АҚШ Ўзбекистоннинг асосий иттифоқичисига айланмоқда
АҚШ Ўзбекистоннинг асосий иттифоқичисига айланмоқда
NBCA сиёсий таҳлилчиларининг қайд этишича, Ўзбекистон-Америка ҳамкорлиги бўйича янги режанинг амалга оширилиши икки мамлакат ўртасидаги муносабатларни анча тартибга солиб қўяди.
Ўзбекистон ва АҚШ ўртасида ҳамкорликни мустаҳкамлаш бўйича президент Ислом Каримов январь ойининг охирида тасдиқлаган 2010 йил учун ҳаракат режаси ўзаро ташрифлар, сиёсий, иқтисодий соҳаларда ҳамда мудофаа ва хавфсизлик бўйича элликтага яқин дастурларнинг амалга оширилишини кўзда тутади. Афғонистонда аксилтеррорчилик операцияси доирасида амалга оширилаётган биргаликдаги ҳаракат Шимолий тақсимлов тармоғи орқали ноҳарбий юкларни транзити билан боғлиқ таҳдидлар тўғрисида ахборот алмашувини ва эҳтиёт чораларини ташкил этишни кўзда тутади.
Бундан ташқари, АҚШ Давлат департаменти ва Мудофаа вазирлигининг махсус ишчи гуруҳи Ўзбекистон қуролли кучларининг “Хорижий ҳарбий молиялаштириш” [FMF - Foreign Military Financing] ҳамда “Ортиқча қурол-аслаҳани бериш” [EDA - Excess Defense Articles] дастурлари доирасидаги эҳтиёжини белгилашни режалаяпти. Шунингдек, ўзбек зобитларини Америка Қўшма Штатларига ўқишга юбориш режаланмоқда.
Ўтган йили кузда Ўзбекистонга келиб кетган АҚШ давлат котибининг ёрдамчиси Роберт Блейк ташаббуси билан ўтказилган сиёсий консультацияларнинг маҳсули сифатида Тошкент ва Вашингтон ҳамкорлигининг янги стратегияси яратилди. Ўзбекистон-Америка музокараларининг иккинчи босқичини 2010 йилнинг биринчи ярмида ўтказиш режаланмоқда.
Шерикликни фаоллаштиришга уринаётган Ўзбекистон расмийлари бу ҳақда Ғарбга бир йил аввал ишора қилишни бошлаган эдилар. Ўшанда, икки мамлакат ўртасидаги муносабатлар бир неча бор совуқчилик даврини бошидан кечирганидан сўнг, 2009 йил февраль ойида Ўзбекистон Шимолий Атлантика Иттифоқига (НАТО) ноҳарбий юкларни Афғонистонга олиб ўтиш учун Термиз орқали Афғонистоннинг Мозори Шариф шаҳридан 100 чақирим масофада жойлашган Ҳайратон шаҳригача транзит йўлини очиб берган эди.
Олдинроқ, 2005 йил кузида Америка ҳарбий контингенти Ўзбекистондан ҳайдаб чиқарилганидан сўнг АҚШ билан ҳамкорлик йиғиштириб қўйилган эди. Ўшанда Вашингтон Ўзбекистон расмийларини ҳукумат қўшинлари Андижондаги тинч намойиш иштирокчиларини ўққа тутгани ва бунинг оқибатида юзлаб бегуноҳ одамлар ҳалок бўлгани учун танқид қилган эди.
АҚШ 2001 йилдан 2005 йилгача мамлакат жануби-шарқида жойлашган Қарши шаҳридаги ҳарбий ҳаво базасидан фойдаланиб келганди.
NBCA таҳлилчиларининг айтишича, сўнгги беш йил давомида илк бор тақдим этилган Ўзбекистон-Америка Ҳамкорлигини мустаҳкамлаш бўйича режанинг асосий ғояси ўзаро прагматизм бўлиб қоляпти.
Биринчидан, Россия билан рақобат қила туриб АҚШ Марказий Осиё минтақасида мустаҳкам ўрнашиб олиш йўлларини излаяпти. Ҳолбуки, Москва анъанавий тарзда бу минтақани ўзининг таъсири доираси деб ҳисоблаб келади. Минтақада аҳолиси энг кўп ва углеводородларга бой мамлакат саналган Ўзбекистон эса Кремлнинг таъсиридан қисман бўлса ҳам қутилишга анчадан бери уриниб келади.
Иккинчидан, икки мамлакат ҳам Афғонистон муаммоси ечимининг топилишидан манфаатдор.
