توافقنامه افغانستان- آمریکا هنوز نیازمند متعادل شدن است

گزارش از حفیظ الله گردش

تحلیلگران افغان می گویند که تا تصویب شدن توافقنامه امنیتی ای که هفته گذشته رییس جمهورکرزی و جان کری وزیرخارجه آمریکا،روی آن به موافقه ابتدایی رسیده اند، وقت زیادی مانده است. 

این توافقنامه که تصویب آن زمان زیادی را گرفته است، قراراست همکاری های دفاعی آمریکا و افغانستان را بعد از خروج احتمالی اکثریت نیروهای نظامی به رهبری ناتو درسال آینده، مشخص سازد . باآنکه تاکنون محتوای کلی این توافقنامه نشر نشده است، حامدکرزی و جان کری درختم مذاکرات روزهای 11 و 12 اکتبر اظهارکردند که روی اغلب موارد آن توافق کرده اند.  

کرزی گفت که وی تضمین های کتبی از طرف واشنگتن مبنی بر تعهد ایالات متحده به دفاع از افغانستان درمقابل حمله خارجی و انجام نشدن عملیات نظامی مستقلانه نیروهای آمریکایی دریافت کرده است.

با آنهم، باوجود دو روز گفتگوهای خسته کن، توافق روی موضوع حیاتی حاصل نشد. این موضوع نکته ایست که آیا نیروهای آمریکایی ای که در افغانستان به منظور تعلیم نیروهای افغانستان باقی می مانند، از تعقیب عدلی معاف خواهند بود یا خیر.

رییس جمهور اوباما گفته است که اگر نیروها درافغانستان باقی بمانند،‌ معافیت از تعقیب عدلی شرط اساسی است. حامدکرزی گفت که این موضوع مستلزم مطرح شدن در لویه جرگه یا اجلاس سرتاسری ملی می باشد. بنابرگفته ی وی به همین منظور لویه جرگه درجریان ماه آینده برگزارخواهد شد.

کرزی درجریان کنفرانس مشترک اش با جان کری، به خبرنگاران گفت:« معافیت عدلی در حد صلاحیت حکومت نیست  بلکه مربوط به مردم افغانستان می شود. لویه جرگه دراین مورد تصمیم می گیرد».

وزير  خارجه آمریکا جان کيرى  هم به نوبه ای خود گفت که باید شرایط قانونی برای نیروهای آمریکایی درتمام کشورهای که نیروهای انها  در آن مستقراند، یکسان باشد.

او گفت:«معافیت از تعقیب عدلی به این معنی نیست که نیروهای آمریکایی آزاد باشند که کارهای اشتباه انجام دهند. اگر نیروهای ما درافغانستان مرتکب جرم می شوند، درآمریکا مطابق به قوانین آمریکایی محاکمه می شوند. لازم است این نکته را هم بگویم که اگر مشکلات حقوقی این توافقنامه رفع نگردد، متاسفانه این توافقنامه امنیتی دو جانبه منعقد نخواهد شد».

رمضان بشردوست، عضو پارلمان و اغلب منتقد حکومت، گفت که نتایج حقیقی ملاقات کری و کرزی خیلی دور از واقعیت های انعکاس یافته است.

وی گفت:«مطالبی که در رسانه ها نشر شد با آن موضوعات پس پرده،‌ خیلی تفاوت دارد. نه حکومت افغانستان و نه  ایالات متحده، هرگز، نمی خواهند که حقایق را به مردم خود بگویند». وی ادامه داد:« من اعتقادی ندارم که مذاکرات حامدکرزی صادقانه بوده و به نفع افغانستان بوده باشد».

بشردوست این توافقنامه را با توافقنامه همکاری استراتیژیک منعقده­ی پارسال مقایسه می کند. توافقنامه استراتیژیک قبلی اساس ارتباطات دوجانبه ای افغانستان و آمریکا را بعد از سال 2014 بنیان گذاشته است. 

او گفت که ایالات متحده امریکا نتوانست این توافقنامه را درنظر داشته باشد. زیرا مطابق به آن باید بازداشتگاه های آمریکایی و مسوولیت انجام عملیات ویژه به دست نیروهای افغانستان انتقال می یافت. این توافقنامه شامل مسایل مرتبط به توسعه و همکاری های مالی نیز می شد.

بشردوست گفت که این توافقنامه امینتی باید شامل محافظت افغانستان ازحملات راکتی نیز گردد. کابل، اغلب پاکستان را عامل فیرشدن راکت به ولايت مرزی کنر می داند. مقام های پاکستانی این ادعا را رد کرده اند که نیروهای آنها به عمد به سوی خاک افغانستان راکت فیر می کنند.

بشر دوست گفت:« آمریکا،{درعمل} در مساله حملات راکتی  پاکستان به افغانستان چشم پوشی کرده و توافقنامه استراتیژیک را مدنظرنگرفت،  به همين دليل ميتوان گفت که عین رویه را با توافقنامه امنیتی درپیش خواهد گرفت. زیرا تضمینی برای تطبیق این گونه توافقنامه ها وجود ندارد».  

