عصراق: ثسثؤران ترسي نةوةيةكي سةرطةردانيان هةية

مندالاَني عصراق توشي سةدمةبوون بة هؤي ئةوةي رؤذانة شاهيدحالَي توندوتيذين.

عصراق: ثسثؤران ترسي نةوةيةكي سةرطةردانيان هةية

مندالاَني عصراق توشي سةدمةبوون بة هؤي ئةوةي رؤذانة شاهيدحالَي توندوتيذين.

.



بةلاَم ثاش تصرامانصك شتصك دةبينرصت كة زؤر زؤر دوورة لة يارييةكي بصتاوان، و رةنطدانةوةي ئةو ذيانة مةينةت بارو تالَةية كة لة عصراقداية. ئةم كرمةلَة مندالاَنة كة تةمةنيان ثصنج بؤ حةوت سالَة خةريكي لاساييكردنةوةي ديمةني سةربرِينن، ئةو ديمةنةي كة زؤر جار لةسةر شاشةي تةلةفزيؤنةكان يان لةو سيديانةدا دةبينرصن كة لةسةرانسةري وولاَتدا دةستدةكةون.



كضةكان، كة خؤيان وانيشاندةدةن لة لايةن طروثصكي ضةكدارةوة رفصنرابن، دةقيذصنن وهاواردةكةن لة ترساندا. يةكصك لة كورِةكان دارصكي طرتووة بةدةستةوة كة لة شصوةي شمشصردايةو ئامادةية ية ملي "بارمتة"كةدا بدات.



نزيكةي نيوةي دانيشتواني عصراق لةذصر تةمةني 18 سالَةوةن و ئةو كارة توندوتيذييانةي كة لة وولاَتدا روودةدةن- نةك بة تةنها لة تةلةفزيؤنةكانةوة نيشاندةدةرصن بةلَكو رؤذانة لةسةر شةقامةكاندا دةبينرصن- كاريطةرييةكي خراثيان دةبصت لةسةر ذيان و ثةروةردةيان.



لة سالَي 1980ةوة عصراق سص شةرِي بةخؤيةوة بينيوة، دانيشتوانةكةي ئاوارةبوون، طيان لةداستداني ئةنداماني خصزان، رؤذانة ئؤتؤمبيلي بؤمبرصذكراو ئةتةقصنةوة، خةلَكاني خؤكوذ خؤيان ئةتةقصننةوة، بةردةوام هصزي ضةكدار دةبينرصت و دةبابةو ضةك، هةموو ئةوانة كاريان كردووةتةسةر بيركردنةوةي نةوةص نوص.



هةرضةندة ئةستةمة ئامارصكي تةواو دةربارةي ذمارةي مندالاَني بةركةوتوو بةدةستبهصنرصت، بةلاَم راثؤرتصكي مانطي نيساني 2003ي رصكخراوي مندالاَني نةتةوةيةكطرتووةكان، يونيسف، ئاماذة بةوةدةكات كة نزيكةي نيو مليؤن مندالَي عصراقي بة هؤي شةرِةوة توشي سةدمةبوون و كاريطةري شةرِيان لةسةرة. بة لةبةرضاوطرتني فراوانبووني اوندوتيذييةكان ئةوا دةبصت لة ئةمرِؤدا ذمارةكة بةشصوةيةكي بةرضاو زيادي كردبصت.



ئةيات سالَح، 6 سالاَن، ثاش ئةوةي لاشةيةكي بص سةري لة بةردةم مالَةكةياندا بيني لة بةغداد لةسةر رصي رؤشتني بؤ قوتابخانة زماني شكاو ضيتر تواناي قسةكردني نةما.



دايكي ئةيات وتي، "ئةيات ئةو بةيانة وةك جاران ماضي من و باوكي كردو خوا حافيزي كردو مالَةوةي بةجصهصشت. ثاش ئةوة كتوثرِ طوصمان لة قيذةيةوةبوو بينمان بووراوةتةوة. لةو كاتةوة كةليمة لة دةمي نةهاتووةتة دةرةوة."



شروق موستةفا تةمةني ثصنج سالاَن بوو كاتص ضةند ضةكدارصك بة بةرضاوييةوة باوكيان سةربرِي. باوكي كاري وةرطصرِي بؤ هصزةكاني ئةمةريكا ئةكرد لة بةغداد. ثرذةي خوصني باوكةكة بةسةر جلو بةرطة ثةمةييكةي كضةكةيدا ثذا. ضةكدارةكان ئةو تةرمةكةيان بةجصهصشت و كضةكةش لة حالَةتي سةدمةدا هةر دةيقيذاند.



زؤر جار مندالاَن دةبنة قورباني كارة توندوتيذييةكان.



