماوه‌ی دوو ساڵدا له پارێزگاكه.
پۆلیس ده‌ڵێت گومانلێكراوه‌كان گشتیان پێشتر له به‌ندیخانه‌ی بوكا گیرابوون. بوكا ناوه‌ندێكی ده‌ستگیركردنی ویلایه‌ته یه‌كگرتووه‌كان بوو كه هه‌ندێ له مه‌ترسیدارترین تاوانباره‌كانی عێراقی تدابوو و هه‌ندێكیشیان یاخیبووانی سوننی بوون. به‌ندكراوه‌كانی بوكا یان ئازاد كران یان راده‌ستی ده‌سه‌ڵاتدارانی عێراق كران كاتێك ئه‌مریكا له مانگی ئه‌یلوولی رابردوو ناوه‌نده‌كه‌ی داخست.
یوسف خه‌له‌ف، شیكه‌ره‌وه‌یه‌كی سیاسییه له ره‌مادی، وتی سه‌ره‌ڕای وه‌ڵامه خێراكه‌ی حكومه‌تی عێراق، متمانه‌ی خه‌ڵك به ده‌سه‌ڵاتداران خه‌ریكه كه‌م ده‌كات. خه‌له‌ف وتی ململانێی سیاسی و گه‌نده‌ڵی و لاوازیی ده‌زگاكانی ئاسایش نائارامی له پارێزگاكه‌دا دروست ده‌كات.
"پێویسته هێزه‌كانی ئاسایش بۆ خه‌ڵكه‌كه‌ی بسه‌لمێنن كه ده‌توانن كۆنتڕۆڵی شته‌كان بكه‌ن. ده‌بێ خه‌ڵك ئاگادار بكه‌نه‌وه له‌وه‌ی كێ له‌پشت توندوتیژیی ئه‌نباڕه‌وه‌یه، ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر حزبه ده‌سه‌ڵاتداره‌كانی ئه‌نباڕیش بن،" خه‌له‌ف وتی. "ئه‌گه‌ر ئه‌وه نه‌كه‌ن، ده‌توانن بردنه‌وه‌ی هه‌ڵبژاردنه‌كان له‌بیر خۆیان ببنه‌وه. ئه‌م ته‌قینه‌وانه خه‌ڵكیان سه‌باره‌ت به هه‌موو شتێك نیگه‌ران كردووه، به هه‌ڵبژاردنه‌كانیشه‌وه."
خه‌له‌ف ئه‌وه‌شی وت كه خه‌ڵك "زۆر بێ هیوا بووه".
چه‌ند رۆژێك دوای ته‌قینه‌وه‌كان، خه‌م و ترس به‌یه‌كه‌وه باڵیان به‌سه‌ر ره‌مادیدا كێشا. دووكانداره‌كانی ناوچه‌كه وتیان دانیشتووانی شاره‌كه پێشبینی شتی خراپتریان ده‌كرد و خۆراك و سووته‌مه‌نی و ئاویان پاشه‌كه‌وت كرد. هه‌ندێ كه‌سیش به‌ره‌و سوریای هاوسێ یان به‌غدا رایان كردووه.
له ره‌وشێكی ئه‌منیی توندا، چه‌ندین خێوه‌تی پرسه و لافیته‌ی ره‌ش كه ناوی قوربانییه‌كانیان لێ نووسرابوو به‌درێژایی یه‌كێك له شه‌قامه هه‌ره قه‌ره‌باڵغه‌كانی ره‌مادی دانرابوون و هه‌ڵواسرابوون.
سێ رۆژ دوای ته‌قینه‌وه‌كان، نزیكه‌ی ٤٠٠ خۆپیشانده‌ر رێپێوانێكیان له ناوه‌ڕاستی ره‌مادی سازكرد و داوای باشتركردنی ره‌وشی ئه‌منی و ده‌ستگیركردنی ئه‌و پۆلیس و به‌رپرسه پله‌به‌رزانه‌یان ده‌كرد كه گومانی گه‌نده‌ڵیان لێ ده‌كرێت. رێپێوانه‌كه له لایه‌ن دوو گروپی سیاسییه‌وه ركێخرابوو، ئه‌وانیش ئه‌نجومه‌نی رزگاریی ئه‌نباڕ و به‌ره‌ی ته‌وافوقی عێراقی بوون.
