دوجةيل باجي حوكمةكةي سةدام دةدات

دانيشتواني دوجةيل ئةلَصن دواي حوكمداني سةدام سوننةكان بةربوونةتة طيانيان.

دوجةيل باجي حوكمةكةي سةدام دةدات

دانيشتواني دوجةيل ئةلَصن دواي حوكمداني سةدام سوننةكان بةربوونةتة طيانيان.

Wednesday, 6 December, 2006
.



خةلَكي دوجةيل بؤضووني جياوازيان هةية سةبارةت ئيدانةكردني ديكتاتؤري ثصشوو، سةدام حوسةين، و دارودةستةكةي كة لة سالَي 1982دا فةرمانيانكرد بة رِةشةكوذكردني ثياواني دوجةيل دوا بةدواي هةولَصكي شكستخواردوو بؤ تيرؤركردني.



بة قسةي خةلَكاني دوجةيل، 65 كم لة باكوري بةغداد، كة زؤرينةي شيعةيةو ضواردةوريان بة سوونة تةنراوة، سوننةكان هةرِةشةيان كردوة كة تؤلَةي حوكمداني سةداميان لصبكةنةوة.



هةر لة سةرةتاي دادطاييكردنةكةوة لة سالَي ثاردا، خةلَكاني شيعةي دوجةيل داويان لة حكومةت كرد لة هةرِةشةو ئةطةري كاري تؤلَةسةندنةوانة ئةطةر سةدام لة دادطاييكردني كصشةي دوجةيلدا حوكمدرا.



دواي دةرضوني حوكمي دادطا بةسةر سةدامدا، تةنانةت ئةو كةسانةي ئةنداماني خصزانةكانيان لة رِةشةكوذيةكةي دوجةيلدا لةدةستدابو نةيانوصرا بة ئاشكرا خؤشحالَي خؤيان لةو حوكمة دةرببرِن.



خةلَكي دوجةيل دةلَصن ئصستا ترسي سةفةركردنيان هةية بؤ بةغداد. رِصطةي دوجةيل-بةغدا ناوبانطصكي خراثي ثةيداكردووة بؤ كردةوةي فرِاندن و كوشتن، بةلآم ئةوان هةستدةكةن زياتر ذيانيان لة مةترسيداية بةهؤي ثةيوةندي حوكمةكة بة شارؤضكةكةيانةوة.



محةممةد جةواد كة بازرطانصكي خةلَكي دوجةيلة، هةفتةيةك ثصش حوكمداني سةدام لةسةر رِصطاي بةغدا و لة نزيك طوندي مةشاهيدة كة طوندصكي سوننةنشينة فرِصنرا.



محةممةد ووتي ئةو كةسانةي فرِانديان شيعةي دوجةيليان بة خيانةت تاوانباردةكرد. كاتصكيش محةممةد ثصيووتن كة ئةم سونةية و شيعة نية داوايان لصكرد لةبةردةمياندا نوصذكردن بؤ سةلماندن. ئةويش لةبةردةمياندا بة شصوازي سوننة نوصذيكرد و ثاش ئةوة ئازادكرا. ضةكداراةكان ثةيامصكيان داية تابيطةيةنصت بة دراوسصكاني.



هةروةها ووتي "ثصيان ووتم رِؤذي حةشريان نزيك بوةتةوة و يةك يةك هةموويان دةكوذرصن ئةطةر سةدام ئيعدام بكرصت."



لة كاتصكدا دانيشتواني دوجةيل لةذصرةوة دةركردني حوكمي سةدام و دارودةستةكةيان ثصخؤشة، بةلآم ناكؤكن سةبارةت بة حوكمي ئةو سص كةسةي خةلَكي دوجةيل كة يارمةتي سةدام و حيزبي بةعسيانداوة دواي هةولَة شكستخواردووةكةي كوشتني سةدام.



لة دانيشتني رِؤذي 5ي تشريني دووةمي 2006ي دادطاي تاوانكاري تايبةتدا، حوكمي لة سصدارةدان بة خنكاندن درا بةسةر سةدام و بةرزان تكريتي براي، كة سةرؤكي دةزطاي هةوالَطري بوو لة هةشتاكاندا و عةواد بةندةري سةرؤكي دادطاي شؤرِش، و حوكمي زينداني هةتاهةتاييش درا بةسةر تةها ياسين رِةمةزاني جصطري سةرؤكي ثصشووي عصراقدا.



لة نصوان ضوار ئةندامي حيزبي بةعسدا كة لة هةمان دادطادا دادطاييكران، محةممةد ئةلعزاوي دةركةوت بصتاوانة، لة كاتصكدا هةريةكة لة عةبدولآ رِوةيد و مزهةري كورِي و عةلي دايح بة 15 سالَ زينداني حوكمدران.



جاسم خةزرةجي كة سةرتاشصكي خةلَكي دوجةيلة ووتي "هيوامان وابوو ئةوانةي خةلَكي دوجةيلن و حوكمدران يةكي بة يةك دوو سالَ زينداني حوكم بدراناية. ئصمة لة يةك شارؤضكةدا دةذين و رِؤذانة خصزانةكانيان دةبينين، لةبةرئةوة ناخؤشة بةلامانةوة بة غةمباريةوة بيانبينين لةبةرئةوةي كةسوكارةكانيان بؤ وةها ماوةيةكي دوورودرصذ حوكمدراون."



