ნავთობის საძიებო სამუშაოები სევანის ტბას საფრთხეს უქმნის

სომეხი ეკოლოგები შეშფოთებულები არიან მთავრობის გადაწყვეტილებით, რომელიც უკავშირდება ნავთობის საძიებო სამუშაოების ჩატარებას სევანის ტბის აუზში.

სომხეთის ენერგეტიკის და ბუნებრივი რესურსების სამინისტრომ ნავთობის და გაზის საბადოების საძიებო სამუშაოების ჩატარების უფლება მიანიჭა კომპანია Blackstairs Energy Armenia-ს, რომელიც 2015-16 წლებში 11 მილიონი დოლარის ღირებულების კვლევითი სამუშაოებს ჩაატარებას აპირებს.

Blackstairs Energy Armenia 2008 წელს დაარსდა კანდური კომპანია Vangold-ის, ირლანდიური Blackstairs Energy-ის და სომხეთის მთავრობის ერთობლივი შეთანხმების საფუძველზე.

Vangold-ის მიერ გავრცელებული განცხადების მიხედვით, კომპანიას გააჩნია „დამაიმედებელი“ მონაცემები, რომელთა მიხედვითაც არსებობს „დამაჯერებელი მტკიცებულება ლიცენზირებულ ზონაში ნახშირწყალბადის მნიშვნელოვანი მარაგის არსებობის შესახებ“. აღნიშნული ზონა სომხეთის ცენტრალურ და სამხრეთ ნაწილში მდებარეობს და მოიცავს სევანის ტბის ნაწილსაც.

საძიებო სამუშაოების ჩატარება იგეგმება სევანის ტბის მიმდებარე სოფლებში ჰაირავანკში, წაღკაშენში და ნორადუსში.

სევანის ტბას იცავს 2001 წელს მიღებული სპეციალური კანონი, რომლის მიხედვითაც იკრძალება ნებისმიერი საქმიანობა, რომელიც ტბის ეკოსისტემას დააზიანებს. ეკოლოგებს ადრეც ბევრჯერ გაუპროტესტებიათ კანონსაწინააღმდეგო პროექტები, დაწყებული ოქროს მოპოვებითი სამუშაოებით, დამთავრებული წყლის რესურსების გადაჭარბებული გამოყენებით.

„მანამ, სანამ მიმდინარეობს მხოლოდ კვლევითი სამუშაოები, ვერ ვიტყვით, რომ კანონი ირღვევა,“ – განაცხადა ჩვენთან საუბრისას საზოგადოებრივ-ეკოლოგიური კავშირის კოორდინატორმა სილვა ადამიანმა. „მაგრამ, თუ ნავთობის მარაგს იპოვიან, შემდეგი ნაბიჯი მისი მოპოვება იქნება. სევანზე ბურღვითი სამუშაოების წარმოება კი კანონით არის აკრძალული, რადგანაც ეს ტბას გამანადგურებელ შედეგს მოუტანს.“

ადამიანის მტკიცებით, გარემოს დამცველი აქტივისტები მოხარულები იქნებიან თუ ქვეყანაში ნავთობის საბადოს აღმოაჩენენ, ოღონდ ეს არ უნდა მოხდეს სევანის ტბის განადგურების ხარჯზე.

ნავთობით მდიდარი აზერბაიჯანისგან განსხვავებით, სომხეთს ბუნებრივი საწვავის საბადოები არ გააჩნია და ბუნებრივი აირის იმპორტს ძირითადად რუსეთიდან და შედარებით მცირე რაოდენობით, ირანიდან ახორციელებს.

მიუხედავად იმისა, რომ მეზობელ აზერბაიჯანს ნავთობის უხვი საბადოები აქვს, სომეხი ეკოლოგები ეჭვის თვალით უყურებენ სომხეთში ფარული რეზერვების არსებობას.

ერევნის სახელმწიფო უნივერსიტეტთან არსებული მდგრადი განვითარების ცენტრის დირექტორი რუბენ მოვსისიანი დარწმუნებულია, რომ გეოლოგები ვერაფერს იპოვიან ისეთს, რაც კომერციული თვალსაზრისით მოგებიანი იქნება.

„საბჭოთა პერიოდში ჭები ჩაბურღეს არმავირში და ცოტა გაზი იპოვეს, უფრო მცირე ნავთობის საბადო იპოვეს სოფელ ვოღჯაბერდში, გარნის გზაზე. ამის შემდეგ, უცხოურმა კომპანიებმა ჩაბურღეს 3200 მეტრის სიღრმის ჭა გარნიში, მაგრამ ვერაფერი იპოვეს,“- განაცხადა მან ჩვენთან საუბრისას.