محمه‌د دلێمی، كه كوڕێكی خۆی ١٩ ساڵ بووه و پۆلیس بووه و له یه‌كێك له دوو ته‌قینه‌وه‌كه گیانی له‌ده‌ست داوه، له‌ناو رێپێوانه‌كه به شه‌قامه‌كه‌دا ره‌ت بوو، خۆی بۆ نه‌ئه‌گیرا و ئه‌گریا و له سنگی خۆی ئه‌دا.
"كوژرانی كوڕه‌كه‌م و گشت كوڕه‌كانی گه‌ڕه‌كه‌كه‌م ئه‌خه‌مه ئه‌ستۆی قاعیده،" دلێمی وتی.
هه‌روه‌ها لۆمه‌ی هێزه ئه‌منییه‌كانیشی كرد و وتی، "پۆلیس لوتبه‌رز و ته‌مبه‌ڵ بووه."
ئه‌حمه‌د عه‌لوانی، ئه‌ندامێكی سوننه‌یه له په‌رله‌مانی عێراق و سه‌ر به به‌ره‌ی ته‌وافوقی عێراقییه و به‌شداریشی له رێپێوانه‌كه‌دا كردووه، وتی خه‌ڵكی ئه‌نباڕ "وازیان له داواكارییه‌كانیان بۆ دابینكردنی خزمه‌تگوزاریی باش و نیشته‌جێبوون هێناوه. ته‌نها ئاسایشیان ده‌وێت".
عوسمان موختار په‌یامنێرێكی سه‌ربه‌خۆ و رۆژنامه‌نووسێكی راهێنراوی IWPRه و له فه‌لوجه داده‌نیشێت. به‌ڕێوه‌به‌ری به‌شی ته‌حریری IWPR له عێراق تیاری راس له سلێمانییه‌وه به‌شداری له نووسینی ئه‌م راپۆرته كردووه.
له ٣٠ی كانوونی یه‌كه‌می ٢٠٠٩، دوو خۆكۆژ له‌ناو كۆمه‌ڵگای پارێزگای ئه‌نباڕ دوو هێرشیان ئه‌نجامدا و به‌و هۆیه‌وه ٣٠ كه‌س كوژران و زیاتر له ١٠٠ كه‌سی تریش بریندار بوون كه پارێزگاری ئه‌نباڕ قاسم فه‌هداویشیان تێدابوو. به‌رپرسانی ئه‌منی و نه‌خۆشخانه‌ی پارێزگاكه رایانگه‌یاندووه ئه‌ندامێكی ئه‌نجومه‌نی پارێزگا و سێ به‌رپرسی پله‌به‌رز له‌نێو كوژراوه‌كانی دوو ته‌قینه‌وه‌كه‌دا بوون.
گروپی به‌ناو ده‌وڵه‌تی ئیسلامی له عێراق، كه سه‌ر به قاعیده‌یه، له‌سه‌ر وێبسایتێكی توندڕه‌ودا لێپرسراوێتیی خۆی له ته‌قینه‌وه‌كاندا راگه‌یاند. به‌رپرسانی ره‌مادی هێرشه‌كانیان خستۆته ئه‌ستۆی قاعیده، به‌ڵام ئه‌وه‌شیان راگه‌یاندووه كه كۆمیته‌یه‌كی حكومی خه‌ریكه له‌وه ده‌كۆڵێته‌وه ئاخۆ هێزه‌كانی ئاسایش له هێرشه‌كاندا تێوه‌گڵاون یان نا.
به‌رپرسانی ئاسایشی پارێزگاكه ده‌ڵێن ئه‌و ته‌قینه‌وانه‌ی ئه‌نباڕ هاوشێوه‌ی ئه‌و ته‌قینه‌وه گه‌ورانه بوون كه چه‌ند باڵه‌خانه‌یه‌كی حكومیان ساڵی پار له به‌غدا كرده ئامانج، له‌وانه‌ش باڵه‌خانه‌ی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای به‌غدا.
