لةوانةية ليَكترازاني دةنطي سوننةكان ريَطربيَت لة رةتكردنةوةي دةستور

دةرةنجامي جياواز لة ناوضةكاني عةرةبي سوننة دةردةكةوصت، بةوةي هةندصك دةلَصن " نةخصر" بؤ دةستورو ذمارةيةكي تريش بة "بةلَص" دةنط دةدةن.

لةوانةية ليَكترازاني دةنطي سوننةكان ريَطربيَت لة رةتكردنةوةي دةستور

دةرةنجامي جياواز لة ناوضةكاني عةرةبي سوننة دةردةكةوصت، بةوةي هةندصك دةلَصن " نةخصر" بؤ دةستورو ذمارةيةكي تريش بة "بةلَص" دةنط دةدةن.

Monday, 17 October, 2005
.

بةرثرساني هةلَبذاردن و حزبي، هةروةها ئةنجامة سةرةتاييةكاني هةلَبذاردنةكة، ئاماذةيان بةوةكرد كة رصذةي بةشداربوان لةوة زياتر بووة كة ضاوةرِواندةكرا لة شارةكاني تكريت و موسلَ و بةعقوبة،كة زؤرينةيان عةرةبي سوننةن و دةكةونة ثارصزطاكاني سةلاَحةدين و نةينةواو ديالة.

بؤ ئةوةي دةستور شكست بهصنصت، دةبصت دوو لةسةر سص ي دةنطدةران لة سص ثارصزطاي عصراقدا دةنط لة دذي بدةن.

هةر لةسةرةتاي دةركةوتني ئةنجامةكان،وا دياربوو كة تةنها ثارصزطاي ئةنبار لة رؤذئاواي عصراق كة ناوضةيةكي نائارامةو ثارصزطاي سةلاَحةدين كة دةكةوصتة باكوري بةغدادةوة تةنها ثارصزطان كة زياتر لة دوو لةسةر سص ي دةنطدةران دةنطيان لة دذي دةستورةكة دابصت.

نةينةواو ديالة هةردووكيان ذمارةيةكي ديار عةرةبي سوننةيان تصداية، و بةثصي بيرؤكةش يةكصك لةوانة دةبووة ثارصزطاي سصيةم بؤ " نةخصر" بؤ دةستور، بةلاَم هةروةك ئةنجامةكان دةردةكةون، ئةمة لةوانةية روونةدات.

لة ديالة، باكوري رؤذهةلاَتي بةغداد، ئةمير لةتصف ئةليةحيا، بةرِصوةبةري كؤمسيؤني بالاَي هةلَبذاردنةكاني ئةو ثارصزطاية، دةنطدانةكةي بة " سةركةوتوو" ناوزةندكرد.

ئةمير وتي" زؤر خؤش بوو، هةروةك ئاهةنطي ذنهصنان وابوو."

فةريد ئايار، وتةبصذي كؤمسيؤني بالاَي سةربةخؤي هةلَبذاردنةكان لة عصراق، بة ئةنستيتؤي رؤذنامةواني جةنط و ئاشتي، IWPRي راطةياند كة ئةنجامة سةرةتاييةكان ئاماذة بةوةدةكةن كة لة 54%ي دةنطدةران لة ديالة دةنطيان لة بةرذةوةندي دةستور داوة، لة كاتصكدا لة 46% يان رةتيانكردوةتةوة.

ئةو وتي كة كؤمسيؤنةكة بة شصوةيةكي رةسمي ئةنجامةكان راناطةيةنصت هةتا 20ي تشريني يةكةم.

حافز ئةلجبوري، جصطري ثارصزطاري ديالة و ئةندامي حزبي ئيسلامي عصراق، وتي كة لة 65% ي دةنطدةراني تؤماركراو لةو ثارصزطايةدا دةنطيان داوة.

هةندص لة راطةياندنةكان هةوالَي ئةوياندا كة رصذةي بةشداربووان لة ديالة نزيكةي لة 57% بووة. لة كاتصكدا هةندص لة بةرثرساني هةلَبذاردن لة ناوضةكاندا مةزةندةي رصذةي بةشداري و ئةنجامة سةرةتاييةكانيان بؤ IWPR راطةياند، بةلاَم هةندصكي تريان نةيانويست هيض زانيارييةك بدةن.

