خاوةن ثيشةكان وولاَت بةجصئةهصلَن

ترسي نةماني خاوةن شةهادةكان بة زيادبووني كؤضيان ، بة هؤي بارودؤخي ئةمنييةوة، بؤ دةرةوةي وولاَت ثةرةي سةندووة.

خاوةن ثيشةكان وولاَت بةجصئةهصلَن

ترسي نةماني خاوةن شةهادةكان بة زيادبووني كؤضيان ، بة هؤي بارودؤخي ئةمنييةوة، بؤ دةرةوةي وولاَت ثةرةي سةندووة.

Wednesday, 22 November, 2006
IWPR

IWPR

Institute for War & Peace Reporting

.



كةريم، 54، كة دوكاني ضةرمي هةبوو لة بةغداد، برِياريدا ذنةكةي و هةر سص مندالَةكةي بةرةو سوريا ببات ثاش ئةوةي لةلايةن كؤمةلَصك تةكفيرييةوة هةرِةشةي لصكرا.



ئةو كؤمةلَة ضةند جارصك هاتبوونة سةري لة دووكانةكةيداو دواي هةقي ثارصزطارييان (حماية) لصكردبوو. وتبووشيان ثصي ئةطةر ثارةنةدات ئةوا يان دووكانةكةي ئةسوتصنن، يان خؤي يان مندالَةكاني ئةفرِصنن.



لةجياتي ئةوةي رازيبصت بة ثارةدان، كةريم برِياريدا وولاَتةكةي بةجصبهيَلَصت: سةيارةكةي فرؤشت و هةندص ثارةي لة براكةي قةرزكردو داواشي لصكرد كةلوثةلي ناومالَةكةي بؤ بفرؤشصت.بةو ثارةيةشي كة هةيةتي بةتةماية دووكانصك لة سوريا دابنصت.



كةريم وتي، "هةرطيز بة خةيالَمدا نةهاتبوو وولاَتةكةم بةجصبهصلَم، زؤر رةنج كصشا تا مةعيشةتم ثصكةوةنا، بةلاَم ئةم زةمةنة وةحشيية ناضارت ئةكات باربةكةيت."



رؤذنة خصزانة عصراقييةكان كةلوثةل و جانتاكانيان ئةثصضنةوةو باردةكةن بؤ نةجات بوون لة ئةو شةرِةي وولاَتةكةي طرتوةتةوة. كؤمسيؤني بالاَي ئاوارةكان لة نةتةوة يةكطرتووةكان دةلَصت كة نزيكةي 1.8 مليؤن عصراقي ئاوارةي وولاَتاني دراوشص بوون و نزيكةي 1.6 مليؤنيش لةناو وولاَتةكةدا دةربةدةربوون لة دواي رووخاني رذصمي سةدامةوة. تةنها لة سالَي 2006دا 425000 عصراقي داواي مافي ثةنابةرصتييان لة دةرةوة كردووة.



عةميد سةباح مةهدي، بةرِصوةبةري ثاسثؤرتي بةغداد، وتي هةرطيز دواكاري دةرهصناني ثاسثؤرت بةقةدةر ئصستا زؤر نةبووة، "لة هةر شةش فةرعةكةي بةغدادمان تصبيني ئةوةمانكردووة كة داواكارييةكان بةشصوةيةكي بةرضاو زياديانكردووة."



زؤربةي خةلضك ئةضن بؤ سورياو ئةردة و ميسر. سوريا زؤر مةرغوبة ضونكة نةريت و تةقاليديان وةك عصراقة و مةسروفيش ئةوةندة طران نيية. كةريم بةئومصدة كة شوقةيةك بطرصت مانطي بة 200 دؤلار، ئةمةش سص يةكي ئةو ثارةيةية كة لة كوردستاني عصراقدا خانووي ثصدةطيرصت.



ذمارةيةكي كةم لةوانةي كة كؤض دةكةن تواناي دابينكردني كرصي تةيارةيان هةية، بؤية ثانة دةبةنةبةر سةفةركردن بة ثاس و تةكسي كة مةترسي زؤري هةيةو بةناو ئةو ناوضانةدا دةطوزةرصت كة ياسايان تصدا بةرقةرانيةو ياخيبوان و تاوانباران بة كةيفي خؤيان دصن و دةضن.



