عةرةبة سونييةكان سوورن لةسةر دةنطدان

حكومةت نكولَي لةوةدةكات كة ضالاكيية سةربازييةكان بةو مةبةستة ئةنجامدةدات كة دةنطدةراني سونني دوورخاتةوة لة سندوقةكاني دةنطدان.

عةرةبة سونييةكان سوورن لةسةر دةنطدان

حكومةت نكولَي لةوةدةكات كة ضالاكيية سةربازييةكان بةو مةبةستة ئةنجامدةدات كة دةنطدةراني سونني دوورخاتةوة لة سندوقةكاني دةنطدان.

.



لة كاتصكدا كة وولاَتةكة خؤي بؤ رؤذي دةنطدان ئامادةدةكات، هصزةكاني عصراق و ئةمةريكا دةستيانكردووة بة ئةنجامداني هصرش و دةستطيركردن لة ناوضةكاني عةرةبة سوننةكان لة رؤذئاواو ناوةرِاستي عصراق.



حكومةتي ئةمةريكاو عصراق بةردةوام ئةوةيان دووثاتكردوةتةوة كة ئةوان دذي تيرؤر دةجةنطن نةك عةرةبة شوننةكان دةكةنة ئامانجيان، بةلاَم هةندص لة سةركردةكاني ئةو كؤمةلَة دةلَصن كة ئةو هصرشانة بةشصكة لة هةلَمةتصكي بةرفراوانتر لة لايةن ئةو حكومةتةوة كة شيعة رابةرايةتي دةكات بؤ ثةراوصزخستني سوننةكان لة رووي سياسيةوة.



حةمدي حةسوون، بةرثرسي حزبي ئيسلامي عصراق لة بةعقوبة، كة ناوةندي ثارصزطاي ديالةية، وتي "حكومةت كينةي هةية بةرامبةر بة سوننةكان،"



لةم ماوةيةي ثصشوودا هصزةكاني ئةمةريكاو عصراق هةستان بة هصرشكردن دذي ياخيبووةكان لة بةعقوبة، هةروةها لة ثارصزطاي ئةنبار لة رؤذئاواي عصراق، لةو هصرشانةدا دةستطيركردني بة كؤمةلَيان ئةنجامدا. حزبي ئيسلامي عصراق ئةو هصرشانةي مةحكومكردو بة "كينة لة دلَ و تايفةطةري" وةسفكرد.



حةمدي حةسوون دووثاتيكردةوة كة هصرشةكةي بةعقوبة "بةرنامة بؤ رصذراوبوو بةو ئامانجةي بةربةست دروستبكات لة بةردةم سوننيةكاندا بؤ بةشداريكردن لة هةلَبذاردنةكاندا."



ئةو بانطةشانة بة هةمان شصوة لة ثصش هةلَبذاردنة ثةرلةمانييةكةي مانطي كانووني دووةمدا- يةكةمين هةلَبذاردن لة دواي رووخاني رذصمي سةدام حوسةين-و ثصش ئةنجامداني راثرسي لةسةر دةستور لة مانطي تشريني يةكةمدا رايانطةياند. هصزةكاني ئةمةريكاو عصراق ضةندين هةلَمةتي بةرفراوانيان لة فةلووجة، كة دةكةوصتة باشووري بةغدادةوةو لة سامةرا لة ناوةرِاستي عصراق ئةنجامدا بة ماوةيةكي كةم ثصش سازداني هةلَبذاردنةكاني مانطي كانووني دووةم. لة ماتي راثرسيشدا، بةردةوامبوون لسةر هةلَمةت بردن لة رومادي، كة ناوةندي ثارصزطاي نائارامي ئةنبارةو هصشتا تيايدا شةرِ لة دذي ياخيبووان دةكةن.



حكومةتي ئةمةريكاو عصراق بةردةوام ئةوةيان دووثاتكردوةتةوة كة ئةوان دذي تيرؤر دةجةنطن و دةيانةوصت ئارامي دابين بكةن ثصش ئةنجامداني هةلَبذاردنةكان.



