کساد کار روزنامه نگاری

گزارشی از خان محمد دانشجو
گزارش شماره 432
22 می 2012
خبرنگاران افغان می گویند که تقلیل کمک های بین المللی به رسانه ها، یکی از موفقیت های ده سال گذشته را با خطر مواجه ساخته و بسیاری ها کارشان را از دست می دهند.
از زمان سقوط حکومت طالبان در سال 2001 تاکنون بیش از 50 شبکه تلویزیونی ایجاد شده و افغانستان اکنون بیش از 100 شبکه رادیویی و 700 روزنامه و مجله می باشد.
با این حال، خبرنگاران می گویند که کمک های بین المللی به رسانه ها از سال 2008 به این سو رو به کاهش بوده و حال تعداد زیاد جای کار درین سکتور از دست رفته است.
برخی ها هوشدار می دهند که اگر حمایت تمویل کنندگان غربی کاهش یابد، کشورهای همسایه بخصوص ایران و پاکستان جای خالی آنها را پر کرده و ازین طریق نفوذ سیاسی بدست خواهند آورد.
آژانس خبری پژواک مدعیست بزرگترین آژانس خبری مستقل در افغانستان می باشد و از سوی آی دبلیو پی آر ایجاد شده بود. به نقل از دانش کروخیل رییس پژواک، این آژانس به دلیل مشکلات مالی 70 تن از 130 نفر خبرنگارش را از کار برکنار کرده است.
پژواک تلاش دارد معاش کارکنان باقیمانده اش را از طریق فیسی تمویل کند که از کاربران خدمات خبری خود دریافت می نماید، اما کروخیل می گوید که او نمی داند این وضع تا چه وقت دوام خواهد کرد.
در سایر نهادهای رسانه ای نیز تغییرات مشابه در حال وقوع است. طبق معلومات گردآوری شده از سوی آی دبلیو پی آر، تنها در ماه می نزدیک به 300 خبرنگاری که در سراسر کشور با رسانه های مستقل کار می کردند کارشان را از دست داده اند.
در ولایت شرقی لوگر، خبرنگاری بنام مقصود عزیزی کارش را در پژواک از دست داده و نسبت به آینده اش نگران می باشد.
او می گوید که در ده سال اخیر همکارانش ترجیح می دادند تا تنها در رسانه های بی طرف کار کنند، زیرا پول زیاد بدست می آوردند. حال، او که باید از خانواده اش حمایت کند، می گوید حاضر است با "هرکسی که برایم کار بدهد" کار نمایم.
گروه غیر دولتی نی که برای انکشاف رسانه های آزاد و آزادی بیان کار می کند، به این باور است که هردو گروه رسانه های بی طرف و وابسته با خطر مواجه اند.
صدیق الله توحیدی، رییس نی می گوید: "رسانه های بی طرف در آستانه سقوط قرار دارند، و باید به این موضوع توجه شود."
توحیدی گفت اگر تمویل کنندگان غربی خارج شوند و کشورهای همسایه جای آنها را بگیرند، دستاوردهای قابل توجه خبرنگاری افغان در ده سال گذشته با خطر مواحه خواهد شد.
او هوشدار داد: "رسانه هایی که به ایران و پاکستان سر خم کرده اند، ممکن است در برابر منافع غرب و همچنان آزادی بیان و دمکراسی در افغانستان فعالیت های خود را شدت بخشند."
در کابل، همین حالا نیز بحث هایی در مورد استخدام خبرنگاران افغان از سوی پاکستان و ایران وجود دارد. در ماه اپریل، لطف الله مشعل، سخنگوی ریاست امنیت ملی برخی رسانه های داخلی را متهم به کار برای ایران و پاکستان نمود.
ریاست امنیت ملی در ششم ماه می سال جاری اعلان کرد که یک گزارشگر را که برای خبرگزاری فارس کار می کرد، دستگیر کرده است. او متهم شده بود که اسناد محرم حکومت را در اختیار تهران گذاشته است.
عبدالستار سعادت، تحلیلگر سیاسی و رییس شبکه حقوق دانان افغان به این باور است که دو کشور ذکر شده در داخل افغانستان رسانه های خودشان را دارند.
رحیم الله سمندر، رییس رادیو آزادی در کابل هوشدار داد که اگر پس از سال 2014 کمک های بین المللی بیشتر از پیش کاهش یابد، کشورهای همسایه ازین خلا برای افزایش نفوذ شان استفاده خواهند کرد.
او گفت: "برخی رسانه ها که از سوی کشورهای همسایه و احزاب سیاسی مخالف منافع افغانستان حمایت می شوند، تقویت خواهند گردید. نگرانی وجود دارد که مبادا رسانه ها بعنوان ابزاری علیه دمکراسی استفاده شوند."