دةلاَلَصكي سةفةرةكان، كة نةيويست ناوي بوترصت، وتي كة ئةوانةي كة خةلَك ئةطوازنةوة بةيةكةو زؤر بةوورياييةوة دةرِؤن يةكتر لة هةبووني هةر مةترسييةك ئاطادار ئةكةنةوة. ئةو كةسة وتيشي كة بة مةزةندةي ئةوة رؤذانة 3-4 هةزار كةس عصراق بةجصدةهصلَن.



زؤرةب خصزانةكان هيواي ئةوةيان هةية كة بة زووترين كات بطةرِصنةوة دواي باش بووني وةزعي ئةمني. ماجد حةميد، 50، دوكاني ضاثةمةني هةية، وتي بة خزمصكي خؤياني وتووة كة بضنة مالَةكةيةوة هةتا ئةو كاتةي دةطةرِصتةوة.



ماجد وتي، "سةبردةطرم و ضاوةرِواندةبم تا وةزعةكة ئارام ئةبصتةوة، موهيمترين شت ئةوةية دووربين لة سةيارةي بةبؤمبضصنراووتةقينةوة ئيغتالكردني رؤذانة."



لةنصو ئةوانةي كة وولاَتةكة بةجصدةهصلَن كةساني خاوةن تواناو شةهادةن، وةك موحامي و دكتؤرو ثسثؤرو كةساني ئةكاديمي. سالَي ثار حكومةت هةولَيدا ثصشطيري لة كؤضي ئةو كةسة توانادارانة بكات بة دوو قات كردني موضةيان.



كؤضي ئةو خاوةن تواناو شةهادانة كصشةي نةماني كةساني خاوةن بةهرة دروستدةكاتةوة كة لة سةردةمي حوكمي سةدامدا سةريهةلَدا كاتص سةدان هةزار كةس وولاَتةكةيان بةجصهصشت.



حوسام جةمال، مامؤستا ياسا، خةريكي خؤئامادةكردنة بؤ كؤضكردن بةرةو سوريا. ئةو ترسي ئةوةشي هةية كة كؤضي خاوةن بةهرةو شةهادةكان طورزصكي طةورة بة هةموو كةرتكاندا بدات، بةتايبةت خوصندن.



واديارة كة خوصندن شوصني تايبةتي هةية لة ئامانجي ياخيبواندا، ضونكة بةثصي وةزارةتي خوصندني بالاَ هةر لةو كاتةوةي رذصمي سةدام لةناوبراوة 89 مامؤستاي زانكؤ كوذراون. هةنصك ثصيانواية كة هةرِةشةو تؤقاندني ضةكداران بؤ سةر مامؤستايان و دكتؤر و خاوةن ثيشةو بةهرةكان مةبةست لصيان ثةكخستني خزمةتطوزاريية ئةساسييةكانة.



زؤرصك لة عصراقييةكانيش باوةرِيانواية كة وولاَتاني دراوسص يارمةتي ضةكداراني توندرِةو دةدةن بؤ ئةوةي عصراق بة نائارامي بمصنصتةوة. حوسام وتي، "دةستي شاراوة هةية لةثشت ئةم كؤرِةوةوة،"



لة هانكاتدا، خةلَك لة بةردةم بةرصوةبةرايةتييةكاني ثاسثؤرتدا بة سةرةي دوورودرصذدا وةستاون. ماوةي نزيكةي 20 رؤذي ئةوصت تا ثاسثؤرتصكي نوص دةربهصنرصت، كةواتة خةلَك ثةنا ئةبةنةبةر بازارِي رةش- لةم كاتةشدا ئةبصت 15 ئةوةندةي نرخي ئةسلَي دةرهصناني ثاسثؤرت لة دائيرة حكومييةكاندا بدةن، كة 40 دؤلارة. كةواتة ئةبصت 600 دؤلار بدةن.



موحةمةد عةبدولقادر، 45، لةسةرةدا وةستاوة بؤ دةرهصناني ثاسؤرتصك. ئةو وتي ضيتر هةست بة ئارامي ناكات لة طةرةكةكةياندا، "ضؤلَ بووة، هةموو كةس بةرةو ناوضة ئارامةكان رؤشتوون،"



ياسين ئةلروبةيعي ثةيامنصرصكي ئةنستيتؤي رؤذنامةواني جةنط و ئاشتي، IWPR،ة لة بةغداد.
Frontline Updates
Support local journalists