طةرِانةوةيةكي ناديار بؤ نيشتمان

ئةو عصراقيانةي دةطةرِصنةوة وولآت رووبةرووي زةحمةت دةبنةوة لة دووبارة بونيادنانةوةي ذيانيان

طةرِانةوةيةكي ناديار بؤ نيشتمان

ئةو عصراقيانةي دةطةرِصنةوة وولآت رووبةرووي زةحمةت دةبنةوة لة دووبارة بونيادنانةوةي ذيانيان

29، نةيدةويست عصراق بةجصبهصلَصت و بضصت بؤ سوريا، بةلآم هيض ئيختيارصكي تري لة بةردةمدا نةبوو. عةلي بة هيواي ئةوةبوو ذيانصكي نوص لةطةلَ خصزانةكةي دةستثصبكات – بةلآم ئةوة ئةو تةسةوةري كر وادةرنةضوو.



عةلي، كة ئةفسةرصكي ثصشووي سوثاية، دواي هةلَوةشاندنةوةي سوثا لة 2003 دا ئيشةكةي لة دةستضوو، ثاشان بوو بة شؤفصري تةكسي. لة مانطي ئازاري سالَي رِابردوودا، سةيارةكةيي و هةموو ناومالَةكةي فرؤشت و لةطةلَ ذنةكةيي و ضوار منالَةكةيدا بةهيواي دةستثصكردني ذيانصكي نوص بةرةو سوريا بةرِصكةوتن.



بةلآم هةتا 9 مانطيش دواي كؤضكردنيان ئيشصكي دةستنةكةوت لة سورياو طوزةرانيان رؤذة بةرؤذ خراثتر دةبوو. عةلي ثارةي ثصنةما و هةستي كرد جطة لة طةرِانةوة بؤ عصراق هيض ئيختيارصكي تري لة بةردةمدا نية.



ئصستا عةلي و مندالَةكاني لة بةغداد ئةذين. لةبةرئةوةي ثارةي بةكرصطرتني خانويةكي سةربةخؤي ثصهةلَناسورِصت، عةلي و خصزانةكةي لةطةلَ دايك و باوكي عةلي دةذين لة طةرِةكي ئيعلام. تةنها سةرضاوةي داهاتيان ئةو موضة خانةنشينيةكةي عةليية كة 55 دؤلارة.



لة ماوةي سالَي رِابردوودا، سةدان هةزار خصزاني عصراقي هةلَهاتون بؤ رزطاربوون لةو توندوتيذية تايةفةطةريةي بالَي بةسةر وولآتدا كصشاوة. بةثصي ئامارةكاني كؤمسيؤني بالآي كاروباري ثةنابةراني سةر بة نةتةوة يةكطرتووةكان(UNHCR)، نزيكةي 1.8 مليؤن عصراقي لة سالَي 2003 ةوة وولآتيان بةجصهصشتووة و نزيكةي 1.6 مليؤن عصراقي لة ناوخؤي عصراقدا ئاوارةبوون. زؤربةي ئةوانةي بؤ دةرةوةي عصراق هةلَهاتوون، لة سوريا و ئةردةن نيشتةجصبوون.



بؤ زؤرصك لةوانةي هةلَهاتون بؤ دةرةوةي وولآت، خؤشحالَيان بة دةربازبون لة شةرِي تائيفي بةردةوام نةبوو. ئةوةندةي نةبرد نائومصدي نةتوانيني طوزةران و دةربردني ذيان دةستيثصكرد. فرسةتي كار بؤ ثةنابةران لة سوريا و ئةردةن سنوردارة كة ثصويستة ثةنابةر مؤلَةتي تايبةت بة كاركردن دةربهصنصت. هةروةها ئةو دوو وولآتة ناوبةناو رِصساكاني ظيزا و ثاسثؤرت دةطؤرِن بة مةبةستي كةمكردنةوةي لصشاوي ثةنابةران.



مانطي رِابردوو، سةدان عصراقي لة بةردةم نوسينطةي UNHCR لة ديمةشق كؤبونةوة بؤ ناونوسكردني خؤيان لةو رِصكخراوي ثةنابةرانة لةبةرئةوةي ظيزاكانيان تةواوبوبو و لةوة دةترسان لةلايةن دةسةلآتةكاني سورياوة سنورداشبكرصنةوة.