حزبي ئيسلامي عصراق حزبي سياسي سةرةكيية لة ديالة، جبوري وتي كة حزبةكة " كاريطةري راستةوخؤي لةسةر خةلَكاني سونني هةبووة" لة دةنطدانةكةدا.

بة ئاماذةكردن بة شصوازي بةرِصوةضووني دةنطدان، جبوري وتي" ئةطةر لةبةر ثةسةنكردني دةستور لة لايةن حزبي ئيسلاميةوة نةبوواية، رصذةي بةشداربوون لةم ثارصزطاية ئاوا بةرزنةدةبوو."

حزبي ئيسلامي لة دواساتةكاندا هاتة ريزي هةلَمةتي بةلَص بؤ دةستور، دواي ئةوةي كؤمةلَةي نيشتماني ضةند هةمواركردنصكي لةدةستوردا كرد لةوانة تواناي هةمواركردني زياتر ثاش ئةنجامداني راثرسييةكة. بةلاَم زؤربةي عةرةبة سوننةكاني تر هةلَوصستيان دذ بة دةستور مايةوة.

حازم ئةلعوبةيدي، 24 سالَ، شؤفصري تةكسي، وتي" حزب [ حزبي ئيسلامي] ئةزانصت دةستور ضي تصداية، هةروةها بةرذةوةندي ئصمةش دةزانصت."

هةروةها وتيشي كة لةبةر ئةوةي لة دواي ئةم راثرسيية ئةتوانرصت دةستور هةمواربكرصت" ئيتر هيض سةبةبصك نيية بة نةخصر دةنط بدرصت."

زاهةيةر ئةلجبوري، بةرصوةبةري كؤمسيؤني بالاَي هةلَبذاردنةكاني ئةو ثارصزطاي نةينةوا، وتي كة رصذةي بةشداريكردن لة 69% بووة لةو ثارصزطايةدا. ئةو ثصشبيني ئةنجامةكاني نةكرد بةلاَم هةوالَ هةبوو كة دةيوت رصذةي لة 78% ي ثارصزطاكة دةنطيان لة بةرذةوةندي دةستور داوة.

موسلَ كة سصيةم طةورةترين شاري عصراقة و مةلَبةندي ثارصزطاي نةينةواية، بة شصوةيةكي بةرفراوان شارصكي عةرةبة، تصكةلَة لة دانيشتواني عةرةب و كوردو توركمان و ئاسووري و ضةنديني تر لة بةشي رؤذهةلاَتي شارةكة. هةروةها موسلَ كة نزيكةي 400 كم لة باكوري رؤذئاواي بةغدادةوةية مولَطاي ضةكداراني دذ بة حكومةتة.

باسم خةموو، 36 سالَ، بةرطدروويةكي كةمينةي مةسيحي كة لة طةرةكي ئةلبةكر دةذي لة موسلَ، وتي كة خؤي و خصزانةكةي ثشتطيري دةستوريان كردووة" ضونكة ئصمة ئاراميمان دةوصت. هةموو رؤذصك دةلَصين سبةي ئارامي بةرقةراردةبصت و شتةكان باش دةبن، بةلاَم هةر خراثتر دةبن. هيوادارين دواي ثةسةندكردني دةستور باشتربن، ضونكة حكومةتصكي هةميشةي لصدةكةوصتةوة."

نةشئةت عومةر، 37 سالَ، دكتؤرصكةو لة طةرةكي موهاربين لة بةشي رؤذئاواي موسلَ، وتي كة ئةو خةلَكانةي كة دةنطيان لةبةرذةوةندي دةستور داوة لةوانةية ئاشكراي نةكةن كة بة بةلَص دةنطيان داوة،" ئةترسن [ لة ثةرضةكرداري ياخيبوان]. خةلَك ئةبينيت دةلَصن كة دةنطيان بة نةخصر داوة، بةلاَم لةرِاستيدا دةنطيان بة بةلَص داوةو دانيثصدانانصن."

نورهان موحةمةد سةعيد، 27 سالَ، توركمانةو كارمةندي حكومةتة لة رةشيدية دةذي كة لة دةوروبةري موسلَة، طوماني دةربرِي لةوةي كة دةستور لة واقعدا هيض بطؤرِصت.

