دزدی بالای شاهراه عمدۀ افغانستان

 مقامات محلی در ولایت لغمان افغانستان ده ها هزار دالر امریکایی را ماهانه از رانندگانی که از شاهراه کابل - جلال آباد استفاده می کنند به شکل فیس و مالیه اخذ می نمایند و شیوۀ که پول جمع آوری می گردد نشان می دهد که این پول ها به جیب زده می شوند.

یک تحقیقی که توسط همکاران IWPR طی مدت سه ماه صورت گرفته است برملا می سازد که اشکال مختلف فیس های نامنظم بالای این جاده وضع گردیده است.

اولاً، مالیۀ را که رانندگان از نگاه قانونی مستلزم پرداخت آن می باشند تابع مستند سازی اجباری نمی باشد. ثانیاً، رانندگان موتر های لاری باید جهت عبور وسایط شان با داشتن بار اضافه رشوه بپردازند. ثالثاً، مقامات حکومت محلی از استفاده کنندگان جاده یک "مالیۀ متعدد" را اخذ می کنند که اصلاً وجود ندارد. و در همه حالات، پولیس ترافیک "فیس های" غیررسمی خود را وضع می نمایند.

هرچند رسانه های افغان در این مورد قبلاً گزارش داده اند، اما این اولین تلاش در جهت پیگیری اقدامات فاسد بالای جادۀ کابل - جلال آباد می باشد.

چون اخاذی بصورت انفرادی صورت میگیرد، جمع آوری شواهد یک پروسۀ دشوار می باشد. مصاحبه ها، ویدیو ها و تصاویری که در جریان این تحقیق گرد آورده شده اند نشان می دهند که کارمندان سه ساحۀ ادارات حکومت - وزارت فواید عامه، کارمندان شاروالی و پولیس ترافیک - در این کار دخیل می باشند.

یک محاسبۀ سرسری به اساس چشمدید IWPR نشان می دهد که مقامات حدود 50000 دالر را ماهانه بدست می آورند که به معنی تاوان بالقوه به خزانۀ میلیون دالری طی چند سال اخیر می باشد و این صرف در یک جاده و در یک ولایت افغانستان می باشد.

پرداخت مالیۀ جاده بدون اسناد حصول اخذ می گردند

در امتداد جادۀ که از میان ولسوالی سرخکان می گذرد، وزارت فواید عامۀ افغانستان یک پوسته دارد که وظیفۀ آن اعمال مالیه بالای عراده جات کوچک و لاری های که مال التجاره را انتقال می دهند می باشد. پوسته دارای 12 کارمند عواید از وزارت بوده که باید مالیه را به اسعار افغانی جمع آوری کرده، یک رسید به راننده صادر، و پول ها را به حساب بانکی مربوطۀ حکومت انتقال دهند.

این افسران عواید فیس را جمع آوری می کنند، اما با رانندگانی که حاضرند تا کدام رسید اخذ نکنند آنها در مورد یک تخفیف چانه می زنند. عدم وجود اسناد کاغذی و حقیقتی که این فیس ها به روپیۀ پاکستانی جمع می شوند و نه به افغانی، نشان می دهند که این پول ها شاید هرگز به کابل نرسند.

روپیۀ پاکستانی، که در محل بنام کلدار یاد می شود، در شرق افغانستان طی دو دهۀ گذشته بصورت معمول استفاده شده است. هرچند کلدار در افغانستان اسعار رسمی نمی باشد، از آنها وسیعاً برای معاملات روزانه استفاده می شود.

نرخ عبور از پوستۀ سرخکان بین 100 الی 600 روپیه پاکستانی (یک الی شش دالر امریکایی) البته بادرنظرداشت اندازۀ واسطۀ نقلیه می باشد. نرخ رسمی که به اساس کیلومتر و فاصلۀ بین کابل و تورخم در سرحد پاکستان محاسبه شده است حدود 320 افغانی برای وسایط بزرگ و 50 تا 110 افغانی برای وسایط کوچک می باشد.

