عةرةبة سوننةكان دةنط بؤ داهاتوو دةدةن

عةرةبة سوننةكان موقاتةعةي هةلَبذاردنةكاني ثصشوويان كرد، بةلاَم واديارة ئةمجارة برِياريانداوة كة رؤلَصكيان لة حكومةتدا ئةوصت.

عةرةبة سوننةكان دةنط بؤ داهاتوو دةدةن

عةرةبة سوننةكان موقاتةعةي هةلَبذاردنةكاني ثصشوويان كرد، بةلاَم واديارة ئةمجارة برِياريانداوة كة رؤلَصكيان لة حكومةتدا ئةوصت.

Tuesday, 21 February, 2006
90% مةزةندة كرا.



رصذةي بةرزي بةشداريكردن لة ناوضةكاني وةك ثارصزطار ئةنبار، كة ناوضةيةكي زؤربةس شةرِةكاني ياخيبوان بوو، ئةماذةي ئةوةية كة بة ثصضةوانةي هةلَبذاردنةكاني ثصشوةوة، عةرةبة سوننةكان ويستيان دةنطيان لةم هةلَبذاردنةدا ببيسترصت.



رؤذي هةلَبذاردن بة كةمصك توندوتيذييةوة تصثةرِي، و واشدياربوو كة دةنطدةران كةمتر خةمي مةسةلةي ئةمنييان هةبوو وةك لة جارةكاني ثصشووتري ئةمسالَ لة كاتي هةلًَبذاردندا هةيانبوو. لة كاتصكدا كةمصك كصشة هةبوو لة هةندص ليستي تؤماركردني دةنطدةراندا لة ناوضة كوردييةكان لة باكووري وولاَتدا، هةوالَي ذمارةيةكي كةم سةرثصضي هةبوو.



لة زؤربةي بةشةكاني وولاَتدا ئةمنيةت توندوتؤلَ بوو. جانتاي دةنطدةران دةثشكصنراو ناضاردةكران بة كوذاندنةوةي مؤبايلةكانيان ثصش ئةوةي بضنة ناو بنكةكاني دةنطدان لة بةغداد، كة تيايدا زؤربةي شةقامةكان بصدةنط بوون.



بة ثصضةوانةوة، كةشصكي ئاهةنط ئامصز سلصماني طرتةوة، ئةو شارةي باكوري رؤذهةلاَتي عصراق كة كةمصك توندوتيذي بةخؤيةو بينيوة لة كاتي رووخاني سةدام حوسةين لة نيساني سالَي 2004دا. سةيارةكان بةسةر شةقامةكاندا هؤرِصنيان لصدةداو ئالاَي كوردستانيان ثصوة ئالَصنرابوو، بةلاَم ئالاَي عصراق نةدةبينرا.



دةنطدان لة ذمارةيةك لة 6200 ناوةندي دةنطدانةكةي عصراق درصذكرايةوة تا سةعات 6ي ئصوارة بةهؤي بةرزي رصذةي بةشداريكردن بة شصوةيةكي ضاوةرِواننةكراو. هةندص لة بنكةكاني دةنطدان لة ناوضةكاني وةك فةللوجة كارتي دةنطدانيان نةما، بؤية ذمايةكيان بؤناردن تا دةنطدةراني تؤماركراو بتوانن دةنط بدةن.



20 هاوثةيماني هةبوون كة هةولَيان بؤ بة دةستهصناني 275 كورسي ثةرلةمان دةكرد. ئةنجومةني نيشتماني نوص يةكةمين ثةرلةماني هةميشةيي عصراق دةبصت لة دواي رووخاني رذصمي سةدامةوة كة بؤماوةي ضوار سالَ لةسةر حوكم دةبصت.



نزيكةي 15 مليؤن عصراق مافي بةشداريكردني ئةو هةلَبذاردنةيان هةبووكة لة لايةن 70 هةزار ضاودصرةو ضاودصريكرا. ضاودصراني كؤمسيؤني هةلَبذاردن رايانطةياند كة رصذةي بةشداريكردن لة زؤربةي ثارصزطاكاندا بةرزبوو. فةريدا ئايار، وتةبصذي كؤمسيؤني بالاَي سةبةخؤي هةلَبذاردن لة عصراق، وتي كة ضاوةرِوان ناكرصت ئةنجامي كؤتايي لة ماوةي كةمتر لة دوو هةفتةدا رابطةيةندرصت.