Бир неча бор БМТ ҳомийлиги остида Афғонистон бўйича “6+3” алоқа гуруҳини тузиш ташаббуси билан чиққан Ўзбекистон – ушбу давлат билан умумий чегарага эга бўлган энг яқин қўшни сифатида. АҚШ эса, аксилтеррорчилик коалициясининг асосий яратувчиси ва ижрочиси сифатида.
“Айни пайтда расмий Тошкент ва президент Обама маъмуриятининг манфаатлари мос келиши чўққига чиққан. Шунинг учун ҳам Ўзбекистон президенти бу мослашувдан фойдаланиб қолмоқчи, - дейди Ўзбекистон парламенти депутати Исмойил Саифназаров. – Фуқаролик ва сиёсий ҳуқуқларга риоя қилиш борасида Ўзбекистонга қарата танқид ёғилаётганига қарамай, [ҳамкорликни мустаҳкамлаш бўйича] Режа кутилганга қараганда анча некбинроқ”.
Тошкентлик сиёсий фанлар номзоди Фарҳод Толипов икки мамлакатнинг яқинлашувини “очиқ-ойдин масала” деб атаяпти. Негаки, Ўзбекистоннинг ғарбга мойил курси “аввали бошидан” намоён бўла бошлаган эди.
“Икки мамлакат томонидан 2002 йилда имзоланган Стратегик ҳамкорлик тўғрисида декларация ики мамлакат муносабатларининг энг ёмон даврларида ҳам денонсация қилинмаган, - дея қайд этади сиёсатшунос, – ва биз танлаган курс яна қайта тикланмоқда”.
Толипов АҚШ ҳам ўз навбатида, турли даражада Тошкентга қарата позитив сигналлар бериб келишдан ҳеч қачон тўхтамаганига эътибор қаратмоқда.
“Ўзбекистон АҚШ учун ҳам муҳим давлатлардан бири саналади”, - дея хулоса қилади у.
(NBCA [Марказий Осиё янгиликлар маълумотномаси] – IWPRнинг Марказий Осиё мамлакатлари бўйича янгиликлар таҳлили ва шарҳларининг кўп тилли хизматини ташкил этиш лойиҳаси бўлиб, унда бутун минтақа шарҳловчилари иштирок этадилар. Лойиҳа 2006 йилнинг августидан 2007 йил сентябригача минтақанинг бешта мамлакатларида амалга оширилган. NBCA янги молиялаштириш билан Ўзбекистон ва Туркманистондаги воқеаларни яна ёритишни бошламоқда.)
Ўзбекистон ва АҚШ ўртасида ҳамкорликни мустаҳкамлаш бўйича президент Ислом Каримов январь ойининг охирида тасдиқлаган 2010 йил учун ҳаракат режаси ўзаро ташрифлар, сиёсий, иқтисодий соҳаларда ҳамда мудофаа ва хавфсизлик бўйича элликтага яқин дастурларнинг амалга оширилишини кўзда тутади. Афғонистонда аксилтеррорчилик операцияси доирасида амалга оширилаётган биргаликдаги ҳаракат Шимолий тақсимлов тармоғи орқали ноҳарбий юкларни транзити билан боғлиқ таҳдидлар тўғрисида ахборот алмашувини ва эҳтиёт чораларини ташкил этишни кўзда тутади.
Бундан ташқари, АҚШ Давлат департаменти ва Мудофаа вазирлигининг махсус ишчи гуруҳи Ўзбекистон қуролли кучларининг “Хорижий ҳарбий молиялаштириш” [FMF - Foreign Military Financing] ҳамда “Ортиқча қурол-аслаҳани бериш” [EDA - Excess Defense Articles] дастурлари доирасидаги эҳтиёжини белгилашни режалаяпти. Шунингдек, ўзбек зобитларини Америка Қўшма Штатларига ўқишга юбориш режаланмоқда.
Ўтган йили кузда Ўзбекистонга келиб кетган АҚШ давлат котибининг ёрдамчиси Роберт Блейк ташаббуси билан ўтказилган сиёсий консультацияларнинг маҳсули сифатида Тошкент ва Вашингтон ҳамкорлигининг янги стратегияси яратилди. Ўзбекистон-Америка музокараларининг иккинчи босқичини 2010 йилнинг биринчи ярмида ўтказиш режаланмоқда.
