سةرنج: دة ستوريَكي ثرِهةلَة كة مايةي راستكردنةوة نيية

ئةوانةي كة دةنطيان لة بةرذةوةندي دةستوردا لةبةر ئةوةبوو هةستيان بةوةكرد كة هيض بةديلصكي تر نيية بؤ هةلَةكان.

سةرنج: دة ستوريَكي ثرِهةلَة كة مايةي راستكردنةوة نيية

ئةوانةي كة دةنطيان لة بةرذةوةندي دةستوردا لةبةر ئةوةبوو هةستيان بةوةكرد كة هيض بةديلصكي تر نيية بؤ هةلَةكان.

Monday, 15 February, 2010
. سةركردةكان دانيانثصدانا كة سةرجةم داواكانماني تصدانيية، بةلاَم لة ئصستادا لةمة زياتر ناكرصت.

دةبصت لة سةرةتاوة بيناكردني خانووي عيَراقدا بةشصوةيةك بصت كة ذووري جياجيا بؤ طرثةكانبصت و ثةنجةرةش بؤ هةموو ذوورةكان هةبصت هةتا تيشكي لصوةبضصتة ذوورةوة. بةلاَم ئامانج ضيية لة بنيادناني خانوويةك كة تؤ هةر لةسةرةتاوة ئةزانيت ثصويستيت بة طؤرِانكاري طةورة هةية؟ ئةو دةستورةي كة من لة رؤذي 15ي تشريني يةكةم دةنطم لة دذيدا ثصويستي بة ذمارةيةكي زؤر هةمواركردن هةية.

لةنصو ئةو كصشانةدا ئةو برِطانةية كة دةلَصت نابصت هيض ياسايةك دةربكرصت كة دذي سةوابتةكاني ئيسلام بصت يان لةطةلَ بنةماكاني ديموكراسي ناتةبابصت، ئةمة خؤي بؤخؤي هاودذة.مةسةلةي ئةوةي كة كص ئيدارةي كةركوك دةكات، كة شارصكي كوردة، هةتا سالَي 2007 دواخراوة. مافي ضارةي خؤنوسيني كورد روون نيية. هةروةها تةرسي ئةوةم هةية كة زماني كوردي، لة عةمةليدا، زمانصكي ثلة دوو بصت، لة دواي عةرةبي.

ئصمة وةك كورد داوادةكةين كة عصراق وولاَتصكي كراوةو ديموكراتي بصت. ئةوانةي كة دةستورةكةيان دارِشتووة دةلَصن كة ئةوةي لة تواياندابوو كرديان بؤ بةدةستهصناني ئةمة بةوةي كة برِطةكة ئةوةي تصدابصت كة،" نابصت هيض ياسايةك دةربكرصت كة ثصضةوانةي بنةماكاني ديموكراسي بصت."

ئةطةر ئةمة بةم شصوةية بوواية ئةوا دةمانووت ئامين. بةلاَم ئةمة لةطةلَ ئةوةي سةرةوةدا يةكناطرصتةوة ، كة دةلَصت،" نابصت هيض ياسايةك دةربكرصت كة دذي سةوابتةكاني ئيسلام بصت."

هاورِصيةكم نمونةيةكي زؤر سادةي باسكرد، ئةطةر كةسصك لةشاري نةجةف ويستي كؤطايةكي فرؤشتني خواردنةوة كحوليةكان بكاتةوة رصي ثصدةدرت؟ كةواتة لةوانةية كة لايةنطراني ديموكراسي و ئيسلام بةطذيةكدابضن.

كورد هةولَي زؤريدا تا زماني كوردي بكاتة زمانصكي رةسمي لة دةستوردا. و حالَي حازر لة كوردستاني عصراقدا، بةلَطةنامةي رةسمي تةنها بة كوردي دةنوسرصن و ضاثدةكرصن و، ذمارةيةكي كةم لة خةلَكاني طةنج ئةتوانن بة عةرةبي بنوسن يان قسةبكةن.