بةشصوةيةكي طشتي عةرةبة سوننيةكان طؤرةثاني سياسي عصراقي ثاش بةعسيان موقاتةعةكردبوو- بةلاَم بةثصي ضاودصران لةسةرانسةري عصراقدا ئةمجارة بةهصزةوة بةشدارييانكرد. بةثصي ضةند سةرضاوةيةك لة ذمارةيةك ثارصزطا، زؤربةيان دةنطيان بؤ هاوثةيمانييةكاني عةرةبي سوننةدا، بةلاَم ليستة عيلمانييةكاني وةك ليستي عصراقي نيشتماني كة لة لايةن سةرؤك وزيراني ثصشوو، ئةياد عةللاوييةوة، سةرؤكايةتي دةكرصت، وادياربوو كة هةندصك ثشتطيري بةدةستهصنابصت.



لة ثارصزطاي ئةنبار، رؤذئاواي عصراق، سةعد عةبدولعةزيز، بةرصوةبةري كؤمسيؤني هةلَبذاردنةكان، مةزةندةي ئةوةيكرد كة لة 90%ي ئةو 667000 كةسةي كة مافي دةنطدانيان لة ناوضةكةدا هةبووة، دةنطيانداوة. لة رومادي، كة مةلَبةندي نائارامي ثارصزطاي ئةنبار، و قائم و روتبةو حةديسة، 58 ناوةندي دةنطدان كرانةوة.



ئةطةر هةلَسةنطاندنةكان راست دةرضوون، ئةوا ئةم هةلَبذاردنة طؤرِانصكي طةورة لة بةشداريكردندا دروستدةكات، لة ثارصزطايةكدا كة تيايدا تةنها ذمارةيةكي كةم لة ناوةندةكاني دةنطدان كرانةوة لة كاتي هةلَبذاردني مانطي كانووني دووةم و راثرسي دةستور بة مانطي تشريني يةكةمدا. لة ثصش هةلَبذاردني مانطي كانووني دووةم فةللوجة طؤرةثاني شةرِي نصوان هصزةكاني ئةمةريكاو ياخيبوان بوو، وة هةروةها بةمدواييانةش لة مانطي ئةيلولدا روماديش ثصكداداني بةخؤيةوة دي.



بووني هصزةكاني ئةمةريكا دذايةتي دةكرصت لة لايةن ذمارةيةكي زؤر لة خةلَكي ئةنبارةوة، بؤية خةلَكان ضةكيان ثصدرا بؤ بؤ ثارصزطاريكردن لة ناوةندةكاني دةنطدان. بةثصي وتةي عةميد جوبةير غةتا، كة فةرماندةيي هصزصكي لة خةلَكاني ناوشار كرد، بة ئيشكردن لةطةلَ سةركردةكاني ناوضةكةدا، حكومةتي عصراق ضةكي بة 1500 دانيشتوي شارةكةدا بؤ دابينكردني ئارامي.



هةلَسورِصنةريكي ئةمني كة ئيشي لةطةلَ كؤمسيؤني هةلَبذاردنةكاندا كردبوو دايوايكرد كة ناوي نةبرصت، وتي "ئصمة ئيشمان لةطةلَ هصزة فرةرةطةزةكاندا كرد تا نةيةنة ناو شارةكةوة تةنها لة حالَةتي كتوثرِدا نةبصت- و بةطوصيانكردين. دانيشتوان تةنها يةك بؤمبيان لة نزيك ناوةندصكي دةنطدان دؤزييةوةو ئةويش ثوضةلَكرايةوة،"



خةولة عةبدولاَ، مامؤستا، وتي "لةوانةية سبةصني شةرِ دةستثصبكاتةوة. بةلاَم ئصمة بؤ ديموكراسي و ئارامي و ئازادي ئةنوارِين."



عةبدولرةحمان ئةلمةشهةداني، ضاودصرصكي هةلَبذاردن لةطةلَ رصكخراوي حةمورابي ناحكومي لة بةغداد، وتي كة سةرثصضي طةورة لة بةغداد رووينةداوة. ئةو ثصشبيني كرد بشداريكردن لة ناوضةكاني عةرةبي سوننة بطاتة لة 90%.



