Журналистлик аккредитацияси фақат хослар учунми?

Журналистлик аккредитацияси фақат хослар учунми?

Monday, 18 December, 2006
. Мустақил медиакузатувчиларга кўра, бу қарордан мустақил журналистлар учун эркин ахборот олиш ҳуқуқини қонуний равишда чеклаш билан бир қаторда аввалдан назорат остида бўлган оммавий ахборот воситалари устидан назоратни янада кучайтиришга интилиш кўринмоқда.



28 ноябр куни давлат оммавий ахборот воситалари орқали “Ўзбекистон оммавий ахборот воситалари вакилларини ҳокимият органларидан аккредитация олиш тартибини такомиллаштириш”га қаратилган ҳукумат қарори эълон қилинди. Ҳукумат вакилларининг хабар қилишларича, юқоридаги қарор “оммавий ахборот воситалари фаолиятини демократлаштириш соҳасида ислоҳот юргизиш” концепциясига мувофиқ қабул қилинган. Шунингдек, ҳукумат оммавий ахборот воситаларининг хабарларига кўра, журналистларга аккредитация бериш билан боғлиқ ушбу янги тартиб давлат органларидан ахборот олишни енгиллаштиришга қаратилган.



Қабул қилинган қарор Ўзбекистонда расмий турда рўйхатдан ўтган барча оммавий ахборот воситалари ўз журналистларини давлат органларидан икки йилгача бўлган муддатга аккредитация олиш ҳуқуқини таъминлайди.



NBCA саволларига жавоб берган медиакузатувчиларнинг таъкидлашларича, юқоридаги мақсадларнинг демократик характерда бўлишига қарамай, бундан манфаат − агар у бўлса − фақат ҳукуматнинг жиддий танловларидан сўнг расмий равишда рўйхатдан ўтган оммавий ахборот воситалари учун, холос. Шунингдек, ҳукуматнинг бу янги чораси қанчадир бўлса ҳам, мамлакатда сўз эркинлиги бўйича аҳволни яхшилаши мумкинлигига аксар шарҳловчилар ишончсизлик билан қарамоқдалар.



Медиатаҳлилчи Шоҳида Ёқубнинг ҳисоблашича, янги қарор матни мужмал тилда ёзилган ва ундаги кўп бандларни турлича талқин қилиш мумкин. Масалан, қарорда қўлланган “очиқ ахборотни олиш ҳуқуқи” ёки давлат органлари фаолиятини “холис ёритиш” каби сўз бирикмаларини ҳукумат ўзи хоҳлаганича талқин қилиши мумин. Биринчи сўз бирикмасидаги ҳолатда журналист олиш ҳуқуқига эга бўлган ахборотнинг очиқ-ошкорлик даражаси бир неча хил бўлиши мумкин, иккинчи бирикмада эса давлат органларининг фаолиятини ёритишда журналистнинг холислиги гумон остига олинади.



Ҳозирда мамлакат ташқарисида бўлган профессионал журналист Юсуф Расулнинг фикрича, қарорни қабул қилишдан мақсад хоҳ хорижий, хоҳ маҳаллий бўлсин, “маъқул қўрилмаган” журналистларнинг ахборот олиш ҳуқуқини камситиш, шунингдек, аккредитация олган журналистларнинг ҳам танобини тортиб туриш учундир.



Ушбу сўнгги фикр учун етарли асослар бор. Масалан, авваллари аккредитация олган оммавий ахборот воситалари ўз номидан хоҳлаган журналистини давлат ташкилотларидан ахборот олиш учун юбориши мумкин эди. Эндиликда эса, ахборот олиш учун ўша ОАВ номидан фақат биргина муайян мухбир тайинланадиган бўлди.



Бундан ташқари, Расул NBCAга интервью бериб, ўз касбий малакасидан келиб чиққан ҳолда шуни хабар қиладики, ўзбек ҳукумати азбаройи аккредитация бермаслик учун турли баҳоналар топиши мумкин. Янги қарорга кўра, аккредитация олиш учун берилган аризани кўриб чиқиш учун ариза берилган кундан бошлаб бир ой мухлат белгиланган.



Яна бир тошкентлик шарҳловчи ҳам янги қарорга нисбатан кескин баҳо беради. Унинг фикрича, “қарордан кўзланган ягона мақсад аккредитация берувчи томон учун ҳар қандай маъқул кўрилмаган ахборот жамоатчиликка номаълумлигича қоладиган вазиятни юзага келтиришдир”.



Бошқа шарҳловчилар 2007 йилда президент Ислом Каримовнинг президентлик ваколати ниҳоясига етишини эслатмоқдалар. Демак, келаётган йилнинг декабрида президентлик сайлови ўтказилиши мумкин. Айнан шу сабаб ҳукумат учун журналистларни аккредитациядан ўтказиш тўғрисида қарор қабул қилишига мантиқли баҳона бўлиши мумкин. Ушбу янги қарор ҳамда яқиндагина ҳукуматнинг интернет-нашрларни давлат рўйхатидан ўтказиш тўғрисидаги қабул қилган қарори аввалданоқ назорат остида бўлган оммавий ахборот воситалари устидан назоратни кучайтириш йўлида кўрилаётган чораларнинг бир қисми бўлиши мумкин.



(NBCA ҳудуддан сиёсий шарҳловчиларнинг кенг сиёсий доирадаги шарҳ ва таҳлилларини ҳавола қилади.)

Uzbekistan
Frontline Updates
Support local journalists