ماددةي 4، برِطةي1، دةلَصت كة زماني كوردي زمانصكي رةسميية هاوشاني زماني عةرةبي. بةلاَم ئةمةش ضةند رصطرييةكي تصداية. برِطةيةكي ماددةي 4 دةلَصت كة دةتوانرصت كوردي يان عةرةبي وةك زماني رةسمي قسةكردن و نووسين بةكاربهصنرصن. باسي ئةوة ناكات كة هةردوو زمانةكة بصت. لةطةلَ ئةوةشدا ماددةكة بةرِووني دةلَصت،" دامةزراوة فيدرالَييةكان و ئاذانسةكان لة هةرصمي كوردستاندا دةبصت هةردوو زمانةكة بةكاربهصنن." ئايا ئةمة يةكسانيية؟

خالَصكي تر كة ناتوانم ثشتطيري لصبكةم مةسةلةي هةلَوصستي دةستورة لةسةر كةركوك.

دةستورةكة مةسةلةي ئاساييكردنةوةي شارةكةو ناوضةكاني دوادةخات هةتا 31ي كانوني يةكةمي 2007. ثصويستة دانيشتوانة رةسةنةكاني ئةم شارةي كة سةردةمصك شاري كورد بوو دةستبةجص بطةرِصنةوة كةركوك و قةرةبووش بكرصنةوة بؤ ئةوةي ئةو ناعةدالةتيية راستبكرصتةوة.

ثصويستيشة عةرةبة نيشتةجصكراوةكاني حكومةتي سةدام كة نصردراون بؤ كةركوك بطةرصنةوة بؤ شوصني ئةسلَي خؤيان و قةرةبوو بكرصنةوة، هةروةك لة ماددةي 58ي ياساي كاتي دةولَةتدا بةلَصنمان ثصدراوة. واضاوةرِواندةكرا كة ئةم مةسةلةية لة كاتي حكومةتي ئنتقاليدا ضارةسةر بكرصت، بةلاَم هةر دواخرا.

هصشتا طومانم لةوة هةية كة ئةم مةسةلةية لة سالَي 2007دا ضارةسةربكرصت، ضونكة حكومةتي رةتيدةكاتةوة بيكاتة ئةولةويياتي كارةكاني.

يةكصكي تر لة " دةسكةوتة مةزنةكان" كة سةركردةكانمان بؤمان باسدةكةن ئةوةية كة هصزي ثصشمةرطةي كوردستان وةك خؤيان ئةمصننةوة، هةرضةندة هةرطيز ثصشمةرطة راستةخؤ ئاماذةي ثصنةكراوة. ماددةي 117، برِطةي 5، باس لةوةدةكات حكومةتي هةرصمةكان بؤيان هةية هصزةكاني ئاسايشي ناوخؤي خؤيانيان هةبصت. سوركردة كوردةكان كة يارمةتيدةربوون لة دارِشتني دةستورةكةدا ووشةي" ثاسةواناني هةرصم" وا باسدةكةن كة ماناي ثصشمةرطة بدات. بةلاَم بصطومان جياوازييةكي طةورة هةية لة نصوان ئةركي سوثاو هصزي ئاسايشي ناوخؤدا، ضونكة ئةوةي دووةميان بةصكة لة وةزارةتي ناوخؤ يان حكومةتي فيدرالَي.

هصزةكاني ثصشمةرطة تةنها كةسانصك بوون كة بةرطري لة كوردستان بكةن. ئصمة لة هةموو لايةكةوة بة دوذمن دةورة درابووين، لةوانةش بة سوثاي عصراق. هصشتا ناتوانين متمانة بة سوثاي عصراق بكةين ضونكة ئةوان لة رابردوودا ضةكي كيمياييان دذ بة ئصمة بةكارهصناو طةلةكةمانيان ئازاردا.

