حكومةتي عيَراقي تيشكدةخاتة سةر ثالَثشتي نيَودةولَةتي بؤ ئاشتي، هاوكات رِايدةطةيةنيَت كة خؤي باش ئامادةكردوة بؤ جةنط.

نوسيني ئةنتؤني بؤردن لة بةغداد

حكومةتي عيَراقي تيشكدةخاتة سةر ثالَثشتي نيَودةولَةتي بؤ ئاشتي، هاوكات رِايدةطةيةنيَت كة خؤي باش ئامادةكردوة بؤ جةنط.

نوسيني ئةنتؤني بؤردن لة بةغداد

Tuesday, 22 February, 2005

ئاوةدانكردنةوة لة برةوداية-رِيَطاوبان و بيناي بضووك نويَدةكريَنةوة. ثاية كؤنكريتية بةرزةكاني مزطةوتيَكي طةورة ديارة. بةلآم وادةردةكةويَت كة كارةكان بة شيَوةيةكي سةير وةستابن، بةدالةيةكي تةلةفؤني بريقةدار لة رِؤخي ديجلة، ثةيكةريَكي تري سةرؤك سةدام حسيَن كة تفةنطي بةدةستةوةية، بة ثةرِؤ داثؤشراوة و هيَشتا هةلَنةدراوتةوة. تؤ بلَيَي هيض كام لةوانة تةواو ببن ثيَش ئةوةي عيَراق ثيَويستي بة ئاوةدانكردنةوةيةكي زؤرتر بيَت؟


طروثيَكي شانؤيي خؤيان ئامادةدةكةن بؤ بةرهةمهيَنانيَكي نويَي داستاني ديَريني طلطامش. هونةرمةنديَك دوا دةسكاري تابلؤ رِؤشنة شيَواز تةكعيبية لة طلَدةواسراوةكةي دةكات بؤ ثيَشانطا لة يةكيَك لة طةلةرية لؤكالَةكان . سينةماكان قةرةبالَغن، لة طةلَ رِيكلامي رِةنطاورِةنطي فيلمي ئاسياوي وةك " خةبات بؤ ئازادي" هاوشان لةطةلَ فيلمي رِؤذئاوايي نويَ لةنيَوياندا "دوو هةفتة مؤلَةت".


بةلآم سةرةرِاي ئةو ذيانة ئاسايية، نزيكةي دوو هةفتةي رِيَك ئةو ماوةيةية كة هةموو كةس ثيَشبينيدةكات مابيَتي بؤ شةرِ. وةزمي نازمي، مامؤستاي سياسةت لة زانكؤي بةغداد ووتي "خةلَك هةر لة جةنطي عيَراق ئيَرانةوة بةمة رِاهاتوون، و بةو بارودؤخةش رِاهاتوون كة لة 1990كاندا ثةرةيسةند" "هيَشتا وانةكان دةخويَندريَن، تاقيكردنةوة ئةنجامدةدةين، منيش هةر لةسةر ثرؤطرامةكةي خؤم دةرِؤم" لة طؤرِةثاني زانكؤش، لة رِيَستي نيَوان وانةكاندا، بةو نيوةرِؤ خؤشة قوتابيةكان كؤمةلَ كؤمةلَ دانيشتوون، قسةدةكةن و باسي يةكتري دةكةن، و هةر لة قوتابي هةر شويَنيَكي تر دةضن.


"ئةمة ئةوة ناطةيةنيَت كة هيض نيطةرانيةك نية،" مامؤستا بةردةوامبوو. " خةلَك زؤر نيطةرانن، بةلآم زؤربةي عيَراقيةكان وا هةستدةكةن كة ضارةنووسيان نووسراوة و ئةوان هيض دةسةلآتيَكيان تيَيدانية. بؤية ئةوان جؤرة تةسليم بوونيَكي رِؤحيان هةية بؤ دةرئةنجامي ئةوةي رِوودةدات."


بةطويَرةي رِاطةياندني عيَراقي، كة بةتوندي لةذيَر كؤنترِؤلَي حكومةتداية، سةرتاثاي جيهان-جطة لة جؤرج بؤش و تؤني بليَر و ئيسرائيل- ثالَثشتي خةلَكي عيَراقن. دةزطاي هةوالَي عيَراقيش شةثؤليَكي بيَ كؤتا لة رِاثؤرتي بزووتنةوةي دذةجةنط بلآودةكاتةوة " ثارتي سةوزي بولطاريا دذي ثلانةكاني ئةمريكاية" هةوالَيَكي نويَ دةلَيَت " دوو هةزار قوتابي لة قاهيرة خؤثيشاندان سازدةكةن" يةكيَكي دي دةلَيَت. جاك شيراك، رِامسي كلاركي هةلَسوراوي ئةمريكي، و سياسةتمةدارة بةريتانييةكان تؤني بين و جؤرج طالاوي ثالَةوانن.


