لة بةرزايي طونديَكي كوردستاندا كة كاتي خؤي كيمياباران كراوة، هةنديَك دةلَيَن لةسيَدارة دان زؤر كةمة بؤ ثياويَك كة فةرماني جيَبةجيَكردني ئةو كارةي داوة.

نوسيني: سةرهةنط حةمة عةلي و شاباز جةمال لة دؤلَي باليسان، باكوري عيراق (ICR No. 72، 08-Jul-04)

لة بةرزايي طونديَكي كوردستاندا كة كاتي خؤي كيمياباران كراوة، هةنديَك دةلَيَن لةسيَدارة دان زؤر كةمة بؤ ثياويَك كة فةرماني جيَبةجيَكردني ئةو كارةي داوة.

نوسيني: سةرهةنط حةمة عةلي و شاباز جةمال لة دؤلَي باليسان، باكوري عيراق (ICR No. 72، 08-Jul-04)

Tuesday, 22 February, 2005

ئةو زؤر بة دةطمةن سيَبةري مالَة قورِينةكةي جيَدةهيَلَيَت، كةضي ئيَستا دةيةويَت بضيَت بؤ بةغداد. بة تةماية ئامادةي دادطايي كردنةكةي سةركؤماري ثيشوو ببيَت لة ثايتةخت، وتي " دةمةويَت بةرامبةري سةدام رابوةستم و ثيي بلَيَم تؤ تاوانباريت".


عةزيز لة طوندي شيَخ وةسانان دةذي، 150 كيلؤمةتر لة باكوري سليَماني لة دؤلَيَكدا كة دةوري بة ضياي سةخت طيراوة.


هةردوو طوندي شيَخ وةسانان و باليسان كة 1.5 كيلؤمةتر لة يةكترييةوة دوورن، لة سةرةتاي هةلَمةتي ئةنفالي جينؤسايدكردني كورددا بة دةستي سةدام، بةركةوتن. لة رؤذي 17 ي نيساني 1987 دا، هةردوو طوندةكة بة ضةكي كيمياوي هيَرشيان كراية سةر.


لة سةرجةمي 2000 كةسي دانيشتوانةكةيان، 400 كةسيان كوذراو تا ئيَستاش دةيان كةسي تر بة دةستي شويَنةواري كيمياوييةوة لة سةر ثيَستي لةشيان, دةنالَيَنن، تووشي نةخؤشي دةروني بوون و ضاوةكانيان لة دةست داوة و جومطةكانيان ذان دةكات.


دةركةوتنةكةي رؤذي 1 ي تةموزي سةدام لة دادطادا، يادةوةريي ساتةكاني ترس و تؤقين و مةرطي هيَنايةوة بيري خةلَكي ئةو ناوضةية، وةك ئةوةي كارةساتةكة دويَنيَ روويدا بيَت.


ئةوانةي رزطاريان بووة، بة بينيني سةدام لة داطادا شادييان تيَ طةرِايةوة، بةلآم ترسي ئةوةشيان هةية كة دادطايةك كة لة لايةني حكومةتيَكي هةلَنةبذيَردراوةوة ساز كرابيَت، ثرِ بة ثيَستي سةدام نةبيَت.


سةرسورِماني ناويَت كة طةليَك كةس دةيانةويَت ئةو ثياوة ببينين تالآوي ئةوة دةضيَذيَت كة 17 سالَ لةمةوبةر بة دةستي خؤي ئةنجامي داوة.


فاتم مستةفا، 54 بة تورِةييةوة ئاماذةي بؤ ويَنةكاني سيَ براكةي و دايك و باوكي خؤي كرد كة لةو هيَرشة كيمياوييةدا كوذرابوون، وتي " سةدام لة مةرط زياتري قابيلة".


فاتم خؤشي تا ئيَستا شويَنةواري كيميابارانةكةي لةسةر ماوةو بة دةستي هةناسةتةنطي و باري دةرونيي خراثةوة دةنالَيَنيَت.