سةركردة عصراقييةكان ماددةي 1 يان هةمواركرد بؤ ئةوةي دصرِي" ئةم دةستورة زامني يةكصتي عصراقة."

من باوةرِم بة عصراقصكي يةكطرتوو هةية ئةطةر يةكسانييةكي تةواو لة نصو هةموو طرووثةكاندا هةبصت. بةلاَم ئةم دةستورة زامني ئةوة ناكات.

بؤية ئصمة داواي ئةوةدةكةين كة مافي ضارةي خؤنووسين يةكصك بصت لة رِصطةضارةكان. سةركردةكانمان بانطةشةي ئةوةيانكرد كة مافي ضارةي خؤنووسينيان بؤ كورد بةدةستهصناوة، و دوا دصرِي ديباجةيان باسكرد كة دةلَصت،" ثابةندبوون بةم دةستورة يةكصتي ئارةزوومةندانةو طةلةكةيي و خاكةكةيي و سةروةرييةكةي دةثارصزصت."

سةركردة كوردةكان وا تةفسيري دةكةن كة ئةطةر عةرةبي عصراق ثابةند نةبن بة دةستورةكةوة، ئةوا ئصمة مافي ضارةي خؤنووسينمان هةية.

بةلاَم نارِوونس هةية لةوةي كة ئايا ثابةندبوون بة ديباجةوة بةشصك بصت لة دةستور يان نةء، دادطاي بالاَي فيدرالَي دةسةلاَتي هةية ئةو روونبكاتةوةو روونيبكاتةوة.

بةطوصرةي برِطةي دووةم لة لة ماددةي 89، ئةم دادطاية لة ذمارةيةك دادوةر و ثسثؤري بواري فيقهي و ياساناس ثصكدصت، دياريكردني ذمارةو شصوازي هةلَبذاردن و كاري دادطاكة بة ياسا رصكدةخرصت بة زؤرينةي دوو لة سصي ئةنداماني ئةنجومةني نوصنةران.

كورد كةمينةية لة عصراقدا. بؤية، ذمارةي ئةنداممان لة ثةرلةماندا ئةوةندةنابصت كة قورسايي سياسييمان وةك عةرةب بصت كة زؤرينةي عصراقن.

ئةطةر كورد داواي مافي ضارةي خؤنوسين بكات، لةوانةية دادطاي بالاَي فيدرالَي ئةو داوةية رةتبكاتةوة بةو بيانووة ياساييةي كة دةستثصك بةشصك نيية لة دةستوور.

بةثصي ماددةي 62، ئةنجومةنصك دادةمةزرصت كة ئةندامي ثارصزطاكاني تصداية، كة ذمارةيان 18 ثارصزطاية. ثارصزطاكان ئةندامي تاكيان نابصت ئةطةر بةشصك بن لة حكومةتصكي فيدرالَ.

حالَي حازر سص ثارصزطاكةي كوردستان تةنها هةرصمي فيدرالَي لة عصراقدا ثصكدةهصنن. ئةمةش ماناي ئةوةية كة ئةطةر ئصستا ئةو ئةنجومةنة ثصكبهصنرصت، كوردستان يةك نوصنةري دةبصت و ثارصزطاكانيش هةر يةكةي يةك ئةندام، بةمةش دةسةلاَتي فيدرالَيةتي كوردستان سنورداردةكات.

ئامانجي سةرةكي ئةنجومةني فيدرالَي بريتيية لة ثارصزطاريكردني مافي هةرصمة فيدرالَييةكان، نةك ثارصزطاكان.

هةن كة باوةرِيانوابوو كة ثصويستبوو دةنطبدةن بؤ دةستور، ضونكة هيض بةديلصكي تر نةبوو. بةلاَم بة بؤضووني من، هةر بةديلصك ببواية باشتربوو لةمة.

رصباز مةحمود راهصنراوصكي IWPRة لة سلصماني.



Iraqi Kurdistan, Iraq
Frontline Updates
Support local journalists