ضةندين "قةلَغاني مرؤيي" نيَودةولَةتي و شاندي هاوكاري تر بة ناو ئةو نةخؤشخانانةدا دةسورِيَنةوة كة عيَراقيةكان دةلَيَن كةم دةرمانن. لة بةردةم كاميَراكاني تةلةفزيؤني حكومةتدا، قةلَغانةمرؤييةكان بة قذي بذ و نةعلةوة ديَن و دةضن، و كؤبونةوةي زؤر دةطيَرِن و خؤثيشاندان سازدةكةن لة شارةكةدا. لةكاتيَكدا كة هيض شتيَك نالَيَن دةربارةي مافي مرؤظ لة عيَراقدا، داوادةكةن جؤرج بؤش دادطايي بكريَت لةسةر تاواني جةنط. "هةموو شتيَك كة ئةمريكا دةيكات دذي ئارامي جيهان، دذي ياساي نيَودةولَةتي، و دذي ديموكراسي و مافةكاني مرؤظة." دكتؤر ئةلهيشامي ووتي، وةزيري ثيَشوو و سةرؤكي رِيَكخراوي حكومي هاورِيَيةتي، ئاشتي و هاوكاري كة شويَن و خواردن و ثشتطيري لؤجيستي دابيندةكات بؤ هةلَسورِاوةكان "هةموو جيهان لةدذي ئةم جةنطةية."


لة كاتيَكدا ليَثرسراوةكان بة ضةثلَة و ثياهةلَطوتني ستايشي لةسةر ثةرِة نووسراو ثيَشوازييان ليَكرد، سةركردةي مةزن خؤشي ووتاريَكي دوورودريَذي لة تةلةفزيؤنةوة ثيَشكةشكرد، تيايدا هاني عيَراقيةكاني دا بؤ بةرطري و طرتنةبةري رِيَوشويَني خؤثاريَزي، ئةو ووتي "تةنانةت لة حةوشةكانيشتانا ثةناطةيةك دروستبكةن، ئةطةر بةشي خؤي قوولَ بيَت، ئيشةلَلآ دةتانثاريَزيَت".


ئةفسةري سوثا بة ثاريَزطاري ثاريَزطاكان دانراون. رِاثؤرتة نيَودةولَةتيةكان باسي جموجولَي دياري نويَ دةكةن لة لايةن سوثاي عيَراقيةوة، هةرضةندة لةناوخؤ باسي ليَناكريَت، وةك ثرِكردنةوةي خةنةكةكان بة نةوت بؤ بةرضاوطرتن و رِيَوشويَني بةرطري تريش. نامة شاراوةكةي رِاطةياندن بريتية لة جوولآندني خةلَك لةدذي ئةو "ثةلامارة ئيمثرياليانةي" كة بةرِيَوةية. ويَنةي زؤري فةلةستينيةكاني كةناري رِؤذئاوا كة لة لايةن ئيسرِائيليةكانةوة هيَرشيان دةكريَتة سةر ثيَكةوة لةطةلَ هةوالَي كؤبونةوة بةثةلةكاني جةنةرِالَةكاني سوثا و سةرؤك بةدواي يةكدا ثيشاندةدريَن. هاوكات لةطةلَ ويَنةي زؤري جةنطةكاني ثيَشوو. ثةلَةيةكي دريَذو ترسناك كة كاريطرييةكاني يؤرانيؤمي موستةنزةف ثيشاندةدات بة ثيتي طةورة ليَي نووسراوة "ضةكي مةرطي ئةمريكا" ئةو ضةكةي كة عيَراقيةكان دةلَيَن ذمارةيةكي زؤر لة حالَةتي ليوكيمياي ليَكةوتؤتةوة، شيَوان و كيَشةي تةندروستي مةترسيداري تر ، بة تايبةتي لة نيَوان منالآندا.


حكومةت بةرطري لة ثابةندي تةواوي خؤيةوةدةكات بة برِياري 1441 ي UN ةوة بة ئاماذةدان بؤ رِيَطةداني بؤ سةردانكردني شويَنة طومانليَكراوةكان، رِيَكةوتن لةسةر لةناوبردني مووشةكةكاني ئةلسموود 2 و بانطهيَشتكردني تيميَكي باشوري ئةفريقاش بؤ هاوبةشيكردني شارةزايي لةثرِؤسةي ضةكدامالَيندا.