قوسةي عةبدولعةزيز، 32 سالَ، مامؤستا لة زانكؤي ئةلموستةنسريية لة بةغداد، وتي "يةكةمين جارمة بةشداري هةلَبذاردن دةكةم، دوصنص شةو نةخةوتم بيرم دةكردةوة دةنط بؤ كص بدةم. وائةزانم شتصكي باشم كردووة."



ئةو دةنطي بؤ يةكصك لة ليستةكاني عةرةبي سوننةدا، ئةويش ليستي جةبهةي تةوافقي وةتةني عصراقيي بوو.



لة بةغداد، طوللة هاوةنصك دوو كةس و مارصنزصكي ئةمةريكي بة سوكي برينداركرد كاتص لة دةروةي ناوضةي سةوز تةقييةوة. بةثصي ئةسيؤشيةتد ثرصس هصرشصكيش لة شارؤضكةي تةلعةفةر لة باكووري عصراق روويدا، و روومانةيةكيش ثاسةوانصكي لة نزيك يةكصك لة ناوةندةكاني دةنطدان لة موسلَ كوشت.



لة تكريت، كة شارصكي زؤرينة عةرةبي سوننةو زصدي سةدامة لة ناوةراستي عصراق، هةوالَةكان باسيان لةوةكرد كة رصذةي بةشداريكردن بةرز بووة. سةيارةكاني ثؤليس و تةنانةت سةيارةكاني ئيسعافيش بة ناو شةقامةكاندا دةهاتن و دةضوون و بلَنطؤيان بةكاردةهصنا بؤ هانداني خةلَك بؤ ضوون بؤ دةنطدان و دلَنياكردنةوةيان لةوةي كة وةزعةكة هصمنة.



حةماد موحةمةد شةكيتي، ثارصزطاري سةلاحةدين لة تةلةفزيؤنصكي شارةكةوة وتي كة لة ماوةي هةلَبذاردندا حوكمي عورفي سةثصنرا، بةلاَم لةتكريت شكستي هصنا ضونكة رصوشوصنة ئةمنيةكان توندوتؤلَ بوون.



لة كاتصكدا كة ناوضةكوردييةكان تارادةيةك ئارام بوون، ناوي هةندص لة دةنطدةران لة ليستي تؤماري دةنطدةراندا نةبوون. دةيانيان خؤثشاندانيان لةبةردةم بيناي كؤمسيؤني هةلَبذاردنةكاندا لة سلصماني سازكرد، لةوصش بةرثرساني ناوخؤ رايانطةياند كة نزيكةي 10 هةزار ناو وونن لةو ليستانةي كة لة بةغدادةوة نصردراون.



ئيبراهيم كةريم فةرةج، ثصشمةرطةي دصرين، كة ناوي لة ليستي دةنطدةراندا نةبوو، وتي "لة ثصناوي ئةم رؤذةدا زؤر نةهامةتيم لة ضياكان ضةشت، و ئةوتا ئصستا مةحرومكراوم لةم فرسةتة."



لة دهؤك، باكوري رؤذئاواي عصراق، 30 هةزار ناو لة ليستةكاني تؤماري دةنطدةراندا وون بوون. بةرثرساني هةلَبذاردن لة هةولصر وتيان ئةو دةنطدةرانةي كة ناويان نةبوو رصطةيان ثصدرا بؤ ئةوةي دةنطبدةن ثاش ئةوةي ستافي هةلَبذاردن برِياريدا كة ليستةكاني تؤماري دةنطدةراني هةلَبذاردنةكةي مانطي كانووني دووةم بةكاربهصنصت.



بةثصي وتةي هةلَكةوت عةلي، سكرتصري سةلاحةدين موحةمةد بةهادين، سكرتصري طشتي يةكطرتووي ئيسلامي كوردستان، لة ناوةندصكي دةنطداندا لة هةولصر،سكرتصري طشتي يةكطرتوو ذمارةيةك لة ئةندام و ثاسةوانةكاني لة لايةن ثاسةواناني ئاسايشةوة بة قؤناغة تفةط لصياندرا كاتص كة دةضوون بؤ دةنطدان. هةندص لة ئةندمةكان برينداربوون.



عةبجةلمةسيح سةلمان، بةرصوةبةري كؤمسيؤني هةلَبذاردن بة هةولصر، وتي "ئصمة ئاطاداري رووداوةكةين، بةلاَم ناتوانين هيض بكةين ضونكة هيض سكالاَنامةيةكي رةسميمان ثصنةطةيشتوة."



