برِيارةكةي ئةمريكا ئارةزوي ئةنجومةني حوكمي بؤ دادطايكردني ديكتاتؤري ثيَشو لاواز بكات.

نوسيني عةدنان كةريم و سةلام جيهاد لة بةغداد

برِيارةكةي ئةمريكا ئارةزوي ئةنجومةني حوكمي بؤ دادطايكردني ديكتاتؤري ثيَشو لاواز بكات.

نوسيني عةدنان كةريم و سةلام جيهاد لة بةغداد

Tuesday, 22 February, 2005

ئةنداماني ئةنجومةني حوكمي عيَراقي – كة سةرقالَي خؤئامادةكردنن بؤ دادطايكردني سةدام لة عيَراقدا- طوزارشتيان لة تورِةيي خؤيان كرد و لة شكستي ئةمريكيةكان تا ثيَش وةخت ثرسيان ثيَ بكةن.


دارا نورةدين، كة ثيَشتر حاكم بوة و ئةندامي ئةنجومةنة و سةرقالَي ئامادةكاريي بوة بؤ دادطايكردني سةدام دةلَيَت " من حةثةسام لةو راطةياندنةي ئةمريكيةكان بة داناني سةدام بة ئةسيري جةنط."


ئةو ثيَي داطرت و وتي " دةبواية ئيَمة ئةم بابةتةمان تاوتويَ بكرداية لةطةلَ هاوثةيماناندا."


دارا سةرساميش بو لة لؤجيكي ثةنتاطؤن سةبارةت بةم برِيارة كة طواية سةدام سةركردةي طشتي هيَزة ضةكدارةكان بوة. ئةو ئاماذةيدا بةوةي كة " ئؤثةراسيؤني شةرِة طةورةكان لة مانطي مايسدا تةواو بو."


موفةق ئةلرِوبةيعي ئةندامي ئةنجومةني حوكم وتي كة هةنطاوي حسابكردني سةدام بة ئةسيري جةنط، عيَراقيةكاني نائوميَد كردوة. " عيَراقيةكان دةيانةويَت سةدام لة قةفةسدان ببينن ] ئةو قةفةسةي طومانليَكراواني تيا دادةنريَت لة كاتي دادطادا [ هةروةها دةيانةويَت كة عيَراقيةكان بة ئاشكرا دادطايي بكةن."


بة طويَرةي ريَككةوتنامةي جنيَظ ئةسيري جةنط دةبيَت لة لايةن دةسةلآتي داطيركةرةوة دادطايي بكريَت بةطويَرةي ياساكاني خؤي بة بةكارهيَناني هةمان ئةو دادطايانةي كة بؤ هاونيشتمانياني خؤي بةكاري دةهيَنيَت.


لةطةلَ ئةوةشدا، ثسصؤرِاني ياسايي عيَراقي و بياني سةرنجي ئةوةشيانداوة كة ناوليَناني سةدام وةك ئةسيري جةنط ريَ لةوة ناطريَت كة سةدام دادطاي بكريَت بةطويَرةي سيستمي سزاداني عيَراقي ياخود بة طويَرةي ياسا نيَودةولَةتيةكاني تاوان دذي مرؤظايةتي."


ثرِؤفيسؤري ياساي سةر بة زانكؤي بةغداد ، مةحةمةد ئةلفةيري، وتي " ئةم برِيارة حةسانةي ناداتيَ لة دذي ئةو تاوانانةي ئةنجاميداوة."


ئةمةش دلَي عيَراقيةكان لة باكور و باشوري ولآت خؤش دةكات كة عةدالةتيَكي سادةيان دةويَت بؤ ئةو تاوانانةي سةدام ئةنجاميداون لة دذي ميلةت.


" دةمةويَت ثارضة ثارضةي بكةم" خؤثيشاندةريَكي كوردي خةلَكي هةلَةبجةي شارؤضكةي باكور وتي كة تيايدا فرِؤكة جةنطية عيَراقيةكان هةزارةها ثياو و ذن و مندلَيان كوشت لةميانةي هيَرشة كيمياويةكاني 1988 دا.


" بةسرة حوكمي مةرطت بةسةردا دةدات – ئةوة ضارةنوسي تؤية سةدام." دروشميَك ئا بةو شيَوةية هةستوسؤزةكاني كورت كردةوة لة شاري بةندةريي باشور، كة سةربازةكاني سةدام لة 1991 دا راثةرِينيَكيان سةركوت كرد كة تيايدا نزيكي 300 هةزار كةسيان كوشت لةو ثرِؤسةيةدا.


بةلآم ناوليَناني سةدام وةك ئةسيري جةنط ئةوة دةطةيةنيَت كة رةنطة ئةنجومةني حوكم دةسةلآتي لةدةست دابيَت سةبارةت بة دادطايكردني فةرمانرِةواي ثيَشو.


