د افغانستان د منځنيو پېړيو تاريخي کلا د نړېدو له گواښ سره مخامخ ده
.ځايي اوسيدونکي وايي يو تاريخي مهم ځای، چې د کلونو کلونو جگړو او د پوځونو د پرله پسې کارونې له امله يې زيان ليدلی، له پامه ايستل شوی دی
د افغانستان د منځنيو پېړيو تاريخي کلا د نړېدو له گواښ سره مخامخ ده
.ځايي اوسيدونکي وايي يو تاريخي مهم ځای، چې د کلونو کلونو جگړو او د پوځونو د پرله پسې کارونې له امله يې زيان ليدلی، له پامه ايستل شوی دی
په پکتيا ولايت کې داى ډبليو پى ار تر روزنى لاندېخبريال، ساحل منگل ليکنه
په سلگونه افغانان تېره مياشت د نوي کال د لومړۍ ورځې د لمانځلو په موخه د پکتيا ولايت مرکز، د گرديز بالاحصار ته ورغلي وو.
کورنيو د کال نوې ورځ لمانځله او ځوانانو له ډولونو سره يوځای اټن کاوه. خو يو څه خپه شان ښکارېدل، ځکه د تېرو کلونو په څېر سږکال هم د بالاحصار دننه پرې نښودل شول.
دا پخوانۍ کلا چې څه ناڅه نهه سوه کاله دمخه جوړه شوې، لا تر ننه د پوځي قطعاتو د استوگنې ځای دی. نوموړې کلا د افغانستان د ملي دفاع د وزارت په لاس کې ده او عام خلک نشي ورننوتلای.
د پکتيا ولايت ځايي خلک او چارواکي ټول دا مني، نوموړې کلا بايد د ملکي حکومتي چارواکو په واک کې وي، چې وکړای شي د نورې ويجاړتيا او ورانۍ مخه يې ونيسي، ويې رغاوي او په يو مناسب وخت کې يې مينه وال او گرځندويان د ليدلو لپاره جلب کړي.
د هجرت الله په نامه د گردېز يوه اوسيدونکي وويل، د پوځيانو له خوا د بالاحصار کارول نوموړې کلا ته يو پرله پسې گواښ دی. دا کلا بايد د پکتيا ولايت د اطلاعاتو او فرهنگ رياست ته وسپارل شي.
هغه وويل: "د دې [کلا] په څېر نور تاريخي ځايونه بايد ورغاول شي او زموږ د تاريخ ياد پرې تازه شي. خو له بده مرغه هغه د له منځه تللو په حال کې دي."
سره له دې چې د کلا دېوالونه له بهر څخه روغ ښکاري، خو دننه يې له څلورو برخو څخه شاوخوا درې برخې د زلزلو او په افغانستان کې د درې لسيزو جگړو له امله زيانمنې شوې دي.
د عثمان په نامه يوه ځايي اوسيدونکي وويل: "بالاحصار ته زيات زيان د پوځ د موجوديت له امله رسېدلی، ځکه [په ١٩٨٠ کلونو کې] د شوروي اتحاد د يرغل بر مهال به پرې مجاهدينو توغندي اورول. کله چې [په ١٩٩٢ کال کې] واک د مجاهدينو لاس ته ورغی، هغوی په نوموړې کلا کې ټانکونه چول، هغه به يې ټوټې ټوټې کول او پاکستان ته به يې وړل. د چاودنو له امله د ودانۍ په زياترو برخو کې چاودونه او درزونه رامنځته شوي دي."
په ٢٠٠١ کال کې د متحده ايالتونو تر مشرۍ لاندې له يرغل يو کال وروسته، نوموړې کلا د پکتيا د والي، پاچاخان ځدران او د هغه مخالف قوماندان د پوځونو ترمنځ د جګړې ډگر و.
د افغانستان په ټولو برخو کې مهمو تارخي ځايونو ته د وروستيو نښتو په بهير کې د عصري وسلو د کارولو له امله ستر زيان اوښتی دی. د بلخ ولايت په مرکز، مزارشريف کې "قلعۀ جنگي"ته د طالب بنديانو د ٢٠٠١ کال د پاڅون په وړاندې په پوځي يرغل او بمبارۍ کې ډېر زيان ورسېد. نوموړې کلا تراوسه د ملي اردو د سرتېرو په واک کې ده.