له‌كاتێكدا باشتربوونی ره‌وشی ئه‌منیی پارێزگاكه پێشتر ستایش كراوه، ته‌قینه‌وه‌كان به تێكشكانێكی مه‌ترسیداری ئه‌منی ئه‌نباڕ دانرا. ئه‌نباڕ مۆڵگه‌ی چه‌كدارانی قاعیده و یاخیبووه سوننییه‌كانی تر بوو، شه‌ڕی ئه‌و گروپانه له‌گه‌ڵ سه‌ربازانی ویلایه‌ته یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مریكا پایته‌ختی پارێزگاكه‌ی كردبوو به شاری خێوه‌كان.
ره‌وشی ئه‌منیی پارێزگاكه باشتربوونێكی زۆری به‌خۆیه‌وه دی كاتێك خێڵه سوننییه‌كانی ناوچه‌كه، كه پێشتر له‌دژی سه‌ربازانی ئه‌مریكا و عێراق شه‌ڕیان كردبوو، له ساڵی ٢٠٠٧ له گروپه توندڕه‌وه‌كان هه‌ڵگه‌ڕانه‌وه و چوونه ناو پڕۆسه‌ی سیاسییه‌وه.
ئه‌و شه‌پۆڵه توندوتیژییه‌ی به‌م دواییه‌ی ئه‌نباڕ خه‌ڵكه‌كه‌ی تووشی ترس كردووه. سه‌ره‌ڕای ته‌قینه‌وه‌كان، تیرۆركردنێكی زۆر متمانه‌ی هاوڵاتیانی به توانای ده‌سه‌ڵاتداران له هه‌ڵسوڕاندنی ره‌وشی ئه‌منی له‌قكردووه.
"خه‌ڵك ئاسایشیان ده‌وێت و هه‌ر ته‌قینه‌وه‌یه‌ك ئه‌و ساڵه تۆقێنه‌رانه‌یان بیرئه‌خاته‌وه كه پێیدا تێپه‌ڕیوون،" فازڵ عه‌لی، ته‌مه‌نی ٥٩ ساڵه و كۆمپانیای گواستنه‌وه‌ی له ره‌مادی هه‌یه، وتی.
پۆلیس ده‌ڵێت ٥٢ كه‌سایه‌تیی سیاسی و ئایینی و كۆمه‌ڵایه‌تی له ئه‌نباڕ له ناوه‌ڕاستی تشرینی یه‌كه‌می ساڵی رابردووه‌وه تا ئێستا تیرۆركراون.
عه‌فان عیساوی، ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای ئه‌نباڕ، به IWPRی راگه‌یاند یه‌كێك له پاسه‌وانه‌كانی كوژراوه كاتێك ئۆتۆمبیلێكی كه‌ژاوه‌كه‌ی كه له شه‌ش ئۆتۆمبیل پێكهاتبوو له كاتی به‌جێهێشتنی باڵه‌خانه‌ی ئه‌نجومه‌نی پارێزگا له ٣١ی كانوونی یه‌كه‌م ته‌قێنراوه‌ته‌وه.
"پیاوانی پۆلیس ناتوانن ته‌نانه‌ت به‌رگری له‌خۆیان بكه‌ن،" نووڕ سه‌عدی، كه‌یبانووی ماڵه و ته‌مه‌نی ٤٣ ساڵه، وتی. "قاعیده خه‌ریكه ده‌گه‌ڕێته‌وه و هێرشی توند له شاره‌كه‌دا ئه‌نجام ده‌دا، بۆیه ده‌مه‌وێ كوڕه‌كه‌م له ماڵه‌وه بهێڵمه‌وه. له‌وانه‌یه قوتابخانه‌كه‌ی له ماڵی سه‌ركرده‌یه‌كی ئه‌نجومه‌نی رابوون نزیك بێت كه له لایه‌ن قاعیده‌وه ده‌كرێته ئامانج."
ئه‌نجومه‌نه‌كانی رابوون له لایه‌ن سه‌رۆك عه‌شیره‌ته‌كانه‌وه پێكهێنراون تا شه‌ڕی توندڕه‌وه‌كان بكه‌ن.