دانيشتوويةكي تري دوجةيل بة ناوي مةحمود ئةلجةنابيةوة ووتي "ئصمة هيوامان وابوو ئةوانةي خةلَكي دوجةيلن ئازادبكراناية، ضونكةي ضاكةي زياتريان هةبووة بؤ خةلَكةكة وةك لة خراثة. ئصمة وةكو خةلَكي دوجةيل ئةبصت رِابردوو لةياد بكةين."



كةسوكاري ئةو كةسانةي لةطةلَ سةدامدا دادطاييكران ثصداطريي لةسةر ئةوة دةكةن كة هيض بنةما و ثاساوصك نةبوو بؤ دادطاييكردنيان. غةسان دايحي كورِي عةلي دايح ووتي هصندة خةمباةرة بة حوكمداني باوكي تا ئةورِادةيةي لةو كاتةوةي حوكمةكة دراوة لة مالَ نةهاتوةتة دةرةوة.



غةسان ووتي "باوكم قوربانيةكي ْ(بصتاوانة)، كةسانصكي زؤر هةن لة كصشةي دوجةيلةوةطلاون،" غةسان نةيويست بضصتة تةفاسيلةوة لةو بارةيةوة ضونكة وتي حةزناكات كصشة لة شارؤضكةكةدا دروستبكات.



باوكي غةسان ئةندامصكي بالآي حيزبي بةعس بوو لة دوجةيلدا. دانيشتواني دوجةيل وةكو ثياوصكي ميانرِةو وةسفيدةكةن. باثيري غةسان موختاري دوجةيل بووة لة سالَي 1982 دا.



بة قسةي غةسان باوكي "تةنها بة ئةركي خؤي هةلَساوة" كاتصك زانياري بةخشيوةتة بةعسيةكان لةسةر ئةو كةسانةي حيزبي بةعس دةيويست لصيانبثصضصتةوة يان دةستطيريان بكات.



غةسان بةبيريدةهاتةوة ضؤن باوكيان دةستطيركرد. مةفرةزةيةكي ثؤليس هاتن بؤ شارؤضكةكة و ووتيان دةيانةوصت ضةند ثرسيارصكي لصبكةن كة ثةيوةندي بة رِووداوي دوجةيلةوة هةية. غةسان ووتي باوكي رِازي بوو لةطةلَيان برِوات و ثصيوابوو دةيانةوصت ببصتة شايةتي ئيسثات (شاهد إثبات) لة دادطاكةدا.



دواي دوو مانط زاني كة باوكي لة ناوضةي سةوز هصلَراوةتةوة كة ئيجرائاتي ئةمني تصيدا توندوتؤلَة ئةو كاتةش ثارصزةرصكي طرت بؤ بةرطريكردن لصي.



غةسان ووتي "نةمانتواني بؤ ماوةي سص مانط باوكمان ببيني،" دواجار دةسةلآتداران هصشتيان باوكي ببينصت. "كة بينيم نةخؤش و لاواز و ماندوو بوو و رِةنطي زةردهةلَطةرابوو. كة بينيمان من و دايكم دةستمانكرد بة طريان. ئةوةندة بصتاقةت و شلَةذاو بوين ثرسيارمان لصنةكرد وةزعي ضؤنة."



دايكي غةسان ووتي "بةلَصنمدا ئةطةر مصردةكةم ئازادبكرصت، ئةوا ذيانصكي نوص لة دةرةوةي وولآت دةستثصدةكةين."



زافر رِوةيدي كورِي عةبدولآ رِوةيد ووتي ئيدانةكردني باوكي، كة كةسايةتيةكي ناسراوي سةر بة عةشيرةتصكي ناسراوي ئةو شوصنةية، شتصكي "سياسية". هةروةها ووتي خصزانةكةيي و عةشيرةتةكةي ئةيانةوصت داواي ئيستيئنافي ئةو حوكمانة بكةنةوة كة لة دذي عةبدولآ و مزهةر دةرضوون.



لة هةمان كاتدا، لةتيف عةززاوي كورِي محةممةد عةززاوي خؤشحالَ بوو كة دةركةوت بصتاوانة بة هؤي نةبوني بةلَطة لة دذي. لةتيف ووتي "باوكم بصتاوانة و دادطاش دركي بةوة كرد." هةروةها سووربوو لةسةرة ئةوةي ئةو كةسانةي تري خةلَكي دوجةيل كة لة دادطاييكردنةكةي سةدامدا حوكمدراون ثصويستة ئازادبكرصن "ضونكة خةلَكصكي باشن و خزمةتي ناوضةكةيان كردووة."



زؤربةي خةلَك لصرة ئةيانةوصت رِابردوو لةيادبكةن و بةردةوامي بة ذياني خؤيان بدةن، هةندصكيش ثصيانواية كة دادطاييكردنةكة ضةند كصشةيةكي بؤ هصنان كة ثصويستيان ثصي نةبوو.



عةلي ئةحمةد كة ئةندازيارصكي خةلَكي دوجةيلة ووتي "هةموو ئةو توندوتيذي و هةرِةشانةي رِووبةرِوومان بوةتةوة بة هؤي دادطاييكردنةكةي سةدامةوة بووة." عةلي بةردةوامبوو وتي ئةطةر خةلَكي دوجةيل بيانزانياية ئةمة رِوويدةدا، هةرطيز داوايان نةدةكر سةدام لةسةر تاوانةكاني 1982 دادطاييبكرصت.



نةسر كازم ثةيامنصرصكي ئةنستيتؤي رؤذنامةواني جةنط و ئاشتي،IWPR،ة لة بةغدا.
Frontline Updates
Support local journalists