ليکوال او ژورنالست، رفيع الله حق پرست وويل، که د قلعۀ جنگي او د کابل د دارالامان ماڼۍ په څېر نورو ويجاړو شوو ځايونو د بيارغاولو پلان په مخکې وي، نو د دې اړتيا ليدل کيږي، چې په تگلارې کې يې بدلون راشي.
هغه وويل: "دا بې معنا کار دی چې په تاريخي سيمو کې پوځونه ځای په ځای شي. د هېواد په يو شمېر سيمو کې د اردو د شتون له امله زياتو تاريخي ځايونو ته زيانونه اوښتي دي. بالاحصار بايد له بيارغاونې وروسته د پکتيا د تاريخي توکو د موزيم په توگه وکارول شي. په دې کار به نه يوازې هغه وساتل شي، بلکې د گرځندويانو د پام وړ به هم وگرځي."
د پکتيا ولايت د اطلاعاتو او فرهنگ رئيس، محمدشفا مشفق له دې وړانديز سره موافق دی، چې دمگړۍ د هغې ساتنه او پاملرنه شونې نه ده.
هغه وويل: "موږ اوس د دې تاريخي ځای د حالت په اړه اندېښمن يو."هغه زياته کړه، د اطلاعاتو او فرهنگ رياست په کابل کې د اطلاعلاتو او فرهنگ وزارت او په بالاحصار کې د اردو مسؤولينو ته د بالاحصار د سپارلو په اړه رسمي ليکونه استولي دي.
د ٢٠٣ قول اردو وياند، ډگرمن، احمدجان مخلص وويل، نوموړي غوښتنليک ور رسېدلی او د ملي دفاع وزارت ته يې استولی دی.
هغه وويل: "موږ به د ملي دفاع د وزارت لارښوونې پلې کړو. د شتمنيو ملکيت تر اوسه د افغان حکومت د وزارتونو تر منځ په سمه توگه څرگند نه دی. کله چې په دې اړه کومه لارښوونه راغله، له هغې سره سم به پرېکړه وکړو."
د پکتيا د ولايتي شورا غړې، ښايسته جانې احدي وويل، په دې اړه يې هڅې جاري ساتلي چې بالاحصار د [دفاع] د وزارت له واکه بهر کړي.
هغې وويل: "زموږ پروسږکال د شورا څو تنه غړي د اطلاعاتو او فرهنگ د وزير [سيد مخدوم رهين] ليدلو ته ورغلي وو. هغه ژمنه وکړه چې د [نوموړې کلا] کنترول تر لاسه کړي، خو لا تر اوسه نه ده عملي شوې."
د اطلاعاتو او فرهنگ وزارت د تاريخي ابداتو د ساتنې رئيس، عبدالاحد عباسي وويل، د ملي دفاع له وزارت سره د [بالاحصار] د ممکنه تسليمۍ پر موضوع خبرې شوي دي.
هغه وويل: "د اطلاعاتو او فرهنگ وزارت ته د گرديز او د کابل د بالاحصار د انتقال په اړه د جمهوري رياست فرمان صادر شوی دی. د ملي دفاع وزارت ددې فرمان عملي کولو ته چمتو نه دی. که په تاريخي ځايونو کې پوځي قطعات موجود وي، نو مرستندويه ادارې د بيارغاولو له پروگرام سره مرسته نه کوي."
د گرديز اوسيدونکي وايي، د بالاحصار شاوخوا ته د خپل سر کورونو د جوړېدو له امله کلا ته د زيان رسېدلو خطر هم متوجه دی.
د رحمت الله رحيمزي په نامه يوه ځايي اوسيدونکي وويل، "زه په دې اړه د پوليسو ماموريت ته د شکايت لپاره ورغلم. هغوی وويل دا د هغوی مسؤوليت نه دی. کله چې مې افغان اردو ته شکايت وکړ، هغوی هم وويل، دا کار د هغوی له دندې سره تړاو نه لري. په پای کې ما هم لاس واخيست."
د پکتيا ولايت په خپل وار وايي د بالاحصار د ساتنې لږ امکانات شته. د والي مرستيال، عبدالولي ساعي ژمنه وکړه چې د سيمې له شاوخوا څخه به د خاورو او ډبرو د وړلو کار ودروي.
هغه وويل: "موږ پر نورو پلانونو سربېره د بالاحصار د غونډۍ شاوخوا نيالگي کېنوو، ترڅو د لا ړنگېدو مخه يې ونيول شي او شنه پاتې شي."
ساحل منگل د افغانستان په سويل کې د آی ډبليو پي آر له خوا روزل شوی خبريال دی.