موسڵح ئه‌حمه‌د، مامۆستایه و ته‌مه‌نی ٣٢ ساڵه، وتی ترسی روودانی هێرشی زیاتر به راده‌یه‌ك خه‌ڵكی ناوچه‌كه‌ی ترساندووه كه ناچنه شوێنه بازرگانییه‌كانیان یان دووكانه‌كانیان ناكه‌نه‌وه.
"خه‌ڵكی شاره‌كه هێشتا ده‌ترسن،" ئه‌و وتی.
لیوا ره‌حیم زبان، گوته‌بێژی هێزه‌كانی پۆلیسی ئه‌نباڕ، وه‌سفی ته‌قینه‌وه‌ی یه‌كه‌می ره‌مادی كرد. ئه‌و وتی لۆرییه‌ك كه چوار ته‌ن ته‌قه‌مه‌نی هه‌ڵگرتبوو به خێراییه‌كی زۆر خۆی كێشا به كۆمه‌ڵگای حكومیی ئه‌نباڕ كه به‌شێوه‌یه‌كی تۆكمه پارێزگاری لێ ده‌كرێت. زبان وتی كۆمه‌ڵگاكه‌ی ئه‌نباڕ، كه ئه‌نجومه‌نی پارێزگا و باره‌گای سه‌ره‌كیی پۆلیس و تیمی ئاوه‌دانكردنه‌وه‌ی هه‌رێمیی ویلایه‌ته یه‌كگرتووه‌كان و چه‌ند نووسینگه‌یه‌كی تری حكومی له‌خۆده‌گرێت، به ناوچه‌ی سه‌وزی به‌غدا ده‌چێت.
به گوته‌ی سه‌رچاوه‌یه‌كی پۆلیس كه نه‌یویست ناوی ئاشكرا بكرێت، خۆكوژی دووه‌م كه جلی پۆلیسی له‌به‌ردابووه ٢٠ خووله‌ك دواتر هێرشی دووه‌می ئه‌نجام دا.
ته‌قینه‌وه‌ی دووه‌م چه‌ند به‌رپرسێكی پله‌به‌رز و چه‌ند پۆلیسێكی كوشت و بریندار كرد كه خه‌ریكی هه‌ڵسه‌نگاندنی زیانه‌كانی ته‌قینه‌وه‌ی یه‌كه‌م بووم. زبان وتی خۆكوژه‌كه سێ مه‌تر له پارێزگار فه‌هداوی دوور بووه. له هێرشه‌كه‌دا فه‌هداوی ده‌ستێكی له‌ده‌ست دا و به سه‌ختیش له چه‌ند شوێنێكی سنگ و پشتی بریندار بووه.
ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی پارێزگا رابیعه نائیل وتی ره‌وشی ته‌ندورستیی پارێزگار ئێستا جێگیره و له نه‌خۆشخانه‌دایه.
ده‌یان هاوڵاتیی مه‌ده‌نی، كه هه‌ندێكیان ژن بوون و چاوه‌ڕێیان ده‌كرد مووچه‌ی هه‌ژارانه وه‌ربگرن، له ته‌قینه‌وه‌كه‌دا كوژران و بریندار بوون. سه‌رچاوه‌كانی سوپای ئه‌مریكا به IWPRیان راگه‌یاند سه‌ربازێك و به‌ڵێنده‌رێكی مه‌ده‌نی ئه‌مریكیش له ته‌قینه‌وه‌كه‌دا بریندار بوون.
دوابه‌دوای ته‌قینه‌وه‌كانیش، سوپای عێراق هه‌زاران سه‌ربازی له شه‌قامه‌كاندا بڵاوكرده‌وه و باری ته‌نگه‌تاویش له ئه‌نباڕدا راگه‌یه‌نرا.
سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی پارێزگا جاسم هه‌لبوسی وتی به‌رپرسی پۆلیسی پارێزگاكه عه‌مید تارق عه‌سه‌ل له‌سه‌ر كار لادراوه. محه‌مه‌د ره‌شید، پێشتر ئه‌فسه‌ر بووه له سوپای سه‌دام حوسێن، جێگای عه‌سه‌لی گرتۆته‌وه.