میرولی رانندۀ یک لاری مملو از آرد و برنج که بسوی کابل میرفت، گفت "هر باری که از لغمان می گذرم، کارمندان مالیه از من پول می گیرند. این پول بیشتر از 300 تا 400 روپیه نمی باشد. اگر از دادن پول سر باز بزنم، آنها لاری ام را متوقف می کنند."

همچنان، IWPR با رانندۀ دیگری که اکبر نام دارد و لاری مملو از سمنت را انتقال می دهد در یک توقف رستورانت در نزدیکی پوسته مصاحبه نمود. وی گفت "هرگاه کارمندان ترانسپورت مرا متوقف می سازند، من 400 کلدار در دست شان گذاشته و به رانندگی ادامه می دهم. اگر از آنها رسید بخواهم، آنها 300 افغانی بعوض 400 کلدار میگیرند {شش دالر بعوض چهار دالر}. چون با دادن 400 کلدار فایده می کنم، از گرفتن رسید صرفنظر می کنم."

یک همکار IWPR 75 موتر و لاری را بخاطر این تحقیق در جاده متوقف ساخت در حالیکه صرف 25 راننده آمادۀ مصاحبه دادن و ثبت شدن صدای شان بودند. آنها اظهاراتی را ارائه کردند که توضیحات اکبر از این جریان را تائید می کند.

همچنان، گزارشگر برای مدت شش روز وسایطی را که پوسته را ترک می کردند نظارت کرد و کشف کرد که در ظرف یک ساعت، 80 راننده فیس پرداختند که همه به کلدار بوده و کدام رسید هم ارائه نشده است.

در یک نرخ اوسط گویا 50 واسطه در یک ساعت که هر کدام 100 روپیه بپردازند، پوسته باید حد اقل 3600000 روپیه را ماهانه جمع آوری کند که 36000 دالر می شود.

سید نصرت آغا، رئیس فواید عامۀ لغمان، مسئولیت مستقیم جمع آوری مالیات جاده های این ولایت را بعهده دارد. در مصاحبۀ خود با IWPR وی تائید کرد که کارمندان پوسته که توسط وزارت وی مقرر شده اند صرف مکلف به گرفتن افغانی و دادن رسید می باشند.

زمانیکه برای وی دو کلیپ ویدیویی نشان داده شد که در آن کارمندان هر دوی این قوانین را نقض کرده بودند، وی گفت "این همه دروغ است" و اتاق را با قهر ترک کرد.

همچنان، IWPR چهار مرتبه نزد مامورین مالیه رفت، اما آنها از ابراز نظر در زمینه خودداری نموده گفتند که وزارت به کارمندان دستور داده است تا با رسانه ها صحبت نکنند.

رشوه برای لاری های اضافه بار

یک بخش دیگر وزارت فواید عامه مسئولیت حصول اطمینان از این امر را دارد که وسایط نقلیه دارای وزن معین در حد 40 تن را داشته باشند. در اینجا هم IWPR اقدامات غیرمعمول را کشف کرده است.

در این شاهراه جریان خوب رفت و آمد تجارتی وجود دارد که خصوصاً شامل وسایط نقلیه سمنت، برنج، میو های تازه و مواد غذایی به جانب پایتخت افغانستان می باشد.

در یک دفتر در منطقۀ "مشعلی کمر" در سرخکان، لاری ها بالای یک ترازوی دیجیتالی متوقف می شوند تا وزن گردیده و اطمینان حاصل شود که بیش از 40 تن وزن را انتقال نمی دهند. در مطابقت به قانون، رانندگانی که این حد وزن را نقض کنند باید وزن اضافی را در ساحه تخلیه نموده و جریمۀ نقدی بپردازند.

اما یک گروه نمونوی 12 رانندۀ تیلر به IWPR گفتند که آنها معمولاً آنها پنج، ده و حتی 20 تن اضافه بار می باشند، و بسادگی مبالغ 10000-20000 روپیۀ پاکستانی (100 تا 200 دالر) را به کارمندان ترازو می پردازند تا بتوانند با وزن اضافۀ شان بدون دست خوردن برانندگی ادامه دهند.

