موقتةدا ئةلسةدر كة رؤذصك لة رؤذان كةسصكي شةرةنطصزي ضةكداري شيعة بوو، وةك بةرقةراركةري ئاشتي لةطةلَ سوننةدا دصتةوة ئارا.

زينب ناجي و عماد حةسةن ئةلشةرع لة بةغداد

موقتةدا ئةلسةدر كة رؤذصك لة رؤذان كةسصكي شةرةنطصزي ضةكداري شيعة بوو، وةك بةرقةراركةري ئاشتي لةطةلَ سوننةدا دصتةوة ئارا.

زينب ناجي و عماد حةسةن ئةلشةرع لة بةغداد

Friday, 18 November, 2005

ئةو كةسايةتيية سياسيةي كة هةميشة سةردصري هةوالَةكاني دةطرت بة بؤضوونة راديكالَييةكاني و بةرهةلَستيكردن بة سوثاي مهدي، كة بنكة جةماوةرييةكةي بوو، ئصستا خؤي تةرخاندةكات بؤ بينيني رؤلَي ناوبذيوان بؤ دروستكردني ثردي ثةيوةندي لو نصوان كؤمةلَطاكةي خؤي، شيعة، و سوننييةكاندا.

رؤذي 16ي ئايار، موقتةدا ئةلسةدر بؤ يةكةمجار، لةو كاتةوةي سوثاي مةهدي لةطةلةلَ هصزةكاني ئةمةريكا ثصكياندا لة نةجةف و بةغداد لة مانطي نيسان-كانووني دووةمي سالَي ثار، لةناو جةماوةردا دةركةوت.

شةش رؤذ ثاش ئةوةش، دةستي كرد بة طفتوطؤ بؤ هصوركردنةوةي طرذي نصوان هةيئةي عولةماي موسلميني سونني و رصكخراوي بةدر،بالَي ضةكداري ئةنجومةني بالاَي شؤرِشي ئيسلامي لة عصراق، كة يةكصكة لة حزبة سياسيية دةسةلاَتدارةكاني شيعة.سونني و شيعة دةستيان كردووة بة تؤمةتباركردني يةكتر دواي ئةوةي ضةند كةسايةتييةكي ئاييني لة ضةند هةفتةي رابردوودا لة هةردوولا كوذران.

ئةو كةساييةتيية طةنجة ئاينيية لة شاري نةجةف و طةرِةكي ئةلسةدري بةغداد كة بة ناوي باوكييةوة ناونراوة، محطد سادق ئةلسةدر لة سالَي 1999دا بةفةرماني سةدام كوذرا.

تائصستا موقتةدا بة شصوةيةكي ديار لة ثرؤسةي سياسي رةسمي عصراق دووربووة، و وتةبصذةكانيشي ئةوةيان بؤ ئةنستيتؤي رؤذنامةواني جةنط ئاشتي دووثاتكردةوة كة موقتةدا بةو شصوةية دةمصنصتةوة.

علي ئةلياسري، بةرصوةبةري نووسينطةي ثةيوةندييةكاني ئةلسةدر لةطةلَ حكومةتدا، وتي " سةدر تةماعي كورسي لة حكومةتي نوصدا نيية،و سوثاي مةهديش هيض تةماعصكي تايبةتي نيية- تةنها طرؤثصكن لة كؤمةلَصك طةنجي ئيماندار ثصكهاتوون كة دةيانةوصت بةرطري لة وولاَتةكةيان بكةن."

لة بري ئةمةدا، واديارة كة تاكتيكي موقتةدا ئةوةبصت ئةركةكة بةجصبهصلَصت بؤ شوصنكةوتواني لة ثةرلةمان بؤ بةدةستهصناني ثصطةي سياسي.

لة كاتصكدا موقتةدا خؤي لة هةلَبذاردنةكاني كانووني دووةم بة دوور طرت، رصطر نةبوو لة شوصنكةوتواني لة بةشداريكردن. ليستصكي هةلَبذاردن ناوي ليستي ئةلسةدري كادرو نوخبة سةربةخؤكاني نيشتمان، كة بةشصوةيةكي كورتكراوة ثصياندةوترا كوتلةي سةربةخؤكاني نيشتمان،كة سص كورسي ئةنجومةني نسشتماني بةدةستهصنا.

لة هةلَبذاردنةكاني سةرئاستي ثارصزطاكان كة لة هةمان كاتدا ئةنجامدرا، لايةنطراني سةدر لة ثارصزطاكاني واست و ميسان و زيقارو موسةنادا رصذةي بةرضاويان بةدةستهصنا.

طروثي لايةنطراني موقتةدا لة ثةرلةماندا هةمان رصطةي ئةو دةطرنةبةر لة كاتي ثصويستيدا بؤ داناني وادةيةكي دياريكراو بؤ كشانةوةي هصزةبيانييةكان لة عصراقدا،و ئازادكردني ئةنداماني سوثاي مةهدي كة لة كاتي شةرِةكاني سالَي رابردووي نةجةف شاري سةدر.