بةرثرسصكي بالاَي وةزارةتي ناوخؤ كة نةيويست ناوي ئاشكرابكرصت، وتي "هيض هةلَمةتصكي ثصشوةخت بةرنامة بؤ دارصذراو نيية لة هيض ناوضةيةكي عصراقدا."



سةركردةكاني عةرةبة سوننةكان مةسةلةي زياتريان هةية كة لة مةترسيدابن وةك لة جاران. سص حزبي سةرةكي سوننة- حزبي ئيسلامي عصراق و موئتةمةري ئةهلي عصراق و مةجليسي حيواري وةتةني- هاوثةيمانصتييةكيان ثصكهصناوة بؤ ثصشبرِكص لة هةلَبذاردنة ثةرلةمانييةكةي 15ي كانووني يةكةمدا، دواي موقاتةعةكردني ساحةي سياسي عصراق لةو كاتةوةي هصزةكاني ئةمةريكا هاتنة ناو عصراقةوة لة مانطي نيساني 2004دا.



لة كاتي هةلَبذاردنةكاني ثصشوودا موقاتةعةكردني سياسي و هةلَمةتة سةربازييةكان لة زؤربةي ناوضةكاني عةرةبة سوننةكان بوونةهؤي ئةوةي كة ر صذةي بةشداريكردني دةنطدةران كةمبصت. هصشتا روون نيية كة ئةم هةلَمةتة سةربازييانةي ئةم دواييانةو بانطةشةكاني ئةشكةنجةدان و رةشةطيري عةرةبة سوننةكان لة لايةن وةزارةتي ناوخؤوة ض كاريطةرييةكي لةسةر رصذةي بةشداري دةبصت لة هةلَبذاردنةكةدا.



ئةوةي رِوونة ئةوةية كة عةرةبة سوننةكان ئةيانةوصت دةنطبدةن.



حاجي حافز ئةلجبوري، جصطري ثارصزطاي ديالةو ئةندامصكي بالاَي حزبي ئيسلامي عصراق، وتي "ئةوةي بةسةر سوننةكاندا رِوويدا وايان لصناكات كة دوورةثةرصزبن لة بةشداريكردن لة دةنطداندا."



هةروةها وتيشي "بةشداري دةكةين لة هةلَبذاردنةكانداو بةشصوةيةك سةركةوتن بةدةستدةهصنن كة هيض كةسصك ثصشبني نةكردبصت."



بةلاَم عةبدولسةلام ئةلمةشهةداني، يةكصكي تر لة سةركردةكاني عةرةبة سوننةكان، ترسي ئةوةي هةبوو كة "ئةم هةلَمةتة ترسنؤكانة كة لة لايةن وةزارةتي ناوخؤو وةزارةتي بةرطرييةوة ئةنجامدةدرصن ئةو هةولاَنة شست ثصبهصنصت" كة دةدرصت بؤ بةشدارييةكي بةرزي سوننةكان.



لة كاتي راثرسي لةسةر دةستور، ثارصزطاي ئةنبار كةمترين رصذةي بةشداريكردني هةبوو كة تةنها 32% بوو، وة بةردةوامبووني نائارامي لةوص ئاماذةية بؤ ئةوةي كة لةوانةية رصذةي بةشداريكردن ئةمجارةش نزم بصت.



هةفتةي ثصشوو سوثاي ئةمةريكا دانيشتي لةطةلَ سةركردة عةشايرةكاني روماديدا سازكرد ثاش ئةنجامداني ضةندين هصرش و طةرِان مالَ بة مالَ كة وايكرد ذمارةيةكي زؤر لة خةلَكي مةدةني تورِةبن بة بوونيان لة ناوضةكةدا.ضةند رؤذصك دواتر، دانيشتواني شارةكة هةوالَي ئةوةيان راطةياند كة لقي عصراقي ئةلقاعدة شارةكةي كؤنترؤلَكردوةو هةلَمةتي بردوةتةسةر بنكةكاني ئةمةريكا.



خةلَكي رومادي زؤر بة ثةرؤشةوة ئةيانةوصت بةشداري هةلَبذاردنةكان بكةن،بةلاَم خةلَكصكي زؤر ئةلَصن ئؤمصدصكي كةميان هةية كة بتوانن برِؤن يؤ سندوقةكاني دةنطدان.