عه‌سه‌ل به IWPRی وت باوه‌ڕ به‌و قسانه ناكات كه ده‌ڵێن هێزه‌كانی ئاسایش درزیان تێكه‌وتووه. له‌بری ئه‌وه، ناوبراو سه‌ركۆنه‌ی سیاسه‌تمه‌داران و به‌رپرسانی كرد له‌به‌ر ئه‌وه‌ی "ده‌ستیان خستۆته ناو كاری ئێمه و به‌نایاسایی خزمی لێنه‌هاتووی خۆیان دامه‌زراندووه و شوێنی هه‌ستیاریان پێ پڕكردوونه‌ته‌وه". عه‌سه‌ل روونكردنه‌وه‌ی زیاتری نه‌دا.
سه‌رۆك هۆزه‌كانی ئه‌نباڕ به‌وه تۆمه‌تبار كراون كه له‌ڕووی سیاسییه‌وه پاڵپشتیان له ئه‌ندامانی خێڵه‌كانی خۆیان كردووه و ئیشیان پێداون له‌وه‌ته‌ی ده‌سه‌ڵاتی سیاسیان گرتۆته ده‌ست.
گوته‌بێژێكی سوپای ویلایه‌ته یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مریكا رایگه‌یاند دوای ته‌قینه‌وه‌كان سوپای ئه‌مریكا هێزی ئه‌منیی خۆی له كۆمه‌ڵگاكه‌دا بڵاو كردۆته‌وه و یارمه‌تی به‌ڕێوه‌چوونی لێكۆڵینه‌وه دادییه‌كانیش ده‌دات.
پۆلیسی ئه‌نباڕ ده‌ڵێت ٣٠ كه‌سیان ده‌ستگیركردووه و پرسیاریان لێ ده‌كه‌ن له باره‌ی دوو ته‌قینه‌وه‌كه كه به خوێناویترین هێرش داده‌نرێن له ماوه‌ی دوو ساڵدا له پارێزگاكه.
پۆلیس ده‌ڵێت گومانلێكراوه‌كان گشتیان پێشتر له به‌ندیخانه‌ی بوكا گیرابوون. بوكا ناوه‌ندێكی ده‌ستگیركردنی ویلایه‌ته یه‌كگرتووه‌كان بوو كه هه‌ندێ له مه‌ترسیدارترین تاوانباره‌كانی عێراقی تدابوو و هه‌ندێكیشیان یاخیبووانی سوننی بوون. به‌ندكراوه‌كانی بوكا یان ئازاد كران یان راده‌ستی ده‌سه‌ڵاتدارانی عێراق كران كاتێك ئه‌مریكا له مانگی ئه‌یلوولی رابردوو ناوه‌نده‌كه‌ی داخست.
یوسف خه‌له‌ف، شیكه‌ره‌وه‌یه‌كی سیاسییه له ره‌مادی، وتی سه‌ره‌ڕای وه‌ڵامه خێراكه‌ی حكومه‌تی عێراق، متمانه‌ی خه‌ڵك به ده‌سه‌ڵاتداران خه‌ریكه كه‌م ده‌كات. خه‌له‌ف وتی ململانێی سیاسی و گه‌نده‌ڵی و لاوازیی ده‌زگاكانی ئاسایش نائارامی له پارێزگاكه‌دا دروست ده‌كات.
"پێویسته هێزه‌كانی ئاسایش بۆ خه‌ڵكه‌كه‌ی بسه‌لمێنن كه ده‌توانن كۆنتڕۆڵی شته‌كان بكه‌ن. ده‌بێ خه‌ڵك ئاگادار بكه‌نه‌وه له‌وه‌ی كێ له‌پشت توندوتیژیی ئه‌نباڕه‌وه‌یه، ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر حزبه ده‌سه‌ڵاتداره‌كانی ئه‌نباڕیش بن،" خه‌له‌ف وتی. "ئه‌گه‌ر ئه‌وه نه‌كه‌ن، ده‌توانن بردنه‌وه‌ی هه‌ڵبژاردنه‌كان له‌بیر خۆیان ببنه‌وه. ئه‌م ته‌قینه‌وانه خه‌ڵكیان سه‌باره‌ت به هه‌موو شتێك نیگه‌ران كردووه، به هه‌ڵبژاردنه‌كانیشه‌وه."