فتاح ئةلشةيخ، ئةندامي ليستةكة كة كورسييةكي ثةرلةماني بةدةستهصنا، وتي" ئامانجةكاني كوتلةي سةربةخؤكاني نيشتمان يةكدةطرنةوة لةطةلَ رةوتي ئةلسةدريي،" هةروةها وتي" ئصمة لة ضةندين مةسةلةي بنةرِةتيدا لةطةلَ سةركردةي طةنجي شيعة،موقتةدا ئةلسةدر،هاوبؤضونين. بةلاَم ئصمة نوصنةرايةتي برِيارة سياسييةكاني ناكةين."

عبد الهادي الدراجي، وتةبصذي موقتةدا وتي ئةو كةسايةتيية ئاينية لة هيض ثرؤسةيةكي نوسينةوةي دةستوردا بةشداري ناكات، بةلاَم كوتلةي ثةرلةماني بةشداردةبن.

الدراجي باسيكرد،" هصشتا كوتلةي سةربةخؤكاني نيشتمان سةدرين، بةلاَم رةوتصكي سةربةخؤيان لة بنةماكاني ئةلسةدر هةية، ئةوان ضالاكيية سياسييةكانيان بة ويستي خؤيان دةكةن."

ثصدةضصت لة ناو ثةرلةمانيشدا كةتلةي ئةلسةدري مةسةلةي هاوبةش لةطةلَ سياسةتمةدارةكاندا بدؤزنةوة. رةزا جةواد تةقي، ئةندامي ليستي هاوثةيماني يةكطرتووي عصراقي، كوتلةي بةهصزي شيعة كة ثلةي يةكةمي لة هةلَبذاردنةكاندا بة دةستهصنا، ثةرلةمانتارةكاني سةدري بة ضالاكتر دصتةبةرضاو وةك لة سةركردةكةيان ضونكة ئةوان برِوايان بة بةشداريكردن لة ثرؤسةي سياسيدا هةية. هةروةها تةقي ثصيواية ئةوان لة زؤر مةسةلةدا نزيكن لة ليستي هاوثةيمانصتييةوة.

تةقي وتي" بةلاَم سةدرييةكان ثةلةيانة لة كؤتايهصنان بة بووني هصزة فرةرِةطةزةكان، لة كاتصكدا سياسةتمةدارةكاني تر ثصيانواية ئةوان ثصويستن بؤ بةرقةراركردني وةزعي ئةمني."

هةروةها سةدرييةكان دةيانةوصت ئيسلام وةك سةرضاوةي سةرةكي تةشريع بناسرصت لة دةستووري نوصدا.

فتاح ئةلشةيخ وتي ئصستا حزبةكةي ضاوي لةسةر بةرنامة دانانة بؤ هةلَبذاردنةكاني كانووني يةكةمي 2005،"ئةنجامي هةلَبذاردنةكاني داهاتوو مايةي سةرسورِمان دةبصت، ضونكة طةشبينين بةوةي كة لة 10% كابينةي داهاتوو سةدري دةبن،" هةروةهاوتي" رصبازي سةدري تةنها شيعة نيية بةلَكو رصبازصكي طشتطيرة بؤ هةموو خةلَك كة سونني و كورديش لة خؤ دةطرصت."

رؤلَي نوصي موقتةدا وةك دروستكةري ئاشتي و ئةو راستييةي كة حالَي حازر هةندصك لة لايةنطراني بةشصكي سةرةكين لة ثرؤسةي سياسي عصراق، ماناي ئةوة نيية كة ئةو دةستبةرداري بؤضوونة توندةكاني بووة بةتايبةت سةبارةت دوذمنايةتي ئةو بة بووني هصزي بياني و هةروةها بة ئاشكرا نةياري بةرامبةر بة حكومةتي عصراقي.

بؤ نمونة، رؤذي 20ي ئايار ئةنداماني سوثاي مةهدي لة شاري ناسريية لةطةلَ هصزةكاني عصراقدا ثصكياندا. هةروةها موقتةدا لة شارةكاني بةغدادو نةجةف و كوت خؤثشانداني دذ بة ئةمةريكاي سازداوة.

ئةلياسري وتةبصذ وتي كة موقتةدا ئصستا دةيةوصت سوثاي مةهدي بةكاربهصنصت بؤ دروستكردني كؤمةلَطايةكي ئارام، بةلاَم بة كارهصناني توندوتيذي بةدوور نازانصت ئةطةر ثصويست بكات.

ئةلياسري وتي" ئةطةر لة حالَةتصكدا كؤمةلَطا ئةوتةبةر هصرشي سةربازي يان هةر مةترسييةكي تر لةهةر لايةكةوةبصت، ئةوكاتة سوثاي مةهدي هةلَدةستصت بة بةرطري كردن لة شارةكان،" هةروةها وتيشي" ئةطةر بارودؤخةكة ئارامبصت، ئةوا سوثاي مةهدي بةكاردةهصنرصت بؤ يارمةتيداني بنيادناني ئابووري و كاركردن بؤ سةربةخؤبوني عصراق."

زينب ناجي و عماد حةسةن ئةلشةرع رؤذنامةنووسي راهصنراوي IWPRن لة بةغداد.

Iraqi Kurdistan, Iraq
Frontline Updates
Support local journalists