Ўзбекистон: Тадбиркорлардан норасмий равишда пул йиғиш одатий ҳолга айланди

Ўзбекистон: Тадбиркорлардан норасмий равишда пул йиғиш одатий ҳолга айланди

Monday, 10 August, 2009
, улар қонунга мувофиқ тўланадиган мажбурий солиқлардан ташқари маҳаллий ҳокимият идораларининг турли лойиҳаларини ҳам молиялар билан таъминлаб туришлари лозим.



Ўзбекистон Савдо-саноат палатасининг раиси Алишер Шайхов 15 июль куни Россиянинг Regnum ахборот агентлигига интервьюда мамлакатда бизнесменлар устига қўйилаётган солиқ юкламалари “жаҳон амалиётидан зиёда бўлмаган даражада” сақланиб қолмоқда, дея билдирганидан кейин ўзбекистонлик тадбиркорлар ўртасида норасмий пул ундиришлар борасида норасмий мунозаралар бошланиб кетди.



Хусусий бизнес эгаларининг айтишига қараганда, мамлакатдаги мавжуд назорат сиёсати жаҳон стандартларидан анча йироқ, боз устига, норасмий тўловлар ўзбекистонлик тадбиркорларнинг аҳволини янада қийинлаштириб қўймоқда. Бу тўловлар уларнинг солиқ мажбуриятларининг узвий бир қисми бўлиб қолди.





Шайхов ўзининг ушбу баёнотини Халқаро молиявий корпорациянинг (IFC) 2009 йилда чоп этилган “Хусусий бизнес назари билан қаралганда Ўзбекистонда ишбилармонлик муҳити” дея аталувчи ҳисоботни шарҳлаб туриб қилган. Ушбу ҳисоботда мамлакатда тадбиркорларга назорат босими даражаси ҳамда солиқ тўловларининг умумий миқдори юқорилиги қайд этилган.



Хусусий бизнес эгаларининг айтишига қараганда, мамлакатдаги мавжуд назорат сиёсати жаҳон стнадартларидан анча йироқ, боз устига, норасмий тўловлар ўзбекистонлик тадбиркорларнинг аҳволини янада қийинлаштириб қўймоқда. Бу тўловлар уларнинг солиқ мажбуриятларининг узвий бир қисми бўлиб қолди.



Тадбиркорлар хўжалик субъектларидан коммунал хизмат, ҳудудларни ободонлаштириш ва кўкаламзорлаштириш эҳтиёжларига, хайрия жамғармаларини қўллашга ва айниқса, давлат байрамларини нишонлашга тайёргарчилик учун пул йиғиш амалиёти мамлакатда кенг қўлланаётгани ҳақида гапириб бердилар.



Ўзбекистонлик тадбиркорлардан норасмий пул йиғиш амалиёти ўзини-ўзи бошқарув идоралари саналган маҳалла йиғинлари орқали амалга ошириб келинади.



“Бюджет томонидан молиялаштирув миқдори ҳамда етмаётган маблағ қанчалиги аниқ бўлганидан сўнг норасмий пул тўловларини йиғиш бошланади, - дейди Ўзбекистон бўйича иқтисодий шарҳловчилардан бири. – Бу маблағ бизнес субъектлари сонига тақсимланади, шу билан бирга, йирик фирмалар кўпроқ пул тўлайдилар”.



Маҳаллий ҳокимят идораларининг ходимлари ҳар бир бизнесменга маҳаллий эҳтиёжлар учун қанча миқдорда маблағ хайрия қилиш лозимлигини кўрсатиб берувчи махсус директива тайёрлайдилар.



Норасмий тўловларни мунтазам равишда тўлаб келаётган тошкентлик Ҳасан исмлик тадбиркор доимий пул ундиришлардан чарчаганини айтмоқда.



У ҳар ой туман Кўкаламзорлаштириш депортаментига 15 долларга тенг бўлган миқдорда пул ўтказиб келади. Куни-кеча эса унинг фирмасига туман ҳокимлигидан янги кўрсатма келди. Унда айтилишича, фирманинг ходимлари ўн килограмм металлом топширишлари ёки унинг ўрнига пул тўлашлари лозим.



“Ўз ходимларимни металлом йиғиб топширишга мажбур қилиб ўтирмайманку, - дея ғазабланади Ҳасан. – Бунинг ўрнига мен бухгалтерия орқали 35 долларга яқин пул ажратдим ва ҳокимиятга тўлаб қутилдим”.



Нуриддин исмли бошқа тошкентлик тадбиркорнинг айтишича, униниг фирмасини “Нуроний” қариялар жамғармасини молия билан таъминлашда иштирок этишга мажбур қилдилар. Унга кўра, маҳаллий тадбиркорларнинг ҳеч қандай ҳақ-ҳуқуқи йўқ, улар ўша норасмий тўловларни тўлашдан бош торта олмайдилар.



“Ҳокимиятдан пул тўловини амалга оширишимиз лозимлиги ҳақида топшириқ келди”, - дея қайд этади у.



Ўзбекистонлик тадбиркорларнинг ҳар бири маҳаллий ҳокимият идораларининг ғояларини қўллаш учун зиммаларига қанчадан пул тўлашлари тўғри келиши тўғрисида оғиз очмасликни афзал кўрадилар.



Аммо уларга кўра, умуммиллий байрамларни ўтказишга учун аталган пул тўловлари харажатларнинг энг катта қисми бўлиб қолмоқда.



“Одатда, 700 доллардан 1000 долларгача бўлган миқдордаги пул тўловлари Наврўз байрами ва Мустақиллик куни арафасида тўпланади”, - дейди Анвар исмли самарқандлик тадбиркор.



Аммо бошқа тарафадан олиб қараганда, норасмий тўловлар гўёки бир бадал бўлиб, ўзбекистонлик бизнесменлар учун тинч фаолият юритишга кафолат бўлиб қолмоқда, дея ишонтиришга уринади Анвар.



“Бу каби амалиётнинг мамлакатда илдиз отганига анча бўлди. Шу йўл билан бизнес давлатга ўзига ҳос товон пули тўлайди ҳамда тинч ва хотиржам пул ишлаш имкониятига эга бўлади”, - дейди у.



“Агар биз баҳслашиб, ўзимизнинг ҳақ эканлигимизни исботлашга бошласак, [мутасаддилар] бизга қарши солиқчиларни юборадилар ва пировардида бошимизга муаммолар соладилар”, - дея қўшиб қўйди Нуриддин.



(NBCA [Марказий Осиё янгиликлар маълумотномаси] – IWPRнинг Марказий Осиё мамлакатлари бўйича янгиликлар таҳлили ва шарҳларининг кўп тилли хизматини ташкил этиш лойиҳаси бўлиб, унда бутун минтақа шарҳловчилари иштирок этадилар. Лойиҳа 2006 йилнинг августидан 2007 йил сентябригача минтақанинг бешта мамлакатларида амалга оширилган. NBCA янги молиялаштириш билан Ўзбекистон ва Туркманистондаги воқеаларни яна ёритишни бошламоқда.)

Uzbekistan
Frontline Updates
Support local journalists