لة راثؤرتصكي وةزارةتي ثةروةردةي عصراقيدا كة لة سةرةتاي ئةمسالَدا بلاَوكرايةوة ئاماذةبةوةكراوة كة 64 مندالَ كوذراون و 57يش برينداربوون لة 417 هصرشدا كة كراونةتةسةر قوتابخانةكان لة ماوةي ضوار مانطدا. زياتر لة 47 مصردمندالَ رفصنران لة رصي ضوون يان هاتنةوة لة قوتابخانة لة هةمان ماوةدا. هةمان راثؤرت باسي لةوة دةكات كة 311 مامؤستاو فةرمانبةري حكومي كوذراون و 158يش برينداربوون بة هؤي هصرشةكانةوة.



بةثصي يونسصف، رصذةي ئامادةبوون لة قوتابخانةكان بة رصذةيةكي بةرز، 65% دابةزيوة بة هؤي ئةوةي كة دايكان و باوكان بارودؤخ بة ئارام نازانن بؤ ناردني مندالَةكانيان بؤ قوتابخانة.



رووبةرووبوونةوةي بةردةوامي مندالاَن بة توندوتيذي ضاودصراني مافةكاني مرؤظ و رصكخراوة فرياطوزارييةكاني نيطةرانكردووة.



رؤجةر رايت، نوصنةري تايبةتي يونسصف بؤ عصراق ، وتي، "ئةمانة هاولاَتياني مةدةني و سةركردةكاني سبةينصني عصراقن. دةبصت رصطةيان ثصبدرصت لة بارودؤخصكي بايةخثصدةرو رصز لصطيراودا طةشةبكةن، نةك بةردةوام لة ترس و دلَةراوكصدا بذين."



ذمارةيةكي كةم دامةزراوةو دكتؤري راهصنراو هةن لة عصراقدا كة ضارةسةري مندالاَني شةرِ بكةن، بؤية زؤر جار دايكان و باوكان هيض شوصنصك يان كةسصك نيية ثةناي بؤ بةرن بؤ يارمةتي كاتص كة نيشانةكاني سةدمة لة مندالَةكانياندا دةبينن، كة برينيتن لة نةبووني دةستثصشخةري و دلَةراوكص و كةمخةوي و كةمي تةركيزكردن و ميزكردن بةخؤدا لة كاتي نووستندا. ثسثؤري نةخؤشية دةروونييةكاني مندالاَن دةطمةنن يان هةرنين.



طروثي ئةلَماني بالَةكاني هيوا، كة عيادةيةكي تايبةتي لة هاويني 2003دا دةمةزراند بؤ ئةو مندالاَنةي توشي سةدمةبوون، ناضاربوون ثايتةخت بةجصبهصلَن و رووبكةنة باكوري عصراق لة مانطي 11ي سالَي 2005دا ثاش هةرِةشةكردن لة ستافةكة.



ئةوانةي كة ئيش لةطةلَ مندالاَندا دةكةن دةلَصن كة بووني ئةو خزمةتطوزاريية زؤر ثصويستة.



علاء عمران، مامؤستاي قوتابخانةيةكي سةرةتايي لة طةرةكي ئةلمةساريف لة موسلَ، وتي، "مندالَةكانمان مندالَييان لةدةستداوة." رؤذانة ئةو مامؤستاية طوصي لة طفتوطؤي مندالَةكانة كة باس لة جؤري فيشةك و تةقةمةني ئةكةن، يان ئةو خزم و هاورِصيانةيان كة كوذراون يان رفصنراون يان سةربرِاون.



علاء وتي، "كاتص باسي سةيارة ئةكةن، باسي مودصلي ئةو سةيارانة ئةكةن كة تةقيونةتةوة لة طةرةكةكانياندا. تةبعةن ئةوة كاريطةري لةسةر كةسايةتي و دةروونيان ئةبصت."



هةيسةم حةسةن موستةفا، مامؤستايةك لة زانكؤي موسلَ، ترسي ئةوةي هةية كة "نةوةيةكي سةرطةردان" بةرصوةبصت كة مةعنةوياتيان نةبصت، ئةمةش وايان لصبكات بة ئاساني ببنة نصضيري ئةو تاوانبارو ياخيبووانةي كة دةيانةوصت تةسقيفيان بكةن و بضنة ريزيانةوة.



ئةو حالَةتة روويداوة لة موفيد سالَح، تةمةني 18 سالَةو لةلايةن هاورصكانييةوة بة "شازادة" بانطدةكرصت. ئةو بذصوي خؤي لة شةقامةكاني بةغدادا بة كاركردن بؤ طروثصكي سةيارة دزين ثةيدا دةكات- لةسةر جادةكاندا دةوةستصت و زانياري دةربارةي ئةو سةيارانة ئةدات بة طرووثةكة كة لةوانية بة كةلَكي دزينبن.

موفيد دةربارةي ئيشةكةي وتي، "ماسي طةورة ماسي بضووك ئةخوات. ثصويستة بذين."





سةحةر ئةلحةيدةري ثةيامنصري ئةنستيتؤي رؤذنامةواني جةنط و ئاشتي، IWPR،ة لة عصراق.
Iraqi Kurdistan, Iraq
Frontline Updates
Support local journalists