Туркманистон ва Ўзбекистон коррупциялашган мамлакатлар рейтингидан “тушиб қолдилар”
Туркманистон ва Ўзбекистон коррупциялашган мамлакатлар рейтингидан “тушиб қолдилар”
2009 йилги “Глобал коррупция барометри” рейтингига кирмай қолдилар. Ушбу рейтинг мазкур мамлакатларда бизнесни бошламоқчи бўлган инвестор ва тадбиркорлар учун кўрсатма сифатида хизмат қилиб келган эди.
Аммо бу икки мамлакат ҳукуматлари учун халқаро ҳамжамиятнинг қандай фикрда эканлиги аҳамияти йўқ бўлиб келган. Негаки, улар аҳволни яхшиламоқчи эмаслар, дея қайд этадилар NBCA шарҳловчилари.
Коррупцияга қарши ҳаракат бўйича Трансперенси Интернешнл (Transparency International) халқаро ташкилоти 3 июнь куни дунё бўйича коррупциянинг аҳволи тўғрисида навбатдаги ҳисоботини чоп этди. Аммо бу сафар мазкур ҳисоботга “объектив ахборот олиш имконияти йўқлиги важидан” Туркманистон ва Ўзбекистон киритилмай қолди.
Коррупцияга қарши курашиб келаётган етакчи ташкилотнинг ҳисоботига Марказий Осиёдаги бошқа мамлакатлар ҳам киритилгани йўқ.
“Ўзбекистон, Қирғизистон, Тожикистон, Туркманистон ва Қозоғистоннинг мазкур ҳисоботга киритилмагани инвесторлар ва бошқа бизнес доираларнинг бу мамлакатларга қизиқиши йўқолганига далил бўлиб қолмоқда. ушбу ҳолат бошқа мамлакатлар учун ёмон янгилик саналади”, - деди Трансперенси Интернешнл ташкилотининг Европа ва Марказий Осиё мамлакатлари бўйича директори Миклос Маршалл RFR/RL ўзбек тили хизматига интервьюда.
Ўтган йили Трансперенси Интернешнл ташкилоти рейтингда Туркманистон ва Ўзбекистонни дунёдаги энг коррупциялашган йигирмата давлат қаторига, Зимбабве ва Камбоджа билан ёнма-ён қўйган эди.
Маҳаллий кузатувчиларнинг айтишича, сўз эркинлигининг йўқлиги, жамоатчилик фикри устидан давлат қатъий назорат ўрнатгани, фуқаролик жамиятни босим остида ушлаб туриши туркман ва ўзбек мутасаддиларининг бошбошдоқлик қилишига имконият бериб келмоқда.
“Ахборот олишга тўсиқ ўрнатилган бир шароитда ушбу омиллар давлат коррупцияси пирамидасини барпо этмоқда”, - дея тахмин қилади Ўзбекистондаги журналистлардан бири.
Аммо коррупция одатий ҳолга айланган мамлакатларнинг расмийлари халқаро рейтинглар ва тадқиқот марказларининг ҳисоботлари билан ишлари йўқ ва улар жамоатчилик муносабатларининг мавжуд шаклларини ислоҳот қилмоқчи эмаслар.
Ўзбекистон ва Туркманистонни Transparency International ташкилотининг 2009 йил рейтингига киритилмагани ушбу мамлакатлар ҳукуматлари учун бу ҳолатни ўз фойдаларига талқин этишга имконият беради, дея қайд этадилар экспертлар.
“Ўзбекистонни “Глобал коррупция барометри” ҳисоботига киритилмаганини мамлакатда умуман ҳеч қандай коррупция йўқ дея талқин этадиган мақола [Ўзбекистон] расмий матбуотида пайдо бўлиб қолса ҳечам ҳайрон бўлмас эдим”, - дея фикри билан ўртоқлашади тошкентлик шарҳловчи.
Шу билан бирга, мамлакатда сўнгги пайтда қабул қилинган аксил-коррупциявий қонунларга ишора қилиниши ҳам мумкин.
