رزطاربواني هصرشة كيمياييةكاني دوو طوندي كوردستان كة كةمتر ناوبانيان هةية لة هةلَةبجة دةلَصن ثصويستة ئةوانيش يادبكرصنةوة.

دلَشاد كاواني لة باليسان و شصخ وةسانان

رزطاربواني هصرشة كيمياييةكاني دوو طوندي كوردستان كة كةمتر ناوبانيان هةية لة هةلَةبجة دةلَصن ثصويستة ئةوانيش يادبكرصنةوة.

دلَشاد كاواني لة باليسان و شصخ وةسانان

رؤذي 16ي نيساني 1987 باليسان و شصخ وةسان بة ضةكي كيميايي بؤمباران كران، و 750 كةس لة كؤي 2000دانيشتوي ئةو ناوضانة طيانيان لةدةستدا. سةدام حوسةين ئةو ناوضةيةيةي كردة ئامانج ضونكة بارةطاي ضةكدارةكاني كورد بوو.

بةلاَم نةهامةتييةكاني رزطاربوواني ئةم رووداوة وةك هصرشة كيمياوييةكةي سةر هةلَةبجة كة سالَصك دواتر روويدا ناوبانطي نةبوو.

هةر لةوكاتةوةي كوتلةي كورد ثلةي دووةمي لة هةلَبذاردني ثةرلةماني عصراقدا لة مانطي كانووني دووةمدا بةدةستهصناوة، سياسةتمةداراني كورد داواي ئةوة دةكةن كة قوربانياني هةلَةبجة كة تيايدا لة سالَي 1988 ثصنج هةزار كةس طيانيان لة دةستدا، قةرةبوو بكرصنةوة.

رؤذي 16ي ئازار كة سالَيادي رووداوةكةي هةلَةبجةية، ئةنداماني حكومةتي عصراق و ثةرلةمان بؤ رصزلصنان لة قوربانييةكاني ئةو كارةساتة دةقيقةيةك بة بصدةنطي راوةستان.

وتةبصذي حكومةت ليث كوبة رؤذي 5ي حوزةيران رايطةياند كة لة دادطايي كردني سةدامدا 12 تؤمةتي بة ثوختةيي دؤكيومصنتكراو رووبةرِووي سةدام دةكرصنةوة، هةرضةندة دةتوانرصت رووبةرِووي 500 تؤمةت بكرصتةوة. يةكصك لة مةسةلة سةرةكييةكان كة ثصي تؤمةتبار دةكرصت مةسةلةي بؤمبارانكردني كوردة لة هةلَةبجة ئةمة لةكاتصكدا كة باسي باليسان و شصخ وةساني تيادا نيية.

لة مانطي كانووني دووةمدا، بةرهةم سالَح جصطري سةرؤك وةزيراني ئةو كاتة، كة ئصستا وةزيري ثلاندانانة، سةرداني هةلَةبجةي كردو بةلَصني ئةوةيدا كة عةلي حةسةن مةجيد، كة ناسراوة بة عةلي كيمياوي لةو شارةدا دادطايي بكرصت.

بةلاَم هيض بةرثرسصكي بالاَي حكومي سةرداني باليسان يان سصخ وةسانيان نةكردووة كة دةكةوصتة باكووري سلصماني و 150 كم لصيةوة دوورة، و طوندةكاني تريش بةدةطمةن لة ميدياكاندا باسكراون.

مستةفا يوسف، كة 18 كةس لة خانةوادةكةي - لة نصوياندا ذن و مندالَةكاني- و 41 كةسيش لة بنةمالَةكةي بوونةتة قورباني لة هصرشةكةدا وتي" نيطةراني ئةوةين كة بةرثرسان ناوضةكةمان بةسةرناكةنةوة." هةروةها وتي" قوربانييةكانمان بة بصدةنطي مردن و كةسيش بة دةنطيانةوة نةهات.رصكخراوة مرؤييةكان و ميدياكان ثشتيان لة ئصمة كرد."