فاتم و زؤر كةسي تر لةو طوندنشينانة ثيَيان واية كة تةنانةت سزاي مةرطيش بؤ سةدام كةمة، ضونكة تاوانةكاني ئةو ثياوة زؤر طةورةو تؤقيَنةرن كة دذي ئةوان ئةنجامي داون. ئةوانة دةيانةويَت بة دةستي خؤيان تؤلَةي ليَ بكةنةوة.


ئةسمةر حةسةن، 39، بيَوةذنيَكة ميَردةكةي لة هيَرشة كيمياوييةكةدا تياضووة، وتي " ئيَمة نامانةويَت بكوذريَت، دةمانةويَت بة طوريسيَك شةتةك بدريَت و هةر رؤذةي تؤزيك طؤشتي ليَ بكةينةوة".


هةمين وسو كة ئةويش ضةندان خزم و كةسي خؤب لة دةست داوة، ئةويش لةطةلَ ئةم بؤضوونةدايةو دةلَيَت ئةطةر سةدام بدريَتة دةستي من هةر رؤذةي ثارضةيةك طؤشتي ليَ دةكةمةوة".


ئةحمةد حسيَن، 48 لةطةلَ ئةوةداية كة نابيَت سةدام بكوذريَت، بةلآم لةبةر هؤيةكي جياواز. ئةو لةو باوةرِةداية كة كوشتني ديكتاتؤري ثيَشوو، تؤلَةي تاقة يةك كةس دةبيَت لةوانةي كوشتووني، لة كاتيَكدا بة ثيَي داب و نةريتي عةشايةري ثيَويستة بة قةدةر ذمارةي ئةو كةسانةي كوشتووني، ئةوةندة جار بكوذريَتةوة.


ئةحمةد وتي " ثيويستة سةدام بؤ هةتا هةتاية لة ناو زينداندا بميَنيَتةوة. هةموو رؤذيَكي زيندانيشي وةكو ئةوة واية جاريَك بمريَت".


طةرضي كيميا بارانة نيَوداراةكةي هةلَةبجة يةكيَكة لةو تؤمةتانةي رووبةرِووي سةدام كراونةتةوة، دانيشتواني ئةم طوندانة دةلَيَن كيميا باران كردني ناوضةكاني ئيَمةش لة تاوانةكةي هةلَةبجة كةمتر و كةم ذانتر نية.


كةريم عوسمان، 52 وتي " دةمانةويَت ئةم تاوانةش كة بةرامبةري ئيَمة كراوة وةكو هةلَةبجة حيسابي بؤ بكريَت و رووبةرِووي سةدام بكريَتةوة". كةريم برايةك و دوو خوشك و دايكيشي لة يةك رؤذي كيميابارانكردندا كوذراون.


طةليَك لة دانيشتواني هةدوو طوندي شيَخ وةسانان و باليسان لة راديؤو تةلةفيزيؤنةوة طويَ بيستي هةوالَةكاني دادطايي كردني ئايندةي سةدام بوون، بةلآم بة طومانن لة دادطايي كردنيَك كة لة ناو عيراقدا ساز بكريَت.


هةنديَك ثيَيان واية كة ئةوة طرفتيَكي طةورةية دادطايي كردنةكة لة لايةني حكومةتيَكي هةلَنةبذيَردراوةوة جيَبةجيَ بكريَت.


جةوهةر كةمال ، 27 ثؤليسيَكة لة هيَرشة كيمياوييةكاندا ثيَنج مامي خؤي لة دةست داوة، وتي " ناتوانين بير لةو شيَمانةية نةكةينةوة كة رةنطة بة كؤتايي هاتني ماوةي ئةم حكومةتة مةسةلةكةي سةداميش قلَث ببيَتةوة".


حةمة ئةمين، 50 خةلَكي باليسانةو 20 سالَ ثيَشمةرطايةتي كردووة. ئةم لةو برِوايةدا نية كة عةرةبةكان دادطاييةكي دادثةروةرانة بؤ سةدام دا بنيَن. وتي "سةدام خؤشي عةرةبة، برِواناكةم سزايةكي دادثةروةرانةي بةسةردا بدةن".