“Коррупция ҳаётнинг барча соҳаларига кириб борган Туркманистон ҳам ҳисобот натижаларидан қайғуга тушмайди”, - дея суҳбатга қўшилади мамлакатнинг шимолий вилояти Тошҳоузда истиқомат қилувчи медиа-эксперт.
У тадбиркорлар ва инвесторлар пора эвазига коррупция ботқоғига ботиб кетган туркмани мутасаддилари билан осонликча тил топишиб ўзларига керакли қарорларни чиқартириб кетганларини кўп кузатганини айтиб бермоқда.
“Сих ҳам куймаган, кабоб ҳам куймаган ҳолатларнинг кўплаб намуналарини мисол тариқасида келтирса бўлади”, - дейди суҳбатга қўшилган эксперт.
Юқори даражада авж олган коррупция Осиё мамлакатларидан келиб Ўзбекистонда бизнес билан шуғулланаётган тадбиркор ва инвесторлар учун тўсиқ бўлмай қолган. Кўринишидан, уларнинг менталитети Ўзбекистон халқи менталитети билан бир ҳилга ўхшайди, дея тахмин қилади экспертлардан бири.
Мисол учун, Жанубий Корея, Туркия, Малайзия ва Индонезиядан келган тадбиркорлар мамлакатда муваффақият ила ишлаб келмоқдалар. Маҳаллий коррупция даражаси уларни даҳшатга солмаётганга ўхшайди.
“Улар коррупциянинг юқори даражасини одатдаги маҳаллий спецификага йўнишмоқда”, - дея хулоса қилади Тошкентдаги шарҳловчи.
(NBCA [Марказий Осиё янгиликлар маълумотномаси] – IWPRнинг Марказий Осиё мамлакатлари бўйича янгиликлар таҳлили ва шарҳларининг кўп тилли хизматини ташкил этиш лойиҳаси бўлиб, унда бутун минтақа шарҳловчилари иштирок этадилар. Лойиҳа 2006 йилнинг августидан 2007 йил сентябригача минтақанинг бешта мамлакатларида амалга оширилган. NBCA янги молиялаштириш билан Ўзбекистон ва Туркманистондаги воқеаларни яна ёритишни бошламоқда.)
Аммо бу икки мамлакат ҳукуматлари учун халқаро ҳамжамиятнинг қандай фикрда эканлиги аҳамияти йўқ бўлиб келган. Негаки, улар аҳволни яхшиламоқчи эмаслар, дея қайд этадилар NBCA шарҳловчилари.
Коррупцияга қарши ҳаракат бўйича Трансперенси Интернешнл (Transparency International) халқаро ташкилоти 3 июнь куни дунё бўйича коррупциянинг аҳволи тўғрисида навбатдаги ҳисоботини чоп этди. Аммо бу сафар мазкур ҳисоботга “объектив ахборот олиш имконияти йўқлиги важидан” Туркманистон ва Ўзбекистон киритилмай қолди.
Коррупцияга қарши курашиб келаётган етакчи ташкилотнинг ҳисоботига Марказий Осиёдаги бошқа мамлакатлар ҳам киритилгани йўқ.
“Ўзбекистон, Қирғизистон, Тожикистон, Туркманистон ва Қозоғистоннинг мазкур ҳисоботга киритилмагани инвесторлар ва бошқа бизнес доираларнинг бу мамлакатларга қизиқиши йўқолганига далил бўлиб қолмоқда. ушбу ҳолат бошқа мамлакатлар учун ёмон янгилик саналади”, - деди Трансперенси Интернешнл ташкилотининг Европа ва Марказий Осиё мамлакатлари бўйича директори Миклос Маршалл RFR/RL ўзбек тили хизматига интервьюда.
Ўтган йили Трансперенси Интернешнл ташкилоти рейтингда Туркманистон ва Ўзбекистонни дунёдаги энг коррупциялашган йигирмата давлат қаторига, Зимбабве ва Камбоджа билан ёнма-ён қўйган эди.