بة ثيَي بةغداد، قةيرانةكة بة بؤنةي ضةكةوة نية يان تةنانةت مافةكاني مرؤظيش بةلَكو دةربارةي نةوت و دابةشكردني وولاتة بة مةبةستي خزمةتكردني كؤمثانيا ئةمريكيةكان. بة طرنطيةكي زؤرةوة باس لةثيشنيارةكاني ئةمريكا دةكريَت بؤ حكومةتيَكي سةربازي و ثةيوةندي نزيكي نيَوان جؤرج بؤش و ديك ضيني جيَطري و ثيشةسازي نةوت لة ئةمريكا. نموونةكاني ثيَشتري ئةو دةولَةتانةي كة ثشت بة هيَزة طةورةكان دةبةستن وةك لة كؤسؤظؤ و بؤسنةو هةرزةطؤظين و ئةفغانستان زؤر بة سووكي وةك نموونةي كارةساتاوي دةستيَوةرداني رِؤذئاوا باسدةكريَت. ثرؤذة هةريَمايةتيةكاني توركيا و دةستيَوةرداني ئيَران دووثاتدةكريَتةوة.


"ئةمة جياواز دةبيَت لة 1991" بةرثرسيَكي وةزارةتي رِاطةياندن ووتي " ئةطةر مالَةكةت هيَرشي بكريَتة سةر تؤ بةرطري دةكةيت، هةموو كةسيَك بةرطري دةكات لة دذي داطيركردني عيَراق" ئةو بةنيازة خيَزانةكةي لة دةرةوةي بةغداد دابنيَت و بطةرِيَتةوة.


نزيكةي هةموو نيَرينةيةكي كامـلَ شارةزايي سةربازي هةية و قسةيةكي زؤر هةية لة نيَوان ليَثرسراوةكاندا دةربارةي بةرطري كؤلآنةوكؤلآن. يارييةكي دووطؤلَي دوانيوةرِؤ كة وةك ضارةيةكي باش دياربوو بؤ رِاكردن لة دةست ئةو باسة بيَكؤتاييةي شةرِ، طؤرِا بة دوو سةعات ونيوي بانطةشة بؤ جةنط. بانطةشةكة ثرِ بوو لة لافيتة و قسةكةري دةولَةتان و هاواركردني "خؤبةخؤ" و مؤسيقاي دةنط بةرزي عةرةبي بؤ جوولآندني قةرةبالَغيةكة.
"


بؤش، مناَلةكانت بنيَرة بؤ مةرط" كؤميديةكي عيَراقي هاواريكرد بؤ وروذاندني جةماوةرةكة. ويَنة زؤر طةورةكةي سةدام وةك ضي طيظارا لةسةر ياريطاكة باش نةدةطونجا. يارييةكة زؤر باش بوو، بةلآم تةقريبةن وةك شتيَكي زيادةي ليَهات.


بةلآم خودي خةلَك نائوميَدن. لةطةلَ ئابوورييةكي ماندوو بة هؤي 12 سالَ ئابلَوقةوة، ذيَرخانيَكي بيَهيَز، ترسيَكي طةورة هةية سةبارةت بة دةرئةنجامة مرؤييةكان.


زؤر خيَزاني نةدار يان خاوةن ثاشةكةوتيَكي كةمي ديناري عيَراقي، كة هيضي واناكات لة شويَنان، رِوبةرِوي برِياردانيَكي قورس دةبنةوة. ئةطةر زوو برِؤن، كارةكانيان لةدةستدةدةن، ثارةيان ثيَناميَنيَت و مةترسي ئةوةش هةية مالَةكانيان تالآن بكريَت، و ئةطةر درةنطيش بكةون لةوانةية هةر فريانةكةون شار جيَبهيَلَن.


لةوكاتةدا كة بةغداد خؤي ئامادةدةكات بؤ جةنط، ثرسيارةكة ئةوةية، ئايا عيَراقيةكان ثيَكةوة دةوةستن، يان تةواوي بونياتي حكومةت هةلَدةوةشيَت؟ بةرثرسة عيَراقيةكان دةلَيَن شتيَك نية ثيَي بوتريَت "كؤماري ترس" و خةلَكي عيَراق ثشتطيري حكومةت دةكةن. ئةمريكاش ثيَشبيني دةكات لةوكاتةدا كة حكومةت بيَهيَزدةبيَت، خةلَك غيرةت دةيانطريَت و ثشتطيري طؤرِيني رِذيَمة بيَزراوةكة بكةن بةهيَز. بةدةم ثياسةوة طفتوطؤيةكي كورتم دةبيَت لةطةلَ سةرتاشيَكدا كة بةنيازة زوو دةرضيَت بؤ خؤثاراستن لة جةنط، بةلآم بة ثةرؤشةوة دةرِوانيَتة داهاتوو بؤ عيَراقي قؤناغي دواي سةدام "ئةطةر وولآت بةشيَوةيةكي جياواز حوكم بكريَت، ئيَمة ئازادي زياترمان دةبيَت و بيَطومان دةشطةرِيَمةوة" بة دزيةوة ثيَمدةلَيَت ثيَش ئةوةي هاوةلَةكةم ثيَمبزانيَت.


ئةنتؤني بؤردن بةرِيَوةبةري جيَبةجيَكةري ئةنستيتيوتي رِؤذنامةواني جةنط و ئاشتيية


Frontline Updates
Support local journalists