نةهامةتييةكاني هاوسةريكردن ذنان بةرةو نائومصدي ئةبات

زؤربةي جار لةبةر ئةوةي كةسصك شك نابةن دةردي دلَي لا باس بكةن، ذنان ثةنا دةبةن بةر خؤسوتاندن وةك تاكة رِصطايةك بؤ كؤتاييهصنان بة مةينةتييةكانيان.

نةهامةتييةكاني هاوسةريكردن ذنان بةرةو نائومصدي ئةبات

زؤربةي جار لةبةر ئةوةي كةسصك شك نابةن دةردي دلَي لا باس بكةن، ذنان ثةنا دةبةن بةر خؤسوتاندن وةك تاكة رِصطايةك بؤ كؤتاييهصنان بة مةينةتييةكانيان.

Tuesday, 10 October, 2006
36 سالاَن، حةوت مانط لةمةوثصش برِياريدا كة ضيتر تةحةمولي ئةو وةزعة ناكات.



ئةو هةولَيدا خؤي بكوذصت: نةوتي كرد بة لاشةي خؤيداو ئاطري لةخؤي بةردا. بةلاَم نةمردو سةرةرِاي ئةوةي كة ضةند نةشتةرطةريةكي جوانكاري كردووة ثاش رووداوةكة، هصشتا جي برِيني هةولَداني خؤسوتاندن لةسةر رووخساري ديارة.



ثةخشان كة دايكي ضوار مندالَة وتي، "خةسوم تؤمةتي ناراستي ئةداية ثالَم لةبةر ضاوي مصردةكةم و ئةويش هةموو جارصك باوةرِي ثصدةكرد- ئةمةش كصشةي بؤ من دروستكرد،"



حالَةتةكاني خؤشوتاندن لةماوةي ضةند سالَي رابردوودا بةشصوةيةكي بةرضاو زياديكردووة- خؤسوتاندن باوترين شصوازي خؤكوشتنةو زؤرترين رصذةي مردنيشي لصكةوتوةتةوة.



بةثصي ئامارةكاني نةخؤشخانةي ئيمصرجنسي سلصماني، كة يةكصكة لةو خةستةخانانةي تيماري حالَةتي سوتاوي دةكات، تةنها لة شةش مانطي يةكةمي سالَي 2006دا زياتر لة 830 حالَةتي خؤسوتاندني ذنان لة ناوضةكةدا تؤماركراون و نزيكةي 350يان طيانيان لةدةستداوة.



ذمارةكة طؤرِانصكي طةورةية بةبةراوردكردن بة 2005 كة لةو سالَةدا نزيكةي 715 ذن هةولَي خؤسوتاندنيانداو ثصنج يةكيان مردن بةهؤي سةختي برينةكانيانةوة. ذمارةيةكي كةم لة ذنان هةولَيانداوة بةشصوازي تر خؤيان بكوذن، بةلاَم ئةو ذمارةيةش لة زيادبوونداية: لة سالَي 2004دا 180 حالَةت هةبووة، بةلاَم لة سالَي 2005دا بةرزبوةتةوة بؤ 260.



زةينةب عوسمان، 34، بصزاربووة لة ذياني. ئةو هةر لة شةفةقي بةيانييةوة هةتا درةنطاني ئصوارة ئيش ئةكات. سص مندالَي هةية كة بةخصويان دةكات، هةروةها ئةبصت 60 سةر مةرِيشيان هةية كة ئةبصت بيانلةوةرِصنصت و شوصنةكةيان ثاك بكاتةوة لة طوندي تازة كة دةكةوصتة 90 كم باشوري خؤرئاواي سلصماني.



بةلاَم سةرباري ئةو هةموو زةحمةتة مصردةكةي نةك هةر يارمةتي نادات، بةلَكو بووةتة مةينةتييةكي تر بؤي. زةينةب وتي، " هةستةكةم وةكو ئةذةلَيصك ئةذيم ،ضونكة ثياوةكةم حسابي ئاذةلَيَكم بؤناكات،ئةو تةنها مني بؤ جنس وبةخصوكردني ئاذةلَةكاني دةوصت،هةركاتصكيش بةقسةي نةكةم بةدار دةكةوصتة لصدانم."



زةينةب ئةوةندة هةست بة نائومصدي ئةكات كة دوو جار هةولَي خؤكوشتني داوة لة رصي خواردني دةرماني سونن و كوللةوة، "وويستم مصردةكةم بترسصنم، بؤ ئةوةي جارصكي تر عةزيةتم نةدات."



سةميرة موحةمةد، توصذةري كؤمةلاَيةتي كاروبارةكاني ذنان لة رصكخراوي ذياني نوص، كة رصكخراوصكي ناحكومييةو هةولَي رؤشنبيركردني ذنان و طةشةثصداني مافةكانيان ئةكات، وتي يةكصك لة سةرةكيترين ئةو هؤكارانةي كة وا لة ذنان دةكةن هةولَي خؤكوشتن بدةت بريتيية لة ئازاردني جةستةيي، "كاتص كة لة لايةن مصردةكانيانةوة لصيان دةدرصت و سوكايةتييان ثصدةكرصت،"



يةكصكي تر لة هؤكارةكان ئةوةية كة كضان بةزؤر بة شوودةدةرصن. سةميرة موحةمةد وتي ،"ئةوان رِصطةيان لصدةطيرصت لة (ئةنجامداني ئةوةي) كة خؤيان ئةيانةوصت بيكةن، بةتايبةت لة هةلَبذاردني هاوسةري ذيانيان. ئةو كضانة رؤشنبيرن، بةلاَم زؤربةي جار مالَةوةيان ثابةندي دابونةريتي كؤمةلاَيةتين."