زيرةك كةمال سكرتصري سةنديكاي رؤذنامةنوساني كوردستان، وتي كة كة سةخت بووة بؤ ناساندني ئةم هصرشة كيمياويةي تر بةتايبةت لة سةختي طةيشتن بة ناوضةكة لة رابردوودا نةك هةر لةبةر ئةوةي لة رووي جوطرافيةوة سةخت بووة بةلَكو لة بةر شةرِي ناوخؤش لة نصوان دووحزبة دةسةلاَتدارةكةي كوردستان لة سالَةكاني نةوةدةكاندا.

زيرةك دووثاتيكردةوة" نابص ئةوةمان لةبير بشصت مةسةلةي كيمياباراني باليسان و شصخ وةسان نمونةيةكي زيندوي مةزلَوميةتي طةلي كوردة."

خةلَكي ئصرة دةلَصن كة هيض لارييةكيان نيية لةو بايةخةي بة هةلَةبجة دةدرصت: ئةوان تةنها دةيانةوصت ئةوانيش بةسةربكرصنةوة.

ئةحمةد مستةفا نةجمةدين، سةرؤكي يانةي رؤشنبيري باليسان، وتي " هيوادارم لة سالاَني ئايندةدا بتوانين قةرةبووي ذياني كةسوكاري شةهيدان و بريندارةكان بكةينةوة."

شصخ سةلاَح شصخ ئةشرةف، ثارصزطاري هةولصر كة دوو طووندةكة سةر بةئيدارةي ئةون، وتي كة ئصستا حكومةتي خؤجصي هةولَدةدات بؤ بنيادنانةوةي ناوضةكة، لةوان ثرؤذةي دروستكردني قوتابخانةو نةخؤشخانةو مزطةوت.

شصخ سةلاَح وتي" ئةمة هةنطاوي يةكةمة و هةنطاوي تريشي بةدوادا دصت، وةك دروستكردني خانوو بؤ خةلَكةكة."

ئارصز عةبدولاَ، ئةندامي ثةرلةماني هةرصمي كوردستان، وتي هصرشي سةر باليسان و شصخ وةسان نابصت هةرطيز لةبير بضنةوة.

ئارصز وتي" ثصويستة نةوةي ئايندة لةم تاوانة ئاطادار بكةينةوة،و تصكةلَ بة ثرؤطرامي خوصندن بكرصت تا لة ياد نةضنةوة."

بؤ سالَيادي هصرشة كيميايةكة، ئةمسالَ هةلَةبجة نوصنةراني نارد بؤ باليسان بؤ دةربرِيني هاوسؤزي لةطةلَ قوربانييةكاني ئةوصدا.

شاهؤ عةبدولاَ كة يةكصك بوو لةوانةي بة نوصنةرايةتي لة هةلَةبجةوة هاتبوون بؤ باليسان وتي" من هيض جياوازييةك لةنصوان هصرشةكاني هةلَةبجةو هصرشةكاني باليسان و شصخ وةساندا نابينم،" هةروةها وتيشي" بؤية هةر رصكخراوصكي خصرخوازي يارمةتي هةلَةبجة بدات، داوايان لصدةكةين كة يارمةتي باليسانيش بدةن."

لة نيساني ئةمسالَدا، رزطاربووان وكةسوكاري قوربانييةكاني باليسان و شصخ وةسان نامةيةكي كراوةيان ئاراستةي سةرؤك جةلال تالَةباني و سةرؤك وةزيران ئيبراهيم ئةلجةعفةري و رصكخراوة نصودةولَةتييةكان كرد، و داواي قةروةبوو ضارةسةري ثزيشكي بؤ بريندارةكان و بة ثةلة دادطاييكردني ئةو كةسانةي كة لصثرسراون لة ئةنجامداني ئةو كارة كرد.

ئالاَ موحةمةد وتي " خصزاتنةكةمانيان لة ناو برد،" ئالاَ بةردةوامبوو وتي" بةلاَم هةر كاتص عةلي كيمياوي و سةدام درودةستةكاني دادطاييكران، وادةزانم دايك و باوكم طةرِاونةتةوة."

دلَشاد كاواني رؤذنامةنووسي راهصنراوي IWPRة لة هةولصر.

Iraqi Kurdistan
Frontline Updates
Support local journalists