صنعت ابریشم هرات با خطر سقوط مواجه است

گزارشی از شریف سعیدی- افغانستان

گزارش شماره 376

15 اکتوبر 2010

در کارخانه عباس عظیمی، تاجر ابریشم در غرب افغانستان، هشت کارگر پشت چوکات چوبی کارگاه شان مصروف بافتن دستمال های ابریشمی می باشند.

اما آنان نگران اند که صنعت مشهور ابریشم هرات ممکن است بزودی نابود شود.

محمد حسین 75 ساله، که پس از نزدیک به نیم قرن کار ابریشم بافی کمرش خم شده، گفت: "در گذشته، دستمال های ما بسیار ارزشمند بودند، و تاجران و سرمایه داران نزد کسانی می رفتند که دستمال، شال گردن و لنگی ابریشمی می بافتند. داشتن محصولات ابریشمی دران وقت نشانه ای از اشرافیت بود، اما حال از مشتریان خوب و معاش های بلند خبری نیست."

بسیاری همکاران حسین، دست از کار ابریشم بافی برداشته اند، عده ای از سوی مالکان کارخانه اخراج شده و برخی ها بخاطر کارهای سودآورتر کارشان را ترک گفته اند.

حسین گفت یک کارگر صنعت ابریشم می تواند روزانه حدود 120 افغانی عاید کند، و هوشدار داد که اگر حکومت کمک نکند، میراث دیرینه صنعت ابریشم هرات از دست خواهد رفت.

عباس عظیمی، رییس اتحادیه ابریشم بافی هرات که از 20 سال به اینسو درین حرفه کار می کند، گفت پس از سقوط حکومت طالبان بخاطر سرازیر شدن اجناس خارجی ارزان، بازار ابریشم هرات به سقوط مواجه شده است.

او گفت در سال 2001، در ولایت هرات 100 کارخانه ابریشم بافی فعال بود، اما فعلاً تنها ده کارخانه تولید دارد. عاید این صنعت از 320000 دالر در سال به 32000 دالر در سال کاهش یافته است.

عظیمی گفت: "ما دستمال، لنگی، شال گردن و سایر اشیای ابریشمی تولید می کردیم. دران روزها، هر ماشین در هفته 3 لنگی ابریشمی تولید می کرد، و هر کدام آن به 25 دالر بفروش می رسید، اما اکنون آن بازار وجود ندارد."

عظیمی زمانی را بیاد می آورد که محصولات ابریشمی هرات در سراسر افغانستان بازار داشت.

"حدود 90 درصد محصولات، در هرات و سایر ولایات افغانستان به فروش می رسید و تنها 10 درصد را جهانگردان می خریدند. ازین محصولات برای تزئین خانه ها استفاده می شد و عاید خوبی داشت."

هرات برای مدت ها بخاطر ابریشم باکیفیت اش شهرت داشت، و محصولات ابریشمی در افغانستان بخاطر زیبایی و استفاده عملی آن استقبال می گردید؛ از جمله تحفه خوبی برای نو عروسان و تازه دامادها شمرده می شد.

ساختن ابریشم پروسه پرزحمتی است که از پرورش کرم های ابریشم و تغذیه لاروا با برگ توت آغاز می شود، تا آنکه کرم ها پیله ابریشم تشکیل دهند. دهقانان ابریشم کار، پیله ها را جمع آوری کرده و آن را در آب جوش می دهند تا تارهایش از هم آزاد شود؛ بعد آنرا رنگ کرده و می ریسند.

عظیمی گفت: "ما محصول طبیعی را تولید می کنیم، و ازینرو هزینه ی کار ما زیاد است و در نتیجه قیمت بالا میرود. محصولات جعلی به هرات وارد شده و به قیمت پایین تر به فروش می رسند. در برخی موارد قاچاقبران از راه های غیر قانونی آنها را وارد می کنند و نشان هرات را بالای کالاهای شان می زنند."

عظیمی گفت که حکومت افغانستان باید برای احیای صنعت داخلی، در برابر واردات مشابه چینی و پاکستانی محدودیت وضع کند.

طبق اظهارات عبیدالله یاری، معاون اتحادیه صنعت کاران هرات، این اتحادیه اقداماتی را برای جلوگیری از ورود کالاهای تقلبی روی دست گرفته است.

یاری گفت یک محموله شال گردن های کم کیفیت چینی در بازار هرات کشف شد و قاچاقبر آن نیز جریمه گردید. او گفت که در عین حال برای پیدا کردن تاجرانی که لنگی های پاکستانی را وارد کرده و بنام لنگی های هراتی بفروش می رسانند، تحقیقات جریان دارد.

او گفت: "برخی شال سازان، تکه های بی کیفیت را از چین و پاکستان وارد کرده و نشان هرات را بالای آنها زده اند. اتحادیه ما مرتکبان این عمل را کشف کرد و آنها وعده دادند که بار دیگر این کار را انجام ندهند."

اتحادیه یاری برای رشد بازار کالاهای ابریشمی واقعی در هرات، تاجکستان و شمال افغانستان نمایش گاه هایی را براه انداخته اند.

اقتصاد دانان می گویند که در سیستم بازار آزاد، رقابت باعث می شود که ایجاد ممنوعیت دربرابر کالاهای خارجی با مشکل مواجه شود.

فرهاد شهیدزاده، استاد پوهنتون هرات گفت که مشکل در خود صنعت ابریشم ولایت می باشد، که قادر به حفظ موقعیت اش در بازار نشده است.

او گفت: "این تشبث های کوچک، مدیریت ندارند و از متخصصان بازاریابی، مالی و تولیدی بی بهره می باشند."

در بازاری واقع سرک مسجد جامع هرات که زمانی مرکز تجارت ابریشم آن ولایت بود، به نظر می رسد که خریداران علاقه مندی شان را از خرید محصولات خانگی از دست داده اند.

معلم محمد کاظم گفت که او زمانی لنگی ها و دستمال های هراتی را از بازار می خرید، اما درین روزها از کالاهای ساخت کشورهای خارجی استفاده می کند.

او گفت: " ما محصولات خارجی می خریم، چون آنها زیباتر و ارزانتر می باشند."

عزیز احمد، محصل در شهر هرات معتقد است که محصولات ابریشمی افغانی نسبت به اقلام وارداتی کیفیت پایین تر دارند، اما قیمت تر می باشند.

او گفت: "اینها قدیمی اند، پیرمردان ازانها استفاده می کنند، یا آنکه باید آنها را در موزیم ها نگهداری کرد. اگر من نیاز داشته باشم، دستمال های پاکستانی می خرم."

شریف سعیدی، گزارشگریست در ولایت هرات که از سوی آی دبلیو پی آر تربیت شده است.