تحریم‌ها فرش را از زیر پای ایران می‌کشد

با تحریم‌های اخیر آمریکا صنعت مشهور فرش ایران با تهدید جدی روبرو است زیرا ایالات متحده بزرگترین بازار فرش ایران محسوب می‌شود.

این تحریم‌ها از روز ۲۹ سپتامبر و همزمان با برگزاری نمایشگاه بین‌المللی فرش تهران به اجرا گذاشته شد و از همین رو، برخی حاضران در این نمایشگاه درباره چشم‌انداز پیش‌روی این صنعت ابراز نگرانی کردند.

آماری که از سوی دولت ایران در اوایل سپتامبر منتشر شد نشان‌دهنده شرایط مساعدی بود و برآورد شده بود که میزان صادرات فرش ایرانی در سال جاری خورشیدی می‌تواند به نیم میلیارد دلار برسد. این پیش‌بینی با توجه به صادرات ۲۰۷ میلیون دلاری فرش در فاصله پنج ماه نخست سال جاری خورشیدی منطقی به نظر می‌رسید زیرا این میزان، بیش از پنجاه درصد از زمان مشابه در سال قبل بیشتر بود.

حالا با توجه به ممنوعیت واردات کالاهای لوکس از ایران به آمریکا، به ویژه فرش دستباف، باید انتظار داشت که میزان صدور فرش ایرانی تا پایان امسال کاهش قابل توجهی داشته باشد.

این ممنوعیت بخشی از تازه‌ترین دور تحریم‌های واشنگتن علیه تهران است که در تابستان امسال (ژوییه) به تصویب رسید. آمریکا تا پیش از این خریدار بیش از بیست درصد از فرش صادراتی ایران بود.

استوارت لوی معاون وزارت خزانه‌داری آمریکا در امور تروریسم و اطلاعات مالی چند روز قبل از اعمال تحریم‌ها علیه فرش ایرانی گفت این اقدامات آمریکا و سایر دولت‌ها می‌تواند هزینه‌های سنگین و محدودیت‌هایی را برای دولت ایران به وجود آورد.
لوی تاکید کرد که آخرین دور تحریم‌ها افرادی را که با سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تجارت می‌کنند هدف قرار داده، اما با این حال دشوار می‌توان این موضوع را به بافندگان فرش ایرانی تعمیم داد.

اکنون حدود دو میلیون شغل در ایران به نوعی با تولید و تجارت فرش دستباف در ارتباط است و با توجه به شمار افراد وابسته به درآمد ناشی از این مشاغل، بیش از یک دهم جمعیت ایران درگیر این موضوع هستند.
گرچه هنوز زود است که تاثیر از دست دادن بازار آمریکا را بر زندگی این بخش از بررسی کنیم اما بسیاری از ایرانیان می‌پرسند اگر قرار است تحریم‌ها علیه دولت آنها باشد چرا خود آنها باید از این تحریم‌ها آسیب ببینند.

محمد مهدی‌زاده اهل کرمان که از شهرهای فعال در صنعت فرش دستباف به شمار می‌آید و از حاضران در دوره اخیر نمایشگاه بین‌المللی فرش بود در این باره می‌گوید: "ما از این اقدام دولت آمریکا متعجب هستیم این تحریمها تنها تجار را هدف قرار می‌دهد . صنعت فرش چه ربطی به سیاست دارد؟"

صادرات فرش ایران به آمریکا در بخش اعظم دهه ۱۹۸۰ میلادی و کل دهه ۱۹۹۰ نیز ممنوع بود. یکی از بازرگانان باسابقه فرش در سانفرانسیسکو درباره آن روزها می‌گوید: "تحریم‌های آمریکا سبب تلاش‌هایی برای دور زدن آنها شد. فرش‌های ایرانی از طریق مرز کانادا و وارد آمریکا می‌شد. برخی از تاجران در این راه موفق بودند و درآمد کسب کردند ولی بعضی‌هایشان هم دستگیر شده و پس از محاکمه به زندان محکوم شدند."

مهدی‌زاده هم آن دوران سخت را به یاد دارد: "من در دوران ریاست جمهوری ریگان فرش صادر می کردم. ما ابتدا فرش‌ها را به آلمان و بعد به کانادا می‌فرستادیم و در آنجا با کامیون‌های کوچک، شبانه به آن طرف مرز ارسال می‌کردیم."

در اواخر دوره ریاست جمهوری بیل کلینتون، دولت آمریکا برای نشان‌دادن حسن نیتش به ایران، ورود برخی کالاها به ایالات متحده از جمله فرش، خاویار، پسته و میوه‌های خشک را آزاد کرد. نخستین نتیجه این اقدام، اشباع بازار آمریکا بود و حتی همین حالا هم هنوز بخشی از همان محموله‌های فرش ایرانی، فروخته نشده و در انبارهای سراسر آمریکا وجود دارد.

با این حال، فروش به اندازه‌ای خوب بود که آمریکا را همچنان به عنوان مقصد شماره یک فرش‌های دستباف ایرانی نگاه دارد.

ولی آن روزهای خوب دیگر تداوم ندارند.

باراک اوباما رییس جمهور آمریکا به وعده‌ای که برای بهبود روابط با ایران در صورت همکاری تهران در زمینه برنامه اتمی‌اش داده بود، عمل نکرده است. هرچند که این بار تصمیم برای لغو تحریم‌ها شاید از دست اوباما هم خارج باشد.

به نظر جمال عبدی مدیر شورای ملی ایرانیان و آمریکا در واشینگتن، با تحریم‌هایی که بر سر صادرات پسته و فرش ایرانی به آمریکا صورت گرفته، کنگره به شکل عامدانه و برخلاف حسن نیت دولت کلینتون عمل کرده است: "براساس تحریم‌های تازه، رییس جمهور آمریکا قدرت به مراتب کمتری در مسائلی از این دست دارد و به این ترتیب ارایه پیشنهاد مشابه به نشانه حسن نیت برای اوباما یا هر رییس جمهوری دیگر آمریکا در آینده مشکل خواهد بود."

اگر صادرکنندگان فرش در ایران از تحریم‌های تازه شوکه شدند، تاجران در آمریکا مدتی بود که انتظار چنین اقدامی را از دولت این کشور داشتند.

بازرگان ساکن سان فرانسیسکو در این زمینه می گوید: "این بار تجار از وقوع این رویداد باخبر بودند و چند سالی بود که انتظار داشتند چنین اتفاقی روی‌دهد. برخی هم قبل از اینکه این تحریم‌ها عملی شود دست به واردات فرش ایرانی به شکل قانونی کرده بودند."

بنابراین، شاید کسانی که واقعا از تحریم فرش ایران در آمریکا بهره می‌برند، تاجرانی باشند که فرش‌ها را با توجه به افزایش تقاضا بخاطر کمیابی کالا به فروش می‌رسانند.