Шерикликни фаоллаштиришга уринаётган Ўзбекистон расмийлари бу ҳақда Ғарбга бир йил аввал ишора қилишни бошлаган эдилар. Ўшанда, икки мамлакат ўртасидаги муносабатлар бир неча бор совуқчилик даврини бошидан кечирганидан сўнг, 2009 йил февраль ойида Ўзбекистон Шимолий Атлантика Иттифоқига (НАТО) ноҳарбий юкларни Афғонистонга олиб ўтиш учун Термиз орқали Афғонистоннинг Мозори Шариф шаҳридан 100 чақирим масофада жойлашган Ҳайратон шаҳригача транзит йўлини очиб берган эди.
Олдинроқ, 2005 йил кузида Америка ҳарбий контингенти Ўзбекистондан ҳайдаб чиқарилганидан сўнг АҚШ билан ҳамкорлик йиғиштириб қўйилган эди. Ўшанда Вашингтон Ўзбекистон расмийларини ҳукумат қўшинлари Андижондаги тинч намойиш иштирокчиларини ўққа тутгани ва бунинг оқибатида юзлаб бегуноҳ одамлар ҳалок бўлгани учун танқид қилган эди.
АҚШ 2001 йилдан 2005 йилгача мамлакат жануби-шарқида жойлашган Қарши шаҳридаги ҳарбий ҳаво базасидан фойдаланиб келганди.
NBCA таҳлилчиларининг айтишича, сўнгги беш йил давомида илк бор тақдим этилган Ўзбекистон-Америка Ҳамкорлигини мустаҳкамлаш бўйича режанинг асосий ғояси ўзаро прагматизм бўлиб қоляпти.
Биринчидан, Россия билан рақобат қила туриб АҚШ Марказий Осиё минтақасида мустаҳкам ўрнашиб олиш йўлларини излаяпти. Ҳолбуки, Москва анъанавий тарзда бу минтақани ўзининг таъсири доираси деб ҳисоблаб келади. Минтақада аҳолиси энг кўп ва углеводородларга бой мамлакат саналган Ўзбекистон эса Кремлнинг таъсиридан қисман бўлса ҳам қутилишга анчадан бери уриниб келади.
Иккинчидан, икки мамлакат ҳам Афғонистон муаммоси ечимининг топилишидан манфаатдор.
Бир неча бор БМТ ҳомийлиги остида Афғонистон бўйича “6+3” алоқа гуруҳини тузиш ташаббуси билан чиққан Ўзбекистон – ушбу давлат билан умумий чегарага эга бўлган энг яқин қўшни сифатида. АҚШ эса, аксилтеррорчилик коалициясининг асосий яратувчиси ва ижрочиси сифатида.
“Айни пайтда расмий Тошкент ва президент Обама маъмуриятининг манфаатлари мос келиши чўққига чиққан. Шунинг учун ҳам Ўзбекистон президенти бу мослашувдан фойдаланиб қолмоқчи, - дейди Ўзбекистон парламенти депутати Исмойил Саифназаров. – Фуқаролик ва сиёсий ҳуқуқларга риоя қилиш борасида Ўзбекистонга қарата танқид ёғилаётганига қарамай, [ҳамкорликни мустаҳкамлаш бўйича] Режа кутилганга қараганда анча некбинроқ”.
Тошкентлик сиёсий фанлар номзоди Фарҳод Толипов икки мамлакатнинг яқинлашувини “очиқ-ойдин масала” деб атаяпти. Негаки, Ўзбекистоннинг ғарбга мойил курси “аввали бошидан” намоён бўла бошлаган эди.
“Икки мамлакат томонидан 2002 йилда имзоланган Стратегик ҳамкорлик тўғрисида декларация ики мамлакат муносабатларининг энг ёмон даврларида ҳам денонсация қилинмаган, - дея қайд этади сиёсатшунос, – ва биз танлаган курс яна қайта тикланмоқда”.
Толипов АҚШ ҳам ўз навбатида, турли даражада Тошкентга қарата позитив сигналлар бериб келишдан ҳеч қачон тўхтамаганига эътибор қаратмоқда.
“Ўзбекистон АҚШ учун ҳам муҳим давлатлардан бири саналади”, - дея хулоса қилади у.
(NBCA [Марказий Осиё янгиликлар маълумотномаси] – IWPRнинг Марказий Осиё мамлакатлари бўйича янгиликлар таҳлили ва шарҳларининг кўп тилли хизматини ташкил этиш лойиҳаси бўлиб, унда бутун минтақа шарҳловчилари иштирок этадилар. Лойиҳа 2006 йилнинг августидан 2007 йил сентябригача минтақанинг бешта мамлакатларида амалга оширилган. NBCA янги молиялаштириш билан Ўзбекистон ва Туркманистондаги воқеаларни яна ёритишни бошламоқда.)
