Ўзбекистондаги хорижлик олтин қазиб олувчилар танг ҳолатдалар
Ўзбекистондаги хорижлик олтин қазиб олувчилар танг ҳолатдалар
, Ўзбекистон-Британия орасидаги Amantaytau Goldfields қўшма корхонасига нисбатан қўйилган солиқ борасидаги даъволар ҳукумат хорижликлар билан ҳамкорликда тузилган олтин қазиб олувчи компанияларни мамлакатдан сиқиб чиқариб, бу соҳани тўла давлат қўлига ўтказишга қарор қилганлигига далолат қилмоқда.
26 октябр куни Навоий вилояти суди Amantaytau Goldfields олтин қазувчи қўшма корхонасига нисбатан Ўзбекистон солиқ хизматининг 224 миллион АҚШ доллари миқдоридаги (тўланмаган солиқ ва жарима миқдори) даъвосини қондирди. Ҳукумат билан тенг миқдорда Amantaytau Goldfields корхонасининг акция пакетларининг ярмига Британиянинг Oxus Gold компанияси эгадорлик қилади.
Ўзбекистондаги ушбу олтин қазиб олувчи корхона солиқ борасида айбловга учраган компанияларнинг навбатдагиси эди. 29 сентябр куни Навоий вилояти суди олтин қазиб олувчи “Зарафшон-Ньюмонт” ўзбек-америка қўшма корхонасини банкрот деб топди ва уни ёпиш учун уч ой муҳлат белгилади. Бунда ҳам корхонанинг 50 фоизи ҳукуматга, қолган 50 фоизи эса 49 миллион АҚШ доллари миқдоридаги солиқни тўламаганликда айбланаётган америкалик Newmont Mining компаниясига тегишли.
2005 йилнинг ёз ойларида ҳукумат солиқ қонунчилигига ўзгартиришлар киритиб, хорижликлар иштирокидаги қўшма компаниялар учун бир қанча имтиёзларни бекор қилди. Энди эса бу йилги ва аввалги йиллар учун имтиёзи бекор қилинган солиқларни тўлашни талаб қилмоқда.
NBCA шарҳловчиси, хорижи инвесторлари билан ҳамкорлик қилиш амалиётида ўзбек ҳукуматининг бундай йўл тутишини янгилик эмас, деб ҳисоблайди. Ўзбекистон аввал чет эл компаниялари ва уларнинг технологияларини жалб қилади кейин эса ўзи мустақил иш юрита олишига амин бўлгач, уларни сиқиб чиқаришга интилади.
АҚШ ва Британия каби ғарб давлатларидан келган сармоядорларнинг ноиложликдан бу ҳудуддан кетиб қолиши билан уларнинг техника жиҳозлари ҳамда тайёрлаган кадрлари йўқолиб кетади дегани эмас: уларнинг барчаси Ўзбекистонда қолдирилади.
Ўзбекистоннинг аниқланган ва тасдиқланган олтин запасларининг миқдори тахминан 2,1 минг тоннани, умумий миқдор эса тақрибан 3,35 минг тоннани ташкил қилади.
Бошқа бир сиёсий шарҳловчининг фикрига кўра, ҳукумат бундай хатти-ҳаракатларни онгли равишда қилмоқда ва бу билан кон-руда саноатининг сердаромад жабҳасидан хорижий компанияларни сиқиб чиқаришни истайди. Унга кўра, давлат бу конларни қазиб олиш қувватига эга ва бу иш учун Россия ва Қозоғистондан мутахассисларни жалб қилиши мумкин.
Шу йил август ойи ўрталарида Oxus Gold компаниясининг Сурхондарё вилоятидаги рангли металл конини қазиш лицензиясидан маҳрум бўлиши ва унинг кейинчалик давлатга қарашли Олмалиқ тоғ- металлургия комбинатига ўтказиб берилиши юқоридаги фикрга далил бўлиши мумкин.
Ўзбекистонда узоқ муддат яшаган чет эллик таҳлилчига кўра, бундай йўл тутиш мамлакатдаги инвестицион иқлимни танг ҳолатга олиб келади ва “ғарблик сармоядорларни умуман бу ўлкага сармоя киритса бўладими” дея ўйлаб кўришга мажбур қилади. Бундай вазият Ғарб компанияларининг ўрнини эгаллаш илинжида турган россиялик ва хитойлик компаниялар учун айни муддаодир.
Бундан ташқари, агар Ўзбекистон хорижликлар иштирокидаги лойиҳаларни ўзи мустақил равишда амалга ошира олмаса ҳам, лицензия бўйича эҳтимолий имтиёзлар ва Ғарб компанияларини кон-руда саноатига киритиш масаласи Ғарб давлатлари билан савдолашишда яхшигина восита бўлиши мумкин, дея тахмин қилади таҳлилчи.