هةنديَك لة شيكةرةوة سياسيةكان دةلَيَن كة ئةو ثيَكهاتةية بةهيوا بو كة برِواكردةني خؤي بةرزبكاتةوة لة ناوةوة و دةرةوةي ولآت لة ريَي خستنةرِوي ثرِؤسةيةكي طونجاو و سةثاندني عةدالةت بةسةر ديكتاتؤري ثيَشودا.


وةزارةتي داد زنجيرةيةك دادطايي ئامادة دةكرد ، كة تيايدا 10 دادطاي جياوازي بيدائي طويَ بؤ بةلَطة سةرةتاييةكان يطرن لة دذي سةرؤكي ثيَشو.


ثاش ئةوةش، برِيار بو سةدام دادطايي بكريَت لة ضوار دةعوةي جينائي جياوازدا، كة تيايدا نزيكةي 20 مودةعي موناقةشةي 60 حاكم دةكةن.


كاربةدةستاني وازارةت دةلَيَن كة كؤميتة ثيَكديَنن بؤ وةرطرتني سكالآ لة خةلَكي ئاسايي عيَراقيةوة لة دذي سةدام كةدةكريَت هةنديَك لةو دةعوايانة ببنة تاواني جينائي.


بةر لة راطةياندنةكةي ثةنتاطؤن، ئةنجومةني حوكم ئامادةش بو بؤ قبولَكردني برِيَك بةشداريكردني نيَودةولَةتي لة ثرِؤسةكةدا.


ئةنجومةن وتي كة رةنطة داوا لة حاكمي نيَودةولَةتي بكةن كة ئامادةي دادطايكردنةكة ببن بة هةمان شيَوة ثاريَزةر و ثسثؤرِيي ياسايي تا يارمةتي دادطايكردنةكة بدةن.


هاوكات، مودةعيةكان لة ئيَران سةرقالَي كؤكردنةوةي فايلي طواية تاوانةكاني سةدام بون لة جةنطي ئيَران – عيَراقي 1980 –1988 دا ، لة كوةيتيش ثاريَزةرةكان خةريكي كؤكردنةوةي بةلَطة بون لةبارةي ئةو كارة درِندانةي لة كاتي داطيركاري عيَراقدا لة جةنطي كةنداوي 1990 –1991 دا رويدا.


لة ئوردن 400 ثاريَزةر خؤيان لاي نةقابةي ثاريَزةران وةك خؤبةخش ناونوس كردوة بؤ بةرطريكردن لة سةدام.


هاشم ئةلشيبلي وةزيري داد قايل بو بةوةي كة دةشيَت ثاريَزةرة عةرةبةكان بةشداري بكةن لة بةرطريكردن لة سةدامدا، بةلآم تةنها بة مةرجيَك كة لةسةر ياساي عيَراقي برِؤن و راستةوخؤ دةست نةخةنة ضالاكيةكاني ذوري دادطاوة.


هةرضةندة زؤرينةي عيَراقيةكان دادطايةكي ئاشكرايان لةلا باشة، لاني كةم يةك دةنطي ديار داواي كرد كة سةدام لة بةردةم كاميَرادا دادطايي بكريَت.


ئةياد عةلاوي ي ئةندامي ئةنجومةني حوكم لة مانطي كانوني يةكةمي ثيَشودا بة رؤذنامةي ئةلحةياتي لةندةني وتبو كة رةنطة سةدام لة كاتي دادطايكردندا ناوي ئةو دةولَةت و خةلَكانة بهيَنيَت كة بةرتيل و ساماني داونةتيَ.


عةلاوي وتي " نامانةويَت ئةو هةمو ناوة بهيَنيَت لةسةر تةلةفزيؤن" نةكا ثةيوةندية دةرةكيةكاني عيَراق تيَكبدات.


ثسثؤرِاني ياسايي دةلَيَن دادطاي عيَراقي مافي ئةوةي هةية كة فةرماني دادطاييةكي نهيَني بدات ئنجا بؤ ثاراستني قوربانيةكة بيَت – وةك لة حالَةتي ئيغتساب و ناوزرِاندندا – يان طرنطتر ، بؤ ثاراستني ئةمني قةومي.


بةلآم كةم كةس راي واية كة ئةنجومةن دادطاييةكي نهيَني هةلَدةبذيَريَت، لةبةر ئةو سةرماية سياسيةي دةيدوريَتةوة لة دادطايكردني سةدام بة ئاشكرا سةرباري ئةو طومانانةي كة بةدلَنياييةوة دادطايكردنيَكي نهيَني دةيوروذيَنيَت.


عةدنان كةريم و سةلام جيهاد دوو رؤذنامةنوسي راهيَنراوي IWPR ن.


Frontline Updates
Support local journalists