دپلومات های ایرانی حاضر نشدند که به ارتباط ادعاهای مبنی بر دخالت آن کشور در رسانه های افغانستان با آی دبلیو پی آر گفتگو کنند. اما غلام محمد از دفتر مطبوعات سفارت پاکستان گفت که کشورش نه کدام سازمان رسانه ای در افغانستان ایجاد کرده و نه از کدام رسانه ای حمایت نموده است. او گفت روابط سفارت با خبرنگاران افغان صرفاً به پاسخ گفتن به سوالهای آنان محدود می باشد.
مبارز راشدی، معین وزارت اطلاعات و فرهنگ اظهار امیدواری نمود که کمک های خارجی پس از سال 2014 ادامه خواهد یافت، و آن وزارت تلاش می نماید تا تمویل کنندگان جدید را تشویق نماید و در عین حال "بر شفافیت بیشتر در کار آنها" تاکید کند.
شینکی کروخیل، یکی از اعضای پارلمان گفت که در گذشته شفافیت وجود نداشته است و ادعا نمود که مبالغ هنگفتی به رسانه هایی داده شده است که از سوی جنگ سالاران و سایر اشخاص قدرتمند اداره می شوند.
با این حال، او گفت که "رسانه های افغانستان هنوز جوان است و نیاز دارد تا  بیشتر تخصصی شود، لذا لازم است تا جامعه جهانی حمایت خود را ادامه دهد."
رحیم ملکزی، خبرنگار، باور دارد که تعداد زیاد رسانه های افغانستان با خطر مواجه اند، زیرا به گفته او بسیاری رسانه ها  از سوی احزاب سیاسی ایجاد شده و یا با جناح های مشخص سیاسی ارتباط دارند، یا آنکه از سوی پاکستان و ایران پشتیبانی می گردند.
او هوشدار داد که بدون حمایت های بیشتر تمویل کنندگان بین المللی، اوضاع بدتر خواهد شد.
او گفت: "اگر جامعه جهانی حمایت نکند، خبرنگارانی که تاکنون بی طرفی خود را تاحدودی حفظ کرده اند قادر به ایستادگی در برابر رسانه هایی نخواهند بود که از سوی کشورهای همسایه یا جناح ها و احزاب مختلف حمایت می گردند."
از سال 2001 تاکنون حکومت ایالات متحده امریکا یکی از منابع عمده تمویل کننده انکشاف رسانه ها بوده است. سفارت آن کشور در کابل، اعلامیه ای را به آی دبلیو پی آر ارسال نمود و دران گفته شده است که در کنفرانسی که در ماه دیسامبر 2011 در آلمان برای حمایت آینده از افغانستان برگزار شده بود، هیلاری کلینتون وزیر خارجه امریکا اظهار داشت که کشورهای تمویل کننده با محدودیت های مالی روبرو اند.
در اعلامیه آمده است: "اما آنچه همه در بن توافق کردند این بود که هیچ عجله ای در کاهش کمک ها وجود نخواهد داشت."
طبق اعلامیه مذکور، اداره انکشافی بین المللی ایالات متحده از سال 2002 تاکنون مبلغ 56 میلیون دالر را برای انکشاف رسانه های افغانستان به مصرف رسانده است. در سال مالی 2010-2011، دفتر امور عامه سفارت مبلغ 27 میلیون دالر برای حمایت از برنامه ریزی و عملیات رسانه های افغانستان و فراهم سازی آموزش و ظرفیت سازی به مصرف رسانده است؛ و 17.5 میلیون دیگر را برای کمک به دپارتمنت های خبرنگاری پوهنتون ها هزینه کرده است.
اما همه رسانه ها به حمایت کمک کنندگان وابسته نمی باشند، و برخی ها با جلب اعلانات تجارت خوبی را براه انداخته اند.
مجاهد کاکر، مسوول اخبار و برنامه های سیاسی شبکه های تلویزیون طلوع، طلوع ، طلوع نيوز  و لمر تاکید دارد که این کانال های تلویزیونی از کاهش کمک های خارجی آسیب نخواهند دید زیرا از منبع اعلانات پول لازم را بدست می آورند. شبکه های رادیویی آرمان اف ام و اراکوزیا اف ام که بخشی از موبی گروپ اند، نیز متاثر نخواهند شد.
در عین حال، کاکر تایید کرد که کاهش سرمایه گذاری ها باعث کاهش اعلانات شده و در نتیجه آنها عده ای از کارکنان خود را از وظیفه برکنار نموده اند.
خان محمد دانشجو، گزارشگریست در کابل که از سوی آی دبلیو پی آر تربیت شده است.