جاوید، رانندۀ که از شهر پشاور پاکستان بجانب کابل می آمد گفت "من 45 تن سمنت در لاری ام دارم، پنج تن بیشتر از آنچه توسط حکومت تعیین شده است. چند دقیقه پیش، وقتی ماشین نشان داد که من پنج تن اضافه بار هستم، مامورین برایم گفتند تا نزد آن پیرمرد بروم و او مشکلم را حل خواهد کرد. من نزد آن مرد رفتم، که برای مامورین آشپزی می کند. وی گفت تا 20000 روپیه بپردازم و مشکل ام را از بین ببرم."

جاوید فوراً پول را پرداخته و به راهش ادامه داد.

وی تهمت بست "مامورین از ترس دستگیر شدن در هنگام گرفتن رشوه از آشپز خود بحیث یک دلال استفاده می کنند."

گزارشگر پروسۀ وزنگیری و ترازو را برای چند روز نظارت کرد و محاسبه نمود که حد اقل پنج لاری بزرگ در یک ساعت وارد ماشین شده و یک فیس نامشروع 10000 روپیه را هر زمان می پردازند. جریان ورودی پول نقد از این پرداخت ها حد اقل 6500 دالر در ماه بوده می تواند.

کارمندان مرکز ترازو حد اقل چهار درخواست مصاحبه را رد کردند و مانند همکاران شان در پوستۀ مالیات شاهراه، آنها نیز گفتند که مامورین ارشد شان آنها را از اینکار به وضوح منع کرده است.

رانندگان و تجاری که آنها را استخدام می کنند می گویند که کار های که در ترازوی لغمان صورت می گیرد اکثراً جزء کار روزانۀ است که آنها آن را منحیث عامل پرداخت غیرقانونی در مصارف خود درج می کنند.

میرولی راننده گفت "در مطابقت به قانون، ما باید تیلر های خود را تا 40 تن بارگیری کنیم، اما تجار از ما خواهش می کنند تا 50 الی 60 تن را بارگیری کنیم، چرا که آنها می دانند که کارمندان ترازو اگر پول بدست بیآورند هیچ چیز نخواهند گفت."

نصرالله، یک تاجری که اصلاً از لغمان است و فعلاً در کابل زندگی می کند، طی دو سال گذشته از طریق این شاهراه سمنت وارد کرده است.

وی گفت "انتقال 60 تن سمنت به کابل در یک مرتبه برای ما سودمند تر از انتقال 40 تن در یک مرتبه می باشد. ما برای رانندگان 1100 دالر اضافه برای 20 تن اضافی می پردازیم و میدانیم که آنها بیش از نیم این مبلغ را به کارمندان حکومتی رشوه می دهند و باقیمانده را خود می گیرند. اما با اینکار ما مفاد زیاد بدست می آوریم چرا که انتقال 20 تن سمنت بصورت جداگانه از تورخم تا کابل تا 3000 دالر مصرف دارد."

"مالیۀ شاروالی"

یک فیس سومی که رانندگان بالای شاهراه کابل - جلال آباد باید بپردازند عبارت از "مالیۀ شاروالی" می باشد. این نوع پرداخت در قانون افغانستان وجود ندارد، اما مقامات محلی حکومتی این فیس را هم در شاهراه و هم در جادۀ که مرکز ولایت لغمان، مهترلام را به کابل وصل می کند، اخذ می کنند.

آی دبلیو پی آر ده روز را در فلمبرداری کارمندانی که از هر راننده 20 کلدار اخذ میکردند سپری نمود. این کارمندان  در یک دفتری که بصورت خاص در کنار جاده ساخته شده است عملیات می کنند از هفت صبح تا هفت شام در جاده پهره می کنند. آنها چوبهای یک متری در دست داشته و رانندگانی را که پول نپردازند تهدید می کنند.

با رانندگانی که در امتداد هر دو جاده مصاحبه شدند این عملیه را تائید نمودند.

یک رانندۀ تکسی بنام معروف گفت :"من مسافرین را از لغمان به جلال آباد روز چهار یا پنج بار انتقال می دهم، و هر زمانی که از ساحۀ سرخکان عبور می کنم، افراد شاروالی 20 کلدار از من میگیرند و رسید هم نمی دهند."