بةلآم ذمارةيةكي زؤر لة خةلَك ثاش ضةندين مانط لة هةولَدان بؤ دةبركردني حالَي طوزةراني خؤيان، وازيانهصنا و برِيارياندا بطةرِصنةوة بؤ عصراق. برِيارياندا كة ذيان لةطةلَ هةرِةشةي توندوتيذيدا باشترة لةوةي بص ثارة و دوور لة وولآت بذين.



بةدةطمةن خةلَكي طةرِاوة هةن بةئاساني بكةونةوة سةر باري ذياني ثصشووي خؤيان. زؤرصك لةوانة ثصش بةجصهصشتني عصراق خانوةكانيان فرؤشتوة، هةندصكي تريان مولَكومالَيان لةلايةن ئةنداماني ميليشيا و ضةكدارانةوة دةستي بةسةرداطيراوة لةو كاتةدا كة لة عصراق دوور بوون.



دورةيد حةسةنصن، 40، شةش مانط بؤ ئيش طةرِا لة سوريا بةلآم بصهودة بوو لةبةرئةوةي بةلَطةنامةي رِةسمي ثصويستي ثصنةبوو. دورةيد ووتي "هةندصك لة ئيشةكان ثصويستي بة هةندصك بةلَطةنامةي تايبةت هةبوو بؤ ثشترِاستكردني برِوانامة عصراقيةكةم، ئةمةش ثرؤسةيةكي ئالَؤز و درصذخايةنة لة سوريا."



كاتصك دورةيد ثارةي ثصنةما و ضيتر نةيدةتواني مةسرةفي ذياني خؤي بكات، جطة لة طةرِانةوة بؤ عصراق هيض ئيختيارصكي تري لةبةردةمدا نةبوو.



دورةيد ووتي "زؤربةي ئةو عصراقيانةي ئةيانناسم نةيانتواني لة سوريا ئيش بدؤزنةوة."



حكومةتيش لة عصراق هيضي بؤ ئةوانة دابيننةكرد كة طةرِانةوة و ئةطةر كردبصتيشي كةم بووة. حةمدية نةجةفي وةكيلي وةزيري كؤض و ئاوارةكان لة حكومةتي عصراقدا ووتي لة ئصستادا طةرِاوةكان ئةولةويةتي ئةو وةزارةتة نية.



هةروةها ووتي "وةزارةتةكة تازةية و كارمةندي تةواومان نيية." هةروةها ئةوةشي ووت كة ثارةي ثصويستيان نية بؤ مامةلَةكردن لةطةلَ ذمارةي رِوولةزيادي ئاوارةكان. "ثصويستة طرنطي بة ئاوارةكاني ناوخؤ بدةين و يارمةتيان بدةين و خزمةتطوزاريةكانمانيان بؤ تةرخانبكةين."



بةلآم بةلَصنيدا كة وةزارةتةكةيان نوسينطة لة وولآتاني دراوسص بكاتةوة بؤ يارمةتيداني ثةنابةراني عصراقي.



لاني كةم، بؤ منالآني ئةو خةلَكانةي ئةطةرِصنةوة دةرطا ئاوالآية و لة قوتابخانةكاني وولآت بةخصرهاتنةوةيان لصدةكرصت.



هةناء جةوادي بةرِصوةبةري قوتابخانةي بةسرةي ئامادةيي لة بةغدا ووتي "هةموو قوتابيةك مافي خوصندني هةية لة قوتابخانةكةمان، تةنها ثصويستيان بةوة هةية بةلَطةنامة لة قوتابخانةكاني ثصشوويان بهصنن."



بؤ سةيفةدين مةحمودي خةلَكي طةرِةكي مةنسور كة ثاش بةسةربردني ضةند مانطصك لة ئةردةن لةطةلَ خصزانةكةيدا طةرِايةوة عصراق، ضةند شتصكي كةم بؤ منالَةكاني وةكو خؤي ماوةتةوة. هيض نةبصت طةرِاونةتةوة قوتابخانة كؤنةكانيان – كة ئةمةش ئاماذةيةكة بة رِؤتيني رِؤذانةي ذيانيان كة لة رِةطةوة هةلَكةندراوة.



حسةين ياسري ثةيامنصري ئينستيتؤي رِؤذنامةواني جةنط و ئاشتي (IWPR)ة لة عصراق.
Frontline Updates
Support local journalists