თუმცა, Blackstairs Energy Armenia-ში ამტკიცებენ, რომ საბჭოთა პერიოდში შეგროვებული მონაცემები არასანდოა.

„კვლევები, რომლებიც 1947-1990 წლებში ტარდებოდა არასისტემატური ხასიათის იყო და უმარტივესი გეოლოგიური და გეოფიზიკური ტექნოლოგიების გამოყენებით მიმდინარეობდა,“ – ნათქვამია კომპანიის ოფიციალურ განცხადებაში.

კომპანიაში ირწმუნებიან, რომ მათი საქმიანობა მიმართულია იმისკენ, რომ ამ ტერიტორიაზე გარემოსთვის მიყენებული ზარალი იყოს მინიმალური.

Blackstairs Energy Armenia-ს წარმომადგენელი ქრისტინე ვარდანიანი აცხადებს, რომ ამ ეტაპზე მხოლოდ კვლევითი სახის სამუშაოების ჩატარება იგეგმება, ამასთან ერთად, მხოლოდ უსაფრთხო მეთოდების გამოყენებით, ამიტომაც სანერვიულო არაფერია.

გარემოს დაცვის სამინისტროს პრესსპიკერი ტეჰმინა არზუმანიანი ხაზგასმით აღნიშნავს, რომ ნებართვა გაცემულია მხოლოდ ნავთობსაბადოების მდებარეობის გამოსავლენად, რაც ბურღვითი სამუშაოების ჩატარებას გამორიცხავს.

„თუ კვლევის შედეგად აღმოჩნდება, რომ სომხეთის ნიადაგში გაზი ან ნავთობი მოიპოვება, მაშინ კომპანიამ ბურღვითი სამუშაოებისთვის ლიცენზიის მისაღებად დამატებითი ექსპერტიზა უნდა ჩაატაროს,“ – განაცხადა არზუმანიანმა ჩვენთან საუბრისას.

თუმცა, „ასოციაცია ადამიანის მდგრადი განვითარებისთვის“ თავმჯდომარე კარინე დანიელიანი მიიჩნევს, რომ Blackstairs Energy Armenia-ს მიერ საძიებო სამუშაოებისთვის განსახორციელებლად წარმოდგენილი განაცხადი არ არის სრულყოფილი.

„ეს დოკუმენტი არ შეიცავს შეფასებას გარემოსთვის მიყენებული ზიანის შესახებ და არის მხოლოდ აღწერითი ხასიათის. უსაფრთხოების ზომების წარმოდგენის მაგივრად, ის მხოლოდ კეთილ ნებას გამოხატავს,“ – აცხადებს დანიელიანი.

მოვსისიანი მიიჩნევს, რომ რადგან სომხეთი არ არის ნავთობის მწარმოებელი ქვეყანა, შესაბამისად, მას არ გააჩნია კანონმდებლობა, რომელიც დაარეგულირებს ნავთობის მოპოვებასთან დაკავშირებულ რისკებს.

ეკოლოგების მტკიცებით, ასეთი მნიშვნელოვანი საკითხების გადაწყვეტა უფრო ფართო საჯარო განხილვების საფუძველზე უნდა ხდებოდეს. ქალაქ გავარში „ორჰუს ცენტრის“ კოორდინატორი ლიანა ასოიანი აცხადებს, რომ საჯარო განხილვები მოეწყო ყველა იმ რეგიონში, სადაც კვლევის ჩატარება იგეგმება, თუმცა ამ მოსმენებში ეკოლოგები ჩართულები არ ყოფილან.

„ჩვენ არ ვიყავით ინფორმირებულები, რომ ასეთი მოსმენები იმართებოდა,“ – განაცხადა მან ჩვენთან საუბრისას. „ამიტომ ორჰუსის ცენტრების წარმომადგენლების ორგანიზებით ერევანში და გავარში მოეწყო შეხვედრა, რომელზეც მოვიწვიეთ ეკოლოგები და კომპანიის წარმომადგენლები. ჩვენი პოზიცია ნათლად დავაფიქსირეთ – სევანის ტბას თავი უნდა დაანებონ და მით უმეტეს, არც კი უნდა იფიქრონ იქ ბურღვითი სამუშაოების ჩატარებაზე.“

ასოიანის თქმით, არავინ იცის როგორ განვითარდება მოვლენები იმ შემთხვევაში, თუ ნავთობს იპოვიან.

„ჩვენ დაგვარწმუნეს, რომ სევანის ტბაში ბურღვითი სამუშაოები არ დაიწყება, მაგრამ თუ ნავთობს იპოვიან, კომპანიას სხვა რა ინტერესი ექნება, თუ არა მისი მოპოვება?“ – თქვა მან.

არპი ჰარუტუნიანი თავისუფალი ჟურნალისტია სომხეთში.