OSUMNJIČENI ZA SREBRENICU U SREDIŠTU PAŽNJE

IWPR je pripremio kratke portrete sedmorice ljudi protiv kojih bi uskoro trebalo da počne suđenje u Hagu zbog navodne povezanosti sa masakrom nad više hiljada bosansko-muslimanskih muškaraca i dječaka iz zaštićene enklave Ujedinjenih nacija, koji je 1995. počinjen u Srebrenici.



Među portretima koji slijede su i dva koji se odnose na osobe obuhvaćene istom optužnicom, ali kojima neće biti suđeno zajedno sa njihovim saoptuženicima – prvome zbog toga što je još uvijek u bjekstvu, a drugome zbog mogućnosti da mu se ipak sudi u Bosni.



Do sada su šestorica bivših pripadnika Vojske Republike Srpske (VRS) u Hagu osuđena za učešće u srebreničkom masakru, koji predstavlja prvi pravno potvrđeni slučaj genocida u Evopi nakon Drugog svjetskog rata.



To su Dražen Erdemović, Dragan Jokić, Vidoje Blagojević, Momir Nikolić, Dragan Obrenović i Radislav Krstić.



Erdemović je odslužio petogodišnju zatvorsku kaznu koja mu je izrečena nakon što je priznao da je za vrijeme masakra pucao na zarobljenike. Krstić je trenutno u Britaniji, na odluženju zatvorske kazne u trajanju od 35 godina, na koju ga je osudilo haško žalbeno vijeće zbog pomaganja i podsticanja genocida.



Vidoje Blagojević i Dragan Jokić žalili su se na ishod zajedničkog suđenja nakon kojeg su kažnjeni sa 18, odnosno devet godina zatvora zbog učešća u masakru i trenutno čekaju odluku žalbenog vijeća.



Nikolić i Obrenović su priznali učešće u pokolju i pristali da sarađuju s tužiocima kako bi im zauzvrat kazne bile ublažene. Obrenović se trenutno nalazi na odsluženju kazne od 17 godina u Norveškoj. Nikolićeva zatvorska kazna u trajanju od 27 godina nedavno je, nakon žalbe, skraćena na 20.



Slijedeće haško suđenje za Srebrenicu biće ujedno i najveći objedinjeni postupak koji se pred tim sudom ikada odigrao. Ono bi trebalo početi 14. jula, posljednjeg dana prije ljetnje pauze u radu Tribunala, mada u suštini neće početi prije avgusta.



Sedmorica okrivljenih iz zajedničke optužnice terete se za učešće u zajedničkom zločinačkom poduhvatu, čiji je cilj bio „ubijanja vojno sposobnih Muslimana“. Ono je izvršeno nakon što je preko 1,000 muslimanskih muškaraca i dječaka razdvojeno od porodica u Potočarima – gdje su se sklonili pošto je srebrenička enklava u julu 1995. pala u ruke Srba – a još preko 6,000 potom zarobljeno i transportovano na ostale lokacije na kojima su izvršena masovna pogubljenja.



Okrivljeni se terete i za prisilan transfer žena i djece kako bi se „stvorili uslovi . . . koji bi doprinijeli uništenju čitave muslimanske populacije u istočnoj Bosni, uključujući pored ostalog i djelimično onemogućavanje te populacije da neometano živi i reprodukuje se“.



Četvorica osumnjičenih su dodatno optužena i za pomaganje u operaciji ponovnog ukopa žrtava, izvedenoj iste godine, „u organiziranom i sveobuhvatnom naporu da se prikriju ubistva i egzekucije“.



Sva devetorica se terete za progone, ubistva i prisilan transfer kao zločine protiv čovječnosti. Takođe se svi terete i za učešće u zajedničkom zločinačkom poduhvatu prisilnog raseljavanja muslimanskog stanovništva iz enklava Srebrenica i Žepa.



U optužnici je opisano kako je ova druga enklava UN-a vojno napadnuta u julu 1995. i kako su, nakon što se enklava predala, žene i djeca odvezeni, dok su „stotine vojno sposobnih Muslimana počeli bježati preko Drine u Srbiju“, zbog straha da će ih, ukoliko budu uhvaćeni, neprijatelj ubiti.



SREBRENIČKI PORTRETI



LJUBIŠA BEARA: Pukovnik Ljubiša Beara je navodno obavljao dužnost načelnika za bezbjednost glavnog štaba VRS-a. Tužilaštvo tvrdi da je u njegovoj nadležnosti bilo i komandovanje jedinicama vojne policije pri glavnom štabu, kao i koordinacija sa organima Ministarstva unutrašnjih poslova (MUP) u zonama odgovornosti šest korpusa VRS-a.