وحید مژده تحلیلگر مسایل سیاسی گفت که میان دو طرف فاصله زیادی وجود دارد.

وی به آی دبلیو پی آر گفت:«میان سخنان کيری و کرزی تفاوت های وجود داشت. کری موضوعاتی را که کرزی توافق شده اعلام کرد، ذکر نکرد. کری، صرف گفت که معافیت از تعقیب عدلی برای آمریکاییان مساله ای است که آنها نمی توانند ازآن بگذرند، اما وی سخنان  کرزی را تایید نکرد. معنی احتمالی این کار آن است که کری با سخنان  کرزی موافق نبوده است».

مژده افزود که با خروج نیروهای ناتو تنش­های منطقه ای مانند توافقنامه 40 ساله روسیه با تاجکستان مبنی برگسترش حضور نظامی روسیه دراین کشور افزایش خواهد یافت.

او افزود این اقدام آسیای میانه را از تهدیدات ملیشه های افغانستان محافظت کرده و درعین حال موقف مسکو، دشمن دیرینه  ایالات متحده امریکا، را استحکام می بخشد.

مژده گفت نیازی به برگزاری لویه جرگه برای اعطای معافیت از تعقیب عدلی به عساکر آمریکایی نیست. زیرا این موضوع در لویه جرگه قبلی مورد بحث قرارگرفته و رد شده بود. 

او اخطار داد که اگر این توافقنامه امینتی هم به امضا برسد، ثبات و صلح را در پی نخواهد داشت.

وی افزود:« اگراین توافقنامه با آمریکاییان امضاء گردد، افغانستان از آن نفعی نمی برد. زیرا دشمنان آمریکا در افغانستان و سایر کشورها آرام نمی نشینند. آنها به تحرکات درمقابل آمریکاییان در افغانستان دست می زنند و کشورهای حمایت کننده   دشمنان آمریکا میزان حمایت شان را افزایش خواهند داد». 

ملاعمر، رهبرطالبان، دراعلامیه ای که به مناسبت عیدالضحی در انترنت نشر کرده است تایید کرده  که این توافقنامه«هرگز پذیرفته نخواهد شد» ا و اخطار داد ه است  که تحریک وی به مبارزات اش ادامه خواهد داد.

برخی از تحلیلگران می گویند که دولت افغانستان دراین توافقنامه خیلی ضربه پذیرخواهد بود. زیرا که درموقعیتی قرارندارد که وارد این چنین معامله بزرگ با آمریکا گردد.

جاوید کوهستانی، تحلیلگر امورسیاسی و دفاعی گفت که او می داند که شورای امنیت ملی افغانستان  از روشی که حامدکرزی با جان کری داشته است خوشحال نبوده است و شکایت کرده اند که کرزی بدون دلیل موقف سختگیرانه گرفته است.

کوهستانی گفت که دولت ضعیفی چون افغانستان نیازمند شریک استراتیژیک قوی مانند آمریکا است. ادامه حضور آمریکاییان در افغانستان این کشور را در مقابل کشمکش های داخلی و تهدیدات خارجی محافظت خواهد کرد.

او گفت:« ما قبلا هم متکی به حمایت آمریکا بوده ایم،‌ به شمول حمایت آنها دربخش اردو. ما نیازمند ادامه دریافت همکاری ها از آمریکا و هم پیمانانش استیم تا بتوانیم روی پای خود بایستیم. باورکنید که اگر آمریکا دست ازحمایت اردو بردارد، برای یک ماه اردوی ما از هم می پاشد».

کوهستانی مانند سایر تحلیلگران درمورد حرکات حامدکرزی و جان کری در کنفرانس خبری مشترک شان تحلیل کرده و گفت که وی متوجه وجود تنش میان این دو مقام شده است.

درکل مردم عادی درکابل  نيز به این نظر هسستند .

نورمحمد، کارمند یکی از ادارات بین المللی گفت:« درجریان کنفرانس خبری متوجه این موضوع شدم که چطور آنها به زبان يک چيز ميگويند  اما حرکات صورت آنها چیزی دیگرى . آنها مانند دو دشمن،‌حتی بدون یک تبسم عادی  به نظر می رسیدند. به این خاطر این نکته واضح است که تاکنون اختلافات  زیاد میان آنها  باقیمانده است».

وی گفت که اگر واشنگتن می خواهد که رابطه اش را با افغانستان ادامه بدهد، باید به خواسته های کرزی احترام بگذارد. او افزود که این نکته برای اکثریت افغانها خیلی پیچیده است تا تشخیص دهند که درنهایت این توافقنامه به نفع آنها خواهد بود یا خیر.

نورمحمد گفت:« اگرامریکاییان افغانستان را ترک کنند، ما با طالبان، پاکستان و ایران مواجه خواهیم بود. اگرآمریکا درافغانستان بمانند، جنگ ادامه یافته، خونین تر و پیچیده تر خواهد شد. باهردوی این شروط، ‌افغان ها رنج می برند».

حفیظ الله گردش – ویراستار در انستیوت آی دبلیو پی آر.