Tensionet E Refugjatëve Në Vojvodinë

Milan Kuzman më parë merrte një pagë të mirë si inxhinier mekanik në qytetin Travnik në Bosnje. Por lufta e detyroi atë të largohej për në Serbi, dhe tani ka një tezgë të vogël ku shet fruta së bashku me gruan e tij në Novi Sad, kryeqytetin e provincës Serbe të Vojvodinës.

Gjatë dhjetë vjetëve të jetës së tyre si refugjatë, Kuzman dhe gruaja e tij kanë blerë një apartament dhe i kanë dërguar dy djemtë e tyre në shkollë. Rasti i tyre është diçka e jashtëzakonëshme.

Pjesa më e madhe e 200,000 refugjatëve në Vojvodinë nuk bëjnë një jetë kaq të mirë. Të ardhur nga Kroacia, Bosnja dhe Kosova, pjesa më e madhe e tyre ende mbijetojnë falë ndihmave dhe jetojnë në qendra pritjeje për refugjatët. Në klimën e vështirë ekonomike të Vojvodinës, ata përbëjnë shtresën shoqërore më të varfër.

Një anketim i kohëve të fundit nga Komiteti i Helsinkit për të Drejtat e Njeriut ka treguar se banorët jo refugjatë të Vojvodinës - Hungarezë, Serbë, Kroat dhe Sllovak - ushqejën ndjenja të forta pakënaqësie ndaj refugjatëve, duke i konsideruar ata si inferior dhe dembelë. Pjesa më e madhe, thotë Dr. Vladimir Iliq, profesori i sociologjisë i cili ka drejtuar ekipin e studiuesve, do të preferonin që refugjatët të ktheheshin në shtëpitë e tyre, "apo të shkojnë kudo tjetër, mjaft që të largohen prej këtej".

Por pavarësisht armiqësisë ndaj tyre, dhe varfërinë e përgjithëshme, vetëm më pak se 5 përqind dëshirojnë të largohen.

Armiqësia rrjedh kryesisht nga konkurenca për vendet e punës, të cilat janë të pakta në të gjithë shtresat e popullsisë. Pothuajse gjysma e të anketuarve mendojnë se refugjatët kanë prioritet për marrjen e vendeve të punës në krahasim me "vendasit". Në fakt, refugjatët përbëjnë thjesht një krah më të lirë pune.

Fluksi i refugjatëve ka pasur pasoja të mëdha në Vojvodinë. Provinca ka vetëm një të pestën e popullsisë së Serbisë, por më tepër se gjysmën e refugjatëve të saj.

Fluksi i refugjatëve ka ndryshuar përbërjen etnike të provincës, duke e bërë atë më Serbe se më parë. Numri i Serbëve është shtuar, ndërsa numri i Kroatëve pothuajse është përgjysmuar gjatë dhjetë vjetëve të fundit duke arritur në rreth 40,000. Numri i Hungarezëve, Sllovakëve, Rumunëve dhe komuniteteve të tjera etnike ka rënë gjithashtu.

Një arësye tjetër për mungesën e tolerancës është kujtesa kolektive: Pjesa më e madhe e njerëzve kujtojnë se qeveria e Millosheviqit ka përdorur refugjatët e ardhur nga Serbia për të spastruar etnikisht Vojvodinën nga popullsia jo Serbe.

Në Srem, dhjetra mijëra Kroatë etnik janë dëbuar. Në fshatin Hrtkovci, refugjatët Serbë kanë zënë me forcë shtëpitë e Kroatëve dhe Hungarezëve, duke i hedhur banorët e tyre në rrugë. Kjo u ka ndodhur 350 familjeve.

Shembuj të tillë të dhunës janë kryer nga disa individë, jo nga të gjithë refugjatët. Por banorët ende e kujtojnë këtë dhe tani - në mënyrë të gabuar - ia atribuojnë dhunën të gjithë refugjatëve.

Radenko Popiq, një refugjat nga Sarajeva, thotë se këto pragjykime janë të pabaza. Ai citon një regjistrim të refugjatëve të kryer në Mars, i cili ka treguar se refugjati i zakonshëm është më mirë i edukuar se sa banorët e Vojvodinës.

Refugjatët nuk janë të dhunshëm, vazhdon ai, por janë viktimat më të mëdha të konflikteve ndërkombëtare të filluara nga elita politike e Beogradit.

Në fillim të luftës kur kanë qenë ende në Bosnje, atë e kanë vizituar paraushtarakët Serbë të Shqiponjave të Bardha. "Ata më thanë se do të më vrisnin nëse nuk bashkohesha me ta. Për këtë arësye u largova," thotë ai.

Pavarësisht tensioneve, nuk ekziston ndonjë rrezik për dhunë ndër-etnike, sipas profesor Iliqit. Natyrisht asgjë që mund të ngjasojë me periudhën e luftës, apo me atë të bombardimeve ndaj Jugosllavisë, kur avionët e NATO-s fluturonin nga Hungaria dhe kanë shkaktuar tensione të mëdha ndërmjet Hungarezëve dhe Serbëve.

Ratko Bubalo, drejtor i Qendrës Humanitare për Integrim dhe Tolerancë në Novi Sad, nuk ka dyshim që refugjatët mund të integrohen me sukses. Dhe sidoqoftë, ai thekson, se gjendja në terren nuk i lë mundësi zgjedhjeje Vojvodinës - me një përqindje të ulët të lindjeve, refugjatët janë një injeksion gjaku i ri vital, megjithëse problematik.

Jan Briza është zëvendës redaktor i së përditëshmes së Novi Sadit Dnevnik.