U optužnici se navodi da je Beara počinio, planirao, podstrekivao, naređivao i na druge načine pomagao i podsticao smišljanje, pripremu i izvršenje zločina za koje se tereti. Okrivljeni se 9. oktobra 2004. dobrovoljno predao Tribunalu i izjasnio kao nevin po svim optužbama.



Tereti se po jednoj tački za genocid, po jednoj za zavjeru da se počini genocid, po pet za zločine protiv čovječnosti, te po jednoj za kršenje zakona i običaja ratovanja, uključujući: istrebljenje, ubistvo, progone, prisilan transfer i deportaciju.



LJUBOMIR BOROVČANIN: Ljubomir Borovčanin je navodno bio zamjenik komandanta specijalne policijske brigade MUP-a Republike Srpske. Pripisuje mu se odgovornost za planiranje i usmjeravanje aktivnosti svih formacija koje su bile pod njegovom komandom, a u skladu sa direktivama koje je primao od svojih starješina.



Snage MUP-a su pod njegovom komandom navodno vršile razdvajanje i transport muslimanskog stanovništva iz Srebrenice.



Okrivljeni je navodno bio „u potpunosti upoznat“ sa planom da se muslimanski muškarci pogube, a navodno je i lično je prisustvovao egzekuciji više stotina muslimanskih zarobljenika u skladištu u Kravici.



Ljubomir Borovčanin se dobrovoljno predao 1. aprila 2005.



Tereti se po jednoj tački za genocid, po jednoj za zavjeru da se počini genocid, po pet tačaka za zločine protiv čovječnosti i po jednoj za kršenje zakona i običaja ratovanja, uključujući: istrebljenje, ubistvo, progone, prisilan transfer i deportaciju.



MILAN GVERO: Milan Gvero je navodno bio pomoćnik komandanta za moral, pravna i vjerska pitanja pri glavnom štabu VRS-a.



Tužilaštvo tvrdi da je bio upoznat sa projektom čiji je cilj bilo protjerivanje muslimanskog stanovništva iz enklava Srebrenica i Žepa, te da je sudjelovao u realizaciji ovog projekta.



Okrivljeni je navodno „lagao predstavnicima međunarodne zajednice kako bi blokirao pristup UN-a i ostalih međunarodnih organizacija Srebrenici“.



Gvero se dobrovoljno predao 24. februara 2005. Prvi put se pred sudom pojavio 4. marta iste godine. Izjavio je da se ne osjeća krivim ni po jednoj od tačaka optužnice – od kojih se četiri odnose na zločine protiv čovječnosti, a jedna za kršenje zakona i običaja ratovanja, uključujući: istrebljenje, ubistvo, progone, prisilan transfer i deportaciju.



RADIVOJE MILETIĆ: Radivoje Miletić je navodno bio načelnik za operativni rad i obuku, te zamjenik načelnika glavnog štaba, a obavljao je i dužnost načelnika glavnog štaba VRS-a.



Tvrdi se da je bio upoznat sa projektom čiji je cilj bilo protjerivanje muslimanskog stanovništva iz enklava Srebrenica i Žepa, te da je sudelovao i u ostvarivanju tog projekta.



U optužnici se navodi da je „odigrao glavnu ulogu u organiziranju i pomaganju napora da se ograniči snabdijevanje lijekovima i hranom enklavama Srebrenica i Žepa“.



Miletić se dobrovoljno predao 24. februara 2005., da bi 4. marta iste godine izjavio da se ne osjeća krivim. Tereti se po četiri tačke za zločine protiv čovječnosti, a po jednoj za kršenje zakona i običaja ratovanja, uključujući: istrebljenje, ubistvo, progone, prisilan transfer i deportaciju.



DRAGO NIKOLIĆ: Drago Nikolić je navodno bio potporučnik i načelnik za bezbjednost Zvorničke brigade. Navodno je bio zadužen i za koordinaciju sa MUP-om.



Tvrdi se da je pomagao pri transportu Muslimana u pritvorske centre, te da je nadgledao „i nadzirao njihovo pogubljenje koje je odmah potom uslijedilo“.



U Tribunal je prebačen 17. marta 2005., nakon čega se izjasnio kao nevin po svim tačkama optužnice.



Tereti se po jednoj tački za genocid i zavjeru da se počini genocid, po pet tačka za zločine protiv čovječnosti i po jednoj za kršenje zakona i običaja ratovanja, uključujući: istrebljenje, ubistvo, progone, prisilan transfer i deportaciju.



