فرارِ خبرنگاران زن از یکی از ولایات افغانستان

نیمی از 80 خبرنگار زن که در کندز- ولایت شمالی افغانستان- کار می‌کردند، سه‌سال پیش پس از حمله طالبان فرار کرده‌اند.

طی جنگ‌هایی که در سال 2015 در این ولایت شمالی رخ داد، شورشیان حتا اداره‌ی مرکز ولایت را برای 15 روز به دست آوردند. از آن‌جایی که شورشیان هنوزهم اداره‌ی برخی ولسوالی‌ها را در دست دارند، مردم محل می‌گویند که باور این سخت است که شهر دوباره به دست طالبان نمی‌افتد.   

برآیند و تاثیر این چالش روی آزادی بیان نا امیده کننده بوده، مخصوصاً در قسمت صدای زنان در رسانه‌ها.

با آن‌که نُه شبکه رادیویی و سه تلویزیون در این ولایت فعالیت دارد، اما تنها در حدود 40 زن در آنها کار می‌کنند. تولیدات این رسانه‌ها نیز تغییر کرده و روی برنامه‌های مربوط به حقوق و برابری جنسیتی کمتر تمرکز می‌شود.

عنایت‌الله خلیق، رئیس انجمن سازمان‌های مدنی در شمال‌شرق افغانستان، می‌گوید که نبود صدای زن در رسانه‌ها تاثیر عمیقی بر نگرش‌های اجتماعی گذاشته است. او می‌گوید: «سه‌سال می‌شود که زنان از ترس طالبان رادیوها را ترک گفته‌اند و این روی زندگی زنان در کندز تاثیر منفی گذاشته است.»  

پیش از سپتامبر سال 2015، سه شبکه‌ی رادیویی (کیهان، چراغ و زهره) حتا توسط زنان در این ولایت اداره می‌شد.

رفیع‌الله هدایت، مسوول اجرایی پیشین رادیو تلویزیون ملی افغانستان (RTA) در کندز، تایید می‌کند که با آن‌که زنان هنوز هم مجوز دارند، ولی اکنون هرسه شبکه توسط مردان اداره می‌شود.

هدایت به آی دبلیو پی آر گفت که ناجیه خدایار، مدیر مسوول پیشین رادیو زهره در حال حاضر در جرمنی زندگی می‌کند. زرغونه حسن که رادیو کیهان را اداره می‌کرد به فنلند نقل مکان کرد و ملالی یوسفی رئیس اسبق رادیو چراغ، در هندوستان به سر می‌برد.

زنان محل می‌گویند که حالا در پوشش رادیویی این ولایت خلایی به وجود آمده‌است.

شمیلا صاحب‌ زاده می‌گوید که وی پیش از سقوط کندز در 2015 به طور منظم به برنامه‌های آموزشی رادیو کیهان گوش فرا می‌داد. او که 27 سال سن دارد می‌گوید که از اشتراک کنندگان فعال برنامه‌ها و بحث‌های زنده رادیو بوده و اغلب برای ارایه دیدگاه و پرسش‌هایش به رادیو تماس می‌گرفت. او در ادامه گفت که این‌روزها به ندرت این برنامه‌ها را می‌شنود، چرا که حالا این برنامه‌ها توسط مردان تولید می‌شوند و محتوای آن‌ها کمتر به وی ربط می‌گیرد. والدین وی نیز او را از تماس به برنامه‌هایی که توسط مردان پیش برده می‌شود منع می‌کنند.

او می‌گوید: «پدرم می‌گوید که خوش ندارد در تلفن با مردان صحبت کنم، چون صدایم را همگی می‌شنوند و این سبب بی‌عزتی خانواده‌ی ما می‌شود.»  

نصیبه هولکر حالا رئیس امور زنان کندز است، ولی در میان سال‌های 2011 و 2014 به عنوان وکیل مدافع در این ولایت کار می‌کرد.

او می‌گوید که در این مدت ساعات زیادی را وقف اشتراک در برنامه‌هایی می‌کرد که برای زنان از امواج رادیوهای زهره، کیهان و چراغ نشر می‌شد. هولکر در ادامه گفت این سه شبکه ده ‌سال تمام نقش مهمی را در آگاهی‌ زنان در مورد مسایل حیاتی و حقوقی ایفا کردند.

حالا که این سه‌رادیو توسط مردان اداره می‌شود، وی- با آن‌که رئیس امور زنان این ولایت است- به ندرت به برنامه‌ها دعوت می‌شود.

وی در اخیر گفت: « حالا کارمندان مرد رادیو چراغ، کیهان و زهره ، مرا  به پیمانه‌ای که خبرنگاران زن پیش از سقوط کندز دعوت می‌کردند، دعوت نمی‌کنند.

ذبیح‌الله مجیدی، کارشناس رسانه‌های محلی، می‌گوید که محرومیت زنان از رسانه‌ها قابل توجیه نیست. وی گفت: «بدون شک، تعصب و انحصار جنسیتی در رسانه‌ها ابزار قدرتمند سرکوب و محدود کردن آزادی است و در مغایرت با منافع عمومی قرار دارد.»

نعمت‌الله تیموری، سخنگوی والی کندز، تائید می‌کند که کم‌شدن صدای زنان از رسانه‌های محلی، از بدترین عواقب حمله‌ی طالبان به شمار می‌رود. وی می‌گوید که حالا کندز امن است و از خبرنگاران زن می‌خواهد که به کار مهم و حیاتی شان برگردند.

اما برای بعضی‌ها، این مسلک ارزش این‌همه زیان را ندارد. پروین حمیدی تولید کننده‌ی برنامه‌ی «زن و زندگی» رادیو کیهان بود که در کنار 14 زن دیگر کار می‌کرد. وی که حالا در کابل زندگی می‌کند، به آی دبلیو پی آر گفت که وظیفه‌اش در کندز از رویاهای همیشه‌گی‌اش بوده‌است.

حمیدی گفت: «با سقوط کندز، شهر و همچنین شوق و مسلکم را از دست دادم.»