" دةنط بة بةلَص يان نةخصر بدةين، هيض ناطؤرِصت ضونكة حالَي حازر برِيارةكة دراوةو تةنها يةك ئةنجام هةية،" هةروةها وتيشي" ئةطةر دةنط لة بةرذةوةندي بدةين، ئةو كاتة ئةجصندةي ئةمةريكييةكان سةركةوتودةبصت. ئةطةر دةنط لة دذي بدةين، ئةوا ثرؤذةي ئةمةريكييةيةكان بؤ كاتصكي دياريكراو[ دةهصلَصتةوة]."

لة ناوضةكاني عةربي سوننة لة بةغداد، وةك ئةلئةعزةميية، ذمارةيةكي زؤر لة دةنطدةران زتيان كة ئةوانيش دةستور رةتدةكةنةوة. هيض مةزةندةيةكي رصذةي دةنطدةراني بةشداربوو لة ثايتةخت لة بةردةستدانةبوو.

عةبدولاَ خةتاب، 44 سالَ، مامؤستاي قوتابخانةي سةرةتايي ثرسياريكرد" هيض دةربارةي دةستورةكة نازانم، ئيتر بؤضي بلَصم بةلَص؟"

زوهصر عةبدولرِحمان، 40 سالَ، كارمةند لة ئةلئةعزةميية، وتي" دةنطم لة دذي دةستورةكةدا ضونكة ئامانج لصي ثارضة ثارضةكردني عصراقة، و هةروةها ناشةرعيشة."

لة تكريتي شارةكةي سةدام حوسةين، ذمارةيةكي كةم لة دةنطدةران دوودلَ بوون لة دةنطدان لة دذي دةستور. بة ثصي وتةي فةريد ئايار، وتةبصذي كؤمسيؤني بالاَي سةربةخؤي هةلَبذاردنةكان لة عصراق، لة 80%ي دةنطدةران لة ثارصزطاي سةلاَحةدين كة شاري تكريت مةلَبةندةكةيةتي دةنطيان لة دذي دةستورداوة. رصذةي بةشداربووني دةنطدةران لة 80% بؤ 85% بوو.

نةواف عةبدولاَ ئةلتكريتي، 47 سالَ، بازرطاني ئؤتؤمبيل لة طةرةكي شةشين لة تكريت، وتي" ئةطةر دةنط بة بةلَص بؤ دةستور بدةين، كةواتة ماناي ئةوةية حوكمي لةسصدارةدان بؤ سةدام دةردةكةين. ئةوةش روونادات، ضونكة هيض كةسصك باشتر لة سةدام نايةتة [سةر حوكم]."

هيشام سائر، 40 سالَ، ئةندامي هصزةكاني ئاسايش بووة لة سةردةمي حكومةتي ثصشوودا. ئةو وتي كة لة وولاَتصكي ذصر دةسةلاَتي داطيركاريدا،" مةحالَة هيض دةستورصك قبولَ بكرصت."

ئةو باسي كر" ئةم دةستورة ئصراني و ئةمةريكيةو بة دةستي عصراقييةكان نةنوسراوة، باشة ئةطةر وانةبصت ضؤن بة ضوار مانط [ رةشنوسي دةستور دادةرصذن]؟ بؤضي كاتصكي زياتري نةخاياند؟"

يةكصك لة سةرؤك خصلَة ديارةكاني تكريت كة داوايكرد ناوي ئاشكرانةكرصت حكومةتي عصراقي بة هةولَدةدان بؤ لاوازكردني عةرةبي سوننة تاوانباركرد لة رصطةي ئةنجامداني هصرشي دذة ياخيبوان لةطةلَ هصزةكاني ئةمةريكا لة كاتي ئةنجامداني راثرسييةكةدا.

بة بؤضووني ئةو، رةشنوسي دةستورةكة فةزلَي كؤمةلَةكاني وةك كوردو شيعة ئةدات بةسةر سوننةدا.

ئةو شيخة وتي" ئةمة دةستوري ئةوانة، نةك هي ئصمة."

نةسر كازم لة بةعقوبةو وةعد ئيبراهيم لة موسلَ و جاسم ئةلسةبعاوي لة حةويجة، كةركوك، راهصنراوي IWPRن. هةروةها بؤ ئةم راثؤرتة زةينةب ناجي كة راهصنراوي IWPRة لة بةغداد هاوكاريكردووة.





Africa
Frontline Updates
Support local journalists