VINKO PANDUREVIĆ: Vinko Pandurević je navodno bio potpukovnik u komandi Zvorničke brigade Drinskog korpusa VRS-a.



Tvrdi se da je odgovoran za planiranje i usmjeravanje aktivnosti svih formacija potčinjenih njegovoj brigadi, a u skladu sa direktivama koje su mu stizale sa višeg nivoa, odnosno iz korpusa.



U optužnici stoji da je kao komandant brigade „lično odobravao pritvaranja, masovna pogubljenja i ukop više hiljada bosanskih Muslimana iz Srebrenice“.



Pandurević se dobrovoljno predao 23. marta 2005. i izjavio da se ne osjeća krivim ni po jednoj tački optužnice.



Tereti se po jednoj tački za genocid, po jednoj za zavjeru da se počini genocid, po pet tačaka za zločine protiv čovječnosti i po jednoj za kršenje zakona i običaja ratovanja, uključujući: istrebljenje, ubistvo, progone, prisilan transfer i deportaciju.



VUJADIN POPOVIĆ: Vujadin Popović je navodno bio potpukovnik i pomoćnik načelnika za bezbjednost pri štabu Drinskog korpusa.



Tužilaštvo tvrdi da je odgovoran za komandovanje jedinicama vojne policije Drinskog korpusa, kao i za predlaganje načina njihove upotrebe.



U optužnici se navodi da je učestvovao i na sastanku na kojem je dogovoren odlazak i transport Muslimana iz Srebrenice, te da je nakon što je pomogao taj transport, na više lokacija „nadgledao i nadzirao masovno pogubljenje [Muslimana]“.



Dobrovoljno se predao 14. aprila 2005. i izjasnio se kao nevin po svim tačkama optužnice.



Tereti se po jednoj tački za genocid, po jednoj za zavjeru da se počini genocid, po pet tačaka za zločine protiv čovječnosti i po jednoj za kršenje zakona i običaja ratovanja, uključujući: istrebljenje, ubistvo, progone, prisilan transfer i deportaciju.



ZDRAVKO TOLIMIR: Zdravko Tolimir je navodno bio zamjenik komandanta za obavještajno-bezbjednosne poslove glavnog štaba VRS-a.



Tvrdi se da je bio zadužen za obavještajne poslove i bezbjednost u VRS-u, te da je u tom svojstvu, između ostalog, nadzirao rad Desetog diverzantskog odreda VRS-a „dok su dijelovi te jedinice vršili masovnu egzekuciju preko 1,700 muslimanskih muškaraca i dečaka“, kao i 65. Zaštitnog puka VRS-a.



Tereti se i za sprječavanje evakuacije enklave Žepa.



Tolimir je još uvek u bjekstvu. Ukoliko se uskoro ne pojavi u Hagu, očekuje se da će njegov slučaj, neposredno pred početak suđenja, biti odvojen od ostalih.



Tereti se po jednoj tački za genocid, po pet za zločine protiv čovječnosti i po jednoj za kršenje zakona i običaja ratovanja, uključujući: istrebljenje, ubistvo, progone, prisilan transfer i deportaciju.



MILORAD TRBIĆ: Milorad Trbić je navodno bio pomoćnik Drage Nikolića, načelnika za bezbjednost Zvorničke brigade.



U optužnici se kaže da je „pomagao pri organiziranju transporta, čuvanju zatvorenika i pogubljenju“ Muslimana iz Srebrenice, te da je „lično pogubio nekoliko . . . muslimanskih žrtava na mjestu pogubljenja“.



Dobrovoljno se predao 7. aprila 2005. i izjavio da se ne osjeća krivim po optužbama za koje se tereti.



Tereti se po jednoj tački za genocid, po jednoj za zavjeru da se počini genocid, po pet za zločine protiv čovječnosti i po jednoj za kršenje zakona i običaja ratovanja, uključujući: istrebljenje, ubistvo, progone, prisilan transfer i deportaciju.



Tužilaštvo je zatražilo da Trbićev predmet bude ustupljen Bosni i Hercegovini. Pošto odluka o tome još uvijek nije donesena, sudije su se saglasile da njegov slučaj odvoje od ostalih.



U dokumentu koji je objavljen prošle godine, tužioci tvrde da je Trbić – u izjavama koje je dao tužilaštvu i na svjedočenjima u ranijim procesima – za zločine u Srebrenici već okrivio nekolicinu svojih saoptuženika.



Helen Bobby je stažistkinja IWPR-a u Hagu.