خه‌له‌ف ئه‌وه‌شی وت كه خه‌ڵك "زۆر بێ هیوا بووه".
چه‌ند رۆژێك دوای ته‌قینه‌وه‌كان، خه‌م و ترس به‌یه‌كه‌وه باڵیان به‌سه‌ر ره‌مادیدا كێشا. دووكانداره‌كانی ناوچه‌كه وتیان دانیشتووانی شاره‌كه پێشبینی شتی خراپتریان ده‌كرد و خۆراك و سووته‌مه‌نی و ئاویان پاشه‌كه‌وت كرد. هه‌ندێ كه‌سیش به‌ره‌و سوریای هاوسێ یان به‌غدا رایان كردووه.
له ره‌وشێكی ئه‌منیی توندا، چه‌ندین خێوه‌تی پرسه و لافیته‌ی ره‌ش كه ناوی قوربانییه‌كانیان لێ نووسرابوو به‌درێژایی یه‌كێك له شه‌قامه هه‌ره قه‌ره‌باڵغه‌كانی ره‌مادی دانرابوون و هه‌ڵواسرابوون.
سێ رۆژ دوای ته‌قینه‌وه‌كان، نزیكه‌ی ٤٠٠ خۆپیشانده‌ر رێپێوانێكیان له ناوه‌ڕاستی ره‌مادی سازكرد و داوای باشتركردنی ره‌وشی ئه‌منی و ده‌ستگیركردنی ئه‌و پۆلیس و به‌رپرسه پله‌به‌رزانه‌یان ده‌كرد كه گومانی گه‌نده‌ڵیان لێ ده‌كرێت. رێپێوانه‌كه له لایه‌ن دوو گروپی سیاسییه‌وه ركێخرابوو، ئه‌وانیش ئه‌نجومه‌نی رزگاریی ئه‌نباڕ و به‌ره‌ی ته‌وافوقی عێراقی بوون.
محمه‌د دلێمی، كه كوڕێكی خۆی ١٩ ساڵ بووه و پۆلیس بووه و له یه‌كێك له دوو ته‌قینه‌وه‌كه گیانی له‌ده‌ست داوه، له‌ناو رێپێوانه‌كه به شه‌قامه‌كه‌دا ره‌ت بوو، خۆی بۆ نه‌ئه‌گیرا و ئه‌گریا و له سنگی خۆی ئه‌دا.
"كوژرانی كوڕه‌كه‌م و گشت كوڕه‌كانی گه‌ڕه‌كه‌كه‌م ئه‌خه‌مه ئه‌ستۆی قاعیده،" دلێمی وتی.
هه‌روه‌ها لۆمه‌ی هێزه ئه‌منییه‌كانیشی كرد و وتی، "پۆلیس لوتبه‌رز و ته‌مبه‌ڵ بووه."
ئه‌حمه‌د عه‌لوانی، ئه‌ندامێكی سوننه‌یه له په‌رله‌مانی عێراق و سه‌ر به به‌ره‌ی ته‌وافوقی عێراقییه و به‌شداریشی له رێپێوانه‌كه‌دا كردووه، وتی خه‌ڵكی ئه‌نباڕ "وازیان له داواكارییه‌كانیان بۆ دابینكردنی خزمه‌تگوزاریی باش و نیشته‌جێبوون هێناوه. ته‌نها ئاسایشیان ده‌وێت".
عوسمان موختار په‌یامنێرێكی سه‌ربه‌خۆ و رۆژنامه‌نووسێكی راهێنراوی IWPRه و له فه‌لوجه داده‌نیشێت. به‌ڕێوه‌به‌ری به‌شی ته‌حریری IWPR له عێراق تیاری راس له سلێمانییه‌وه به‌شداری له نووسینی ئه‌م راپۆرته كردووه.