لة شيَخ وةسانان ، لة كؤتايي ريَطايةكدا كة بةرةو هؤبةي مالَة قورِينةكان دةرِوات، بينايةكي كؤنكريَتي تازة بةسةر طوندةكةدا دةرِوانيَت.


يةكةمين تيَرِوانين وات ليَدةكات هةست بكةيت مالَي ثياويَكي دةولَةمةندة. بةلآم بة سةربانةكةيةوة بة ثيتي سووري طةورة نوسراوة "هؤلَي يادةوةريي شةهيداني كيميابارانةكةي شيَخ وةسانان".


ئةوانةي سةرداني ئةو شويَنة دةكةن، ثيَلآوةكانيان دادةكةنن وةك ريَزيَك بؤ جيَطاكة، ثاشان سورةتي فاتيحة دةنيَرن بؤ طياني ئةو قوربانييانة، كة ويَنة رةش و سثييةكانيان بةسةر هةموو ديوارةكانيدا بلآو كراوةتةوة.


لة جيَطاي ئةو كةسانةدا كة ويَنةيان دةست نةكةوتووة، ويَنةي طولَيَك دانراوة.


زؤربةي ئةو قوربانييانة هةرطيز لاشةكانيان نةدؤزراوةنةتةوة. دواي هيَرشة كيمياوييةكة، هةنديَك لة ناو طوندةكةدا مردوون و كةس و كارةكانيان ناشتوويانن.


هةنديَكي تريش لة كاتي هةلآتنياندا بة ريَطاوة مردوون، هةنديَك لة لاشةكان لة لايةني سةربازة عيراقيية هيَرشكةرةكانةوة كراون بة ذيَر خؤلَةوةو بة كؤمةلَ لة ناو ضالَي جياجيادا نيَذراون بيَ ئةوةي هيض نيشانةيةكيان بؤ دابنريَت.


لة ذيَر ويَنةي هةنديَك لة قوربانييةكاندا، ضةند ديَرِيَك هؤنراوة نوسراوة كة ضيرؤكي ذياني ئةو كةسة دةطيَرِنةوة لة رؤذي كيمياباران كردنةكةدا.


لة ذيَر ويَنةي ثياويَكي ثيردت كة ثؤشاكي فؤلكلؤري كوردي ثؤشيوة، نوسراوة:


حاجي سديق و فاتمي هاوسةري و رةحمةي بووكي، هةرسيَكيان بة كيمياوي كويَر ببوون، بةلآم هةرضؤنيَك بوون توانيبوويان لة طوند بضنة دةرةوة، بةلآم لة ريَطادا كؤثتةري رذيَمي بةعس ليَي دان و شةهيدي كردن".


هةنديَك لةوانةي قوتار بوون، داوا دةكةن دادطايي كردنةكةي سةدام لة طوندةكةي ئةواندا بيَت، طةرضي دةشزانن زةحمةتة ئةوةيان بؤ بضيَتة سةر.


خةجيج مستةفا، 42 ضوار براو دايك و باوكي و دوازدة خوشكةزاو برازاي لة دةست داوة، وتي "دةمانةويَت سةدام بدريَتة دةستي ئيَمة و لة طوندةكةي ئيَمةدا دادطايي بكريَت.


لة هةمان كاتيشدا، عةلي كة رؤشنايي لة ضاوةكانيدا نةماوة، بة هيواية يةكيَك بيبات بؤ بةغداد و رووبةرِووي سةدام بوةستيَتةوةو تاوانباري بكات.


سةرهةنط حةمة عةلي وشاباز جةمال هةردوكيان نوسةرن لة هةفتةنامةي خويَندني ليبرالَدا كة لاواني سليَماني دةري دةكةن.


Iraqi Kurdistan, Iraq
Frontline Updates
Support local journalists