(NBCA ҳудуддан сиёсий шарҳловчиларнинг кенг сиёсий доирадаги шарҳ ва таҳлилларини ҳавола қилади.)
26 октябр куни Навоий вилояти суди Amantaytau Goldfields олтин қазувчи қўшма корхонасига нисбатан Ўзбекистон солиқ хизматининг 224 миллион АҚШ доллари миқдоридаги (тўланмаган солиқ ва жарима миқдори) даъвосини қондирди. Ҳукумат билан тенг миқдорда Amantaytau Goldfields корхонасининг акция пакетларининг ярмига Британиянинг Oxus Gold компанияси эгадорлик қилади.
Ўзбекистондаги ушбу олтин қазиб олувчи корхона солиқ борасида айбловга учраган компанияларнинг навбатдагиси эди. 29 сентябр куни Навоий вилояти суди олтин қазиб олувчи “Зарафшон-Ньюмонт” ўзбек-америка қўшма корхонасини банкрот деб топди ва уни ёпиш учун уч ой муҳлат белгилади. Бунда ҳам корхонанинг 50 фоизи ҳукуматга, қолган 50 фоизи эса 49 миллион АҚШ доллари миқдоридаги солиқни тўламаганликда айбланаётган америкалик Newmont Mining компаниясига тегишли.
2005 йилнинг ёз ойларида ҳукумат солиқ қонунчилигига ўзгартиришлар киритиб, хорижликлар иштирокидаги қўшма компаниялар учун бир қанча имтиёзларни бекор қилди. Энди эса бу йилги ва аввалги йиллар учун имтиёзи бекор қилинган солиқларни тўлашни талаб қилмоқда.
NBCA шарҳловчиси, хорижи инвесторлари билан ҳамкорлик қилиш амалиётида ўзбек ҳукуматининг бундай йўл тутишини янгилик эмас, деб ҳисоблайди. Ўзбекистон аввал чет эл компаниялари ва уларнинг технологияларини жалб қилади кейин эса ўзи мустақил иш юрита олишига амин бўлгач, уларни сиқиб чиқаришга интилади.
АҚШ ва Британия каби ғарб давлатларидан келган сармоядорларнинг ноиложликдан бу ҳудуддан кетиб қолиши билан уларнинг техника жиҳозлари ҳамда тайёрлаган кадрлари йўқолиб кетади дегани эмас: уларнинг барчаси Ўзбекистонда қолдирилади.
Ўзбекистоннинг аниқланган ва тасдиқланган олтин запасларининг миқдори тахминан 2,1 минг тоннани, умумий миқдор эса тақрибан 3,35 минг тоннани ташкил қилади.
Бошқа бир сиёсий шарҳловчининг фикрига кўра, ҳукумат бундай хатти-ҳаракатларни онгли равишда қилмоқда ва бу билан кон-руда саноатининг сердаромад жабҳасидан хорижий компанияларни сиқиб чиқаришни истайди. Унга кўра, давлат бу конларни қазиб олиш қувватига эга ва бу иш учун Россия ва Қозоғистондан мутахассисларни жалб қилиши мумкин.
Шу йил август ойи ўрталарида Oxus Gold компаниясининг Сурхондарё вилоятидаги рангли металл конини қазиш лицензиясидан маҳрум бўлиши ва унинг кейинчалик давлатга қарашли Олмалиқ тоғ- металлургия комбинатига ўтказиб берилиши юқоридаги фикрга далил бўлиши мумкин.
Ўзбекистонда узоқ муддат яшаган чет эллик таҳлилчига кўра, бундай йўл тутиш мамлакатдаги инвестицион иқлимни танг ҳолатга олиб келади ва “ғарблик сармоядорларни умуман бу ўлкага сармоя киритса бўладими” дея ўйлаб кўришга мажбур қилади. Бундай вазият Ғарб компанияларининг ўрнини эгаллаш илинжида турган россиялик ва хитойлик компаниялар учун айни муддаодир.
Бундан ташқари, агар Ўзбекистон хорижликлар иштирокидаги лойиҳаларни ўзи мустақил равишда амалга ошира олмаса ҳам, лицензия бўйича эҳтимолий имтиёзлар ва Ғарб компанияларини кон-руда саноатига киритиш масаласи Ғарб давлатлари билан савдолашишда яхшигина восита бўлиши мумкин, дея тахмин қилади таҳлилчи.
(NBCA ҳудуддан сиёсий шарҳловчиларнинг кенг сиёсий доирадаги шарҳ ва таҳлилларини ҳавола қилади.)