معروف گفت اینکار طی ده سال گذشته ادامه داشته و هیچ کاری جهت رفع آن صورت نگرفته است.

گزارشگر IWPR محاسبه نمود که شش واسطه در یک ساعت عبور می کند و به 28800 روپیه یا 300 دالر در ماه میرسد.

بخاطر معلومات بیشتر در مورد این پرداخت ها، گزارشگر نزد محمد فهیم رفت که آمر دفتر شاروالی در سرخکان است. وی نیز در هنگام گرفتن پول از رانندگان فلمبرداری شده بود.

گزارشگر پرسید "شما به اساس کدام قانون، فرمان یا حکم از رانندگان 20 روپیه می گیرید؟"

فهیم جواب داد "نمی دانم."

او بعداً گفت که صلاحیت مصاحبه دادن را ندارد و اضافه کرد "برو نزد شاروال و بپرس که چرا این پول جمع آوری می شود و به کجا میرود."

علی الحساب، گزارشگر نزد عبدالمقیم عبدالله، شاروال مهترلام رفت. بعد از نه مراجعۀ ناموفق، گزارشگر توانست با شاروال مصاحبه نماید که وی نیز تائید کرد که کارمندانش مالیه جمع آوری می کنند اما در مورد اینکه پول به کجا می رود کدام نظری نمی دهد.

عبدالله گفت "من به کارمندان خود گفته ام تا 10 افغانی {معادل 20 سنت و 20 روپیه} از هر راننده منحیث مالیه اخذ کنند، اما این اتهام که آنها برای رانندگان رسید نمی دهند دروغ است."

بعد از اینکه برایش فلم جمع آوری روپیه پاکستانی و خشونت با رانندگان به عبدالله نشان داده شد، وی گفت "این ها کارمندان من نیستند. آنها مربوط مدیریت ترافیک و بخش ترافیک {وزارت فواید عامه} می شوند و آنها کسانی اند که از رانندگان بزور پول می گیرند."

زمانی که شواهد بیشتر به عبدالله نشان داده شد، او قبول کرد که افرادی که در فلم نشان داده شده اند برای ادارۀ او کار می کنند.

او گفت "این کار توسط این چهار کارمند خلاف قانون است. من وعده می دهم که این را متوقف سازم."

پولیس در هنگام اخاذی پول نقد فلمبرداری شد

با اینحال، خطر دیگری که متوجه رانندگان در جادۀ لغمان می باشد عبارت از پولیس ترافیک است که لاری های را که از ننگرهار به کابل میروند متوقف ساخته و بصورت خود سر از آنها درخواست پول می کنند.

چهار مثال جداگانۀ این عملیه توسط IWPR در سرخکان فلمبرداری شد و با 9 رانندۀ که می گفتند پولیس طی سالها اخاذی نموده است صحبت صورت گرفت. رانندگان گفتند که خودداری از پرداخت بسادگی باعث مشکل می گردد چون پولیس در اینصورت آنها را متوقف ساخته و آنها را متهم به کدام خلافکاری ترافیکی می کنند.

محاسبۀ IWPR نشان می دهد که حتی اگر 100 روپیه یا یک دالر اخذ گردد، پولیس در جریان یک ماه 180000 روپیه معادل 1800 دالر را بصورت خالص جمع آوری می کند.

مدیر ترافیک لغمان، عبدالصمد به IWPR گفت که افسران از رانندگانی که اضافه باری می کنند پول درخواست می کند ولی تاکید کرد که کدام عمل غیرقانونی انجام نمی گیرد.

او گفت "ما بالای بعضی رانندگان تیلر جریمه اعمال نموده و از آنها پول می گیریم. این یک جریمه است نه رشوه."

در مجموع، تصویر کلی نشان می دهد که توجه کمتری از جانب سطوح بلند پایۀ حکومت به جمع آوری مالیه از موترداران مبذول می گردد و اینکه حداقل یک پیچیدگی قابل ملاحظه بین اقدامات مشروع و نامشروع وجود داشته و اینکه سیستم ها جهت پیگیری جریان عواید تطبیق نمی گردند.

انقلابی ځوان یک گزارشگر آموزش دیده توسط IWPR در افغانستان است.