زؤربةي ذنان هيض رِصطايةكي دةربازبوون شك نابةن ضونكة ئةترسن لةوةي باسي كصشةكانيان لاي هيض كةسصك بدركصنن. لة ناوضة طوندنشينةكاندا كة دابونةريتي خصلَةكي بةهصزة، شةرمة ئةطةر باسي كصشةكاني نصوان ذن و مصرد لاي خةلَكي دةرةوةي عايلةكة بكرصت. لةم خصزانة ثابةندبووة بة دابونةريتةكانةوة تةلاَقدان ئيختيار نيية بؤ ذن.



نيطار كةمال، خؤصندكاري زانكؤ، برِصكي زؤر حةبي خوارد دواي ئةوةي باوكي لصيدا لةبةر ئةوةي جلي كورتي لةبةركردبوو. نيطار ضاك بوويةوة، بةلاَم جارصكي تر هةولَي خؤسوتاندني دا، دووبارة رزطاري بوو. نيطار رازي نةبوو بةوةي شصوازي جل و بةرطي بطؤرِصت. كةسوكارةكةي بةوة تؤمةتباريانكرد كة ئةخلاقي كةمة، و باوكي جارصكي تر دةستكردةوة بة لصداني. نيطار وتي، "لصرة خةلَك تةقةبولي طؤرِان ناكةن. بةتايبةت ئةطةر ئافرةت بيةوصت شتةكان بطؤِرِصت، بؤ نمونة جلوبةرطيان."



لة كاتصكدا كة ناتوانن دةردي دلَيان بؤ ئةنداماني خصزانةكةيان باس بكةن، نيطارو كةساني تري وةك ئةوةرفةتصكي وايان نيية كة كةسي ثسثؤرِببينن، لةبةر ئةوةي ذمارةيةكي كةم لة دكتؤري دةروونزاني هةن ئةو حالَةتانة وةرطرن. هةروةها زؤربةي ذنان ئيحزاج ئةبن يان شةرميان هةية لةوةي داواي ئةو ضةشنة يارمةتييانةبكةن.



نةشميل عةبدولاَ، 43، كة كصشةي خصزاني هةبووة، يكصكة لةو ذمارة كةمةي ذنان كة ثةناي بؤ هاوكاري دةرةوةي خصزانةكةي بردووة، بةلاَم تةجروبةكةي ئةو هاندةرنيية. نةشميل وتي ،"فرِصت ئةدةنة خةستةخانةيةكي ثيسوثؤخلَةوة. لةبةرئةوةية كة كةس ناوصرثت برِوات،" هةروةها وتيشي كة ذنان ترسي ئةوةيان هةية كة لةلايةن خةلَكةوة خراث مامةلَةيان لةطةلَدا بكرصت، "ئةطةر بضيت بؤ لاي دكتؤري نةفسي، خةلَك ئةلَصن شصت بويت."



ضةمكي حةياو شةرةف ئةوةندة بةهصزة لةم ناوضةيةي جيهاندا كة زؤر جار ئةو ذنانةي هةولَي خؤكوشتنيانداوة ناوصرن باسي مةينةتييةكانيان بكةن. ئةندامةكاني خصزانيان لةطةلَيان دةرِؤن بؤ نةخؤشخانةو دةلَصن كة رووداوصك روويدا (نالَصن هةولَي خؤسوتاندني داوة)، بةلاَم دكتؤرةكان دةزانن جياوازي بكةن لةنصوان ئةوانة كة بص ئةنقةست سووتاون و ئةوانةي بة ئةنقةست خؤيان سوتاندووة.



دكتؤرصك لة نةخؤشخانةي ئيمصرجصنسي، كة نةيويست ناوي ببرصت، وتي كة بووني بؤن و ئاساري نةوت لة بةشي سةرةوةي لةشدا ئاماذةي بةهصزن بؤ خؤسوتاندن. هةروةها وتيشي هةندص جار سوتاوةكان راستي بة دكتؤرو ثةرستارةكان ئةلَصن، بةلاَم بة ثؤليس نالَصن لةبةرئةوةي ترسي ئةويان هةية ئةنداماني خصزانةكةيان بطيرصن.



ثةخشان ثةشيمانة لةوةي ئةنجاميداو ئاواتةخوازة رؤذصك لة رؤذان رووخساري وةك جارني لصبصتةوة، " داوا لة هةموو ذنصك دةكةم كةس بير لة خؤسووتان نةكاتةوة،ضونكة شصواندني دةمووضاوو جةستةي لةمردن ناخؤشترة،"



لة هةنطاوصكدا بؤ مةبةستي ئةوةي ذنان ثةنا نةبةنةبةر خؤسوتاندن، ذمارةيةك لة رصكخراوةكاني ذنان هةلَمةتصكي رؤشنبيركردنيان دةربارةي توندوتيذي ناوخصزان دةستثصكردووة. بؤ نمونة رصكخراوي هةتاو درامايةكي راديؤيي ئامادةدةكات لةسةر ئةو بابةتة. ئاسؤ ئيبراهيم، بةرِصوةبةري هةتاو ئةزانصت كة ئةوة كصشةيةكة لة شةوو رؤذصكدا كؤتايي نايةت، " (ثرؤذةكةمان) ثرؤذةيةكي درصذخايةنة."



ئامانج خةليل ثةيامنصرصكي ئةنستيتؤي رؤذنامةواني جةنط و ئاشتي IWPRة لة سلصماني.
Frontline Updates
Support local journalists