ماوةيةكي كةم ثصش هلَبذاردنةكاني بارةطاكاني يةكطرتوو كةوتنة بةر هصرشةوة. ئةو حزبة ثصشتر بةشصك بوو لة هاوثةيماني كوردستان، بةلاَم برِياريدا بؤ ئةم هةلَبذاردنة بة ليستصكي سةربةخؤ بةشداري بكات.



لة شاري نةجةفي ثيرؤزي شيعة، بةرصوةبةري يةكصك لة ناوةندةكاني دةنطدان كة نةيويست ناوي ئاشكرابكرصت، مةزةندةيكرد كة لة 90-95%ي دةنطدةران ثشتطيري ليستي ئيئتيلافي عصراقي بكطرتوويان كردبصت. ئةو ئيئتيلافة هاوثةيمانيةكي شيعةيةوة ذمارةي ليستةكةي 555.



ذمارةيةك لة دةنطدةرانب كةمئةندام كة بةسةر كورسية عةرةبانةكانيانةوة ثالَيان ثصوةدةنرا بؤ رؤشتن بؤ دةنطدان هاواريان دةكرد"555"، ذمارةيةكي زؤر لة دةنطدةران بة ثص بةرةو ناوةندةكاني دةنطدان دةرؤشتن و وصنةي ئايةتولاَي عوزما عةلي سيستانيان هةلَطرتبوو.



ئيبتسام حوسةين، ذني مالَةوة لة شاري نةجةف، وتي "بة كورِةكةمم وتوة كة لة رؤذي هةلَبذاردندا ئةطةرصم بة دواي كضصكدا بؤ ئةوةي بؤي داواكةم. ئةمانةوصت خؤشييةكةمان ببصت بة دووان."



حالَي حازر ئيئتيلافي عصراقي يكطرتوو لة ثةرلةمان و حكومةتدا بالاَ دةستة، بةلاَم هةندص لة دةنطدةران سةكردايةتييةكةيان بة تايفةطةري تؤمةتباركردووة، و ذمارةيةكي زؤريش بص ئومصدن بة شكستي حكومةت لة دابينكردني ئارامي. ضاوةرِواندكرصت ئةو هاوثةيمانييةو كوتلةي كوردي، كة بة ثلةي دووةم هات لة هةلَبذاردنةكاني مانطي كانووني دووةمدا، ذمارةيةك كورسي لة دةستبدةن بةعؤي بةشداريكردني هاوثةيمانيةكاني عةرةبي سوننةوة كة موقاتةعةي هةلَبذاردنةكةي ثصشوويانكرد بةلاَم ئةمجارة بةشداريدةكةن.



سيستاني، كة كاريطةرييةكي بةهصزي بةسةر دةنطدةراني شيعةوة هةية، ثشتطيري هيض ليستصكي نةكرد بةلاَم هاني دةنطدةرانيدا كة ثشتطيري ئةو كانديدانة بكةن بةهاكانيان دةثارصزن. زؤربةي ضاودصران باوةرِيانوابوو كة ئةم داواية شوصنكةوتةكاني بةدوورخستةوة لةوةي دةنط بؤ ليستي شيعةي عيلماني عةللاوي، ليستي عصراقي نيشتماني، و ليستي كؤنطرةي نشتماني عصراقي بةسةركردايةتي ئةحمةد ضةلةبي جصطري سةرؤك وةزيران، بدةن.



عةلي ئةلبةتات، برثرسي ناوةندصكي دةنطدان لة بةسرة، كة شارصكي ؤرينة شيعةية لة باشوري عصراق، وتي "هيض سكالاَيةكمان لةو ضاودصرانةوة ثصنةطةيشتوة كة سةرثةرشتي هةلَبذاردنةكةيان كردووة. رصذةي بةشداريش زؤر باش بووةو لة 70%ي تصثةرِاندووة."



ئةم راثؤرتة لة لايةن رؤذنامةنوساني راهصنراوي IWPRة ئامادةكراوة. داود سةلمان لة بةغدادو ياسين ئةلدلصمي لة رومادي و جاسم ئةلسةبعاوي لة تكريت و فرمان عةبدولرةحمان لة هةولصرو تةلار نادر لة سلصماني و حةيدةر ئةلموسةوي لة نةجةف و سةفا ئةلمةنسور لة بةسرة.
Iraqi Kurdistan, Iraq
Frontline Updates
Support local journalists