بةردةوامبووني شةرِ ذياني لة زؤربةي ناوضةكاني شارةكةدا وةستاندووة. قوتابخانةو دووكانةكان بة ئةستةم بة درصذايي رؤذ كراوةن، وة خةلَكي مةدةنيش- بة تايبةتي ذنان- بة دةطمةن ئةتوانن برِؤنة دةرة لة مالَةكانيان بةهؤي نارامي بارودؤخي ئةمنييةوة.



عةبدولجةبار ئةلجةنابي، 24 سالَ، وتي "ضؤن دانيشتواني شارةكة بةشداري بكةن لة هةلَبذاردنةكاندا لة كاتصكدا نةيانتوانيوة لة مالَةكانيان بضنة دةرةوة؟"



ذمارةيةكي زؤر لة دانيشتواني رومادي شارةكةيان بة جصهصشتوةو بةرةو ئةو ناوضانة رؤشتوون كة زياتر ئارامن وةك سةقلاويية لة فةلووجة. لة سالَي 2003دا فةلووجة بووة طؤرةثاني شةرِي ياخيبوان دذي هصزةكاني ئةمةريكا، بةلاَم لةدواي ئةوةوة بارودؤخي ئةمني باش بووةو رصذةي بةشداري دةنطدةريش لةو شارةدا بةرزبوو لة كاتي راثرسي دةستوردا.



عومةر ئةلدلصمي، 26، خاوةني دووكانصكي مؤبايل لة رةمادي كة لة كامثصكي فةلووجةدا نيشتةجصية، وتي "روماديمان جصهصشت ضونكة وةك جةهةنمي لصهاتبوو."



هةروةها وتيشي "ضؤن ئةتوانين دةنطبدةين؟ تةنانةت نازانين بنكةكاني دةنطدان لة كوصن."



بةرثرسة عصراقييةكان بنكةكاني دةنطدانيان لة رومادي بة نهصني هصشتوةتةوة بؤ ئةوةي نةبنة جص ئامانجي ياخيبووان.



لة تكريت، زصدي سةدام حوسةين، ذمارةيةكي زؤر لة هاولاَتيان وتيان كة بصزاربوون لة توندوتيذي كة لة لايةن ياخيبوان و هصزةكاني ئةمةريكاو عصراقةوة ئةنجامدةدرصت و ئامادةن كة رووبكةنة سياسةت. بةثصي فةرحان حةواس سةديد، ئةندامصكي مةجليسي حيواري وةتةني، لةوانةية هةندص خةلَك هاوبؤضووني بةرهةلََستكاريبن، بةلاَم توشي نائومصدي بوون بة دةست بةتالَي و هةلَمةتة سةربازييةكانةوة و ئصستا ئامادةي دةنطدانن.



موقةدةم عةلي حوسةين سالَح، فةرماندةي كةتيبةيةكي سوثا لة حةويجة، كة دةكةوصت نصوان كةركوك و تكريت، وتي "طةلةكةمان ئصستا بؤيان دةركةوتووة كة[ياخيبوان] جيهاد ناكةن، و لة رِاستدا كارةكانيان وصرانكةرانةن و يارمةتي وةزعي ئةمني نادةن."



فةرحان خوزال، بازرطانصكي تةمةن 45 سالَ لة حةويجة، وتي كة بةردةوام ضاودصريكردن لة لايةن هةليكؤثتةرةوة "رؤذانة خةلَك بصزاردةكات و ئارامييان لصدةشصوصنصت."



بةلاَم ئةوةشي وت "خةلَكي حةويجة مةيلي قبولَكردني سياسةتيان هةية."



نةسر كازم لة رؤذنامةنوسصكي راهصنراوي IWPRة لة بةغدادو جاسم ئةلسةبعاوي رؤذنامةنوسصكي راهصنراوي IWPRة لة حةويجة، كة سةر بة ثارصزطاي سةلاَحةدينة.
Iraqi Kurdistan, Iraq
Frontline Updates
Support local journalists