Маҳаллий кузатувчиларнинг айтишича, сўз эркинлигининг йўқлиги, жамоатчилик фикри устидан давлат қатъий назорат ўрнатгани, фуқаролик жамиятни босим остида ушлаб туриши туркман ва ўзбек мутасаддиларининг бошбошдоқлик қилишига имконият бериб келмоқда.
“Ахборот олишга тўсиқ ўрнатилган бир шароитда ушбу омиллар давлат коррупцияси пирамидасини барпо этмоқда”, - дея тахмин қилади Ўзбекистондаги журналистлардан бири.
Аммо коррупция одатий ҳолга айланган мамлакатларнинг расмийлари халқаро рейтинглар ва тадқиқот марказларининг ҳисоботлари билан ишлари йўқ ва улар жамоатчилик муносабатларининг мавжуд шаклларини ислоҳот қилмоқчи эмаслар.
Ўзбекистон ва Туркманистонни Transparency International ташкилотининг 2009 йил рейтингига киритилмагани ушбу мамлакатлар ҳукуматлари учун бу ҳолатни ўз фойдаларига талқин этишга имконият беради, дея қайд этадилар экспертлар.
“Ўзбекистонни “Глобал коррупция барометри” ҳисоботига киритилмаганини мамлакатда умуман ҳеч қандай коррупция йўқ дея талқин этадиган мақола [Ўзбекистон] расмий матбуотида пайдо бўлиб қолса ҳечам ҳайрон бўлмас эдим”, - дея фикри билан ўртоқлашади тошкентлик шарҳловчи.
Шу билан бирга, мамлакатда сўнгги пайтда қабул қилинган аксил-коррупциявий қонунларга ишора қилиниши ҳам мумкин.
“Коррупция ҳаётнинг барча соҳаларига кириб борган Туркманистон ҳам ҳисобот натижаларидан қайғуга тушмайди”, - дея суҳбатга қўшилади мамлакатнинг шимолий вилояти Тошҳоузда истиқомат қилувчи медиа-эксперт.
У тадбиркорлар ва инвесторлар пора эвазига коррупция ботқоғига ботиб кетган туркмани мутасаддилари билан осонликча тил топишиб ўзларига керакли қарорларни чиқартириб кетганларини кўп кузатганини айтиб бермоқда.
“Сих ҳам куймаган, кабоб ҳам куймаган ҳолатларнинг кўплаб намуналарини мисол тариқасида келтирса бўлади”, - дейди суҳбатга қўшилган эксперт.
Юқори даражада авж олган коррупция Осиё мамлакатларидан келиб Ўзбекистонда бизнес билан шуғулланаётган тадбиркор ва инвесторлар учун тўсиқ бўлмай қолган. Кўринишидан, уларнинг менталитети Ўзбекистон халқи менталитети билан бир ҳилга ўхшайди, дея тахмин қилади экспертлардан бири.
Мисол учун, Жанубий Корея, Туркия, Малайзия ва Индонезиядан келган тадбиркорлар мамлакатда муваффақият ила ишлаб келмоқдалар. Маҳаллий коррупция даражаси уларни даҳшатга солмаётганга ўхшайди.
“Улар коррупциянинг юқори даражасини одатдаги маҳаллий спецификага йўнишмоқда”, - дея хулоса қилади Тошкентдаги шарҳловчи.
(NBCA [Марказий Осиё янгиликлар маълумотномаси] – IWPRнинг Марказий Осиё мамлакатлари бўйича янгиликлар таҳлили ва шарҳларининг кўп тилли хизматини ташкил этиш лойиҳаси бўлиб, унда бутун минтақа шарҳловчилари иштирок этадилар. Лойиҳа 2006 йилнинг августидан 2007 йил сентябригача минтақанинг бешта мамлакатларида амалга оширилган. NBCA янги молиялаштириш билан Ўзбекистон ва Туркманистондаги воқеаларни яна ёритишни бошламоқда.)
