Աբխազիայի Գալիի շրջանի ամայությունն ու անբենզին Սուխումը ռուսական «Ռոսնեֆըին» սպասելիս

, Հայաստանի, Հյուսիսային եւ Հարավային Օսիաների, Դաղստանի, նաեւ Աբխազիայի լրատվամիջոցների ներկայացուցիչների համար նախապատրաստված հանդիպումների ընթացքում մատուցված տեղեկատվությունը, նաեւ Աբխազիայի ներկայիս իրականությանն առնչվող մանրամասներՙ ականատեսի աչքերով

Գալիի եւ Զուգդիդի շրջանները միացնող Ինգուրին` «ջրբաժան»

Ինգուրի գետի կամրջով երթեւեկող տրանսպորտային եզակի փոխադրամիջոցը, որ չի պատկանում այդ կամրջով ազատ երթեւեկող միջազգային կազմակերպությունների մեքենաների թվին, բնավ էլ մեքենա չէ, այլ վրացի Սոկրատ պապի «Կուկլա» (թարգմանաբար` տիկնիկ) ձին` սայլով, որ շատ վառ երեւակայության դեպքում կարելի է փոխադրամիջոց անվանել: Խորհրդային Միության անձնագիր ունի Սոկրատ պապը, դրա համար էլ կարողանում է երկու կողմում «ընդունելություն» գտնել:

Վրաստանից Աբխազիա եւ հակառակը Ինգուրիի կամուրջը պետք է անցնել ոտքով` եղած-չեղածը ձեռքով տանելով: Բայց, որքան էլ տարօրինակ է, հակասությունների, յուրօրինակության ու բարդ հանգույց դարձած այս տարածքում էլ տնտեսական օրենքներով անհրաժեշտությունն ու պահանջմունքը առաջարկ են ծնել` Սոկրատ պապի ձիու սայլի տեսքով:

Խորհրդային Միությանՙ վաղուց դարն ապրած անձնագիր ունենալու գործնական նշանակությունն ակնհայտ է. աբխազական կամ վրացական անձնագիր ունեցող ամեն անձ չի կարող ազատորեն երթեւեկել Ինգուրիի կամրջով:

Ուստի 76-ամյա Սոկրատ պապի համար շատ էլ հարմար է սովետական անձնագրով ապրելը, չնայած ինքը, իր իսկ խոսքերով, Վրաստանի Զուգդիդի շրջանի բնակիչ է: Ինգուրին հիմնականում մեծահասակներն են անցնում, որոնց ձեռքին խորհրդային հին անձնագրերն են կամ անձնագրերին փոխարինող փաստաթղթային այլ ձեւեր:

15 տարի «Կուկլան» Սոկրատի հրամաններով «փոխադրումներ» է իրականացնում Ինգուրիի կամրջով Վրաստանից Աբխազիա ու հակառակը, բայց նրա հաճախորդներն այնքան էլ շատ չեն: Ու թեեւ Սոկրատը ուղեբեռի եւ մարդու համար վրացական մեկական լարի է վերցնում կամ ռուսական 20-ական ռուբլի, սակայն Գալիի շրջանի բնակիչները, որ այդ կամրջի անցուդարձի հիմնական մասնակիցներն են, այդ գումարն էլ չեն կարող վճարել` սոցիալական անմխիթար վիճակի պատճառով:

Կամուրջն այն ճանապարհն է, որն անցնելու համար Աբխազիայի վրացաբնակ Գալիի շրջանի բնակիչներն ու նրանց հարազատները փաստաթղթերի առումով, սակայն, առանձնակի խնդիրներ չեն ունենում, քանի որ այդպիսին է պայմանավորվածությունը: Սակայն մնացյալ բոլոր տեղերից այստեղ հայտնված մարդկանց համար բարդագույն խնդիր է անցնել Ինգուրի գետի կամուրջը, որի մի կողմում Վրաստանի ներկայացուցիչներն են, իսկ մյուս կողմում աբխազ սահմանապահները` ռուս սահմանապահների վրանային հարեւանությամբ ու ներգրավվածությամբ:

Աբխազիա որեւէ կերպ, բացի Գալիի շրջանից, անցնելու դեպքում ուզածդ երկրի քաղաքացի իր անձնագրում դրոշմ է ստանում, որի առկայությունը Վրաստանի տեսանկյունից համարվում է քրեական հանցագործություն եւ պատժելի է տուգանքի տեսքով կամ ազատազրկմամբ: Այդպիսի օրինակներն այնքան շատ են, որ փնտրտուքի առիթ չեն տալիս:

Խնդիրն այն է, որ Վրաստանը Աբխազիա մուտքը որեւէ այլ կերպ, քան իր տարածքով, համարում է պետական սահմանի խախտում: Եվ քանի որ անկախացած Աբխազիայի սահմանները չեն վերահսկվում վրացական իշխանության կողմից, Վրաստանը դրանց անցումը համարում է պետական սահմանի անօրինական անցում:

Ստացվում է, որ Վրաստանում հետագայում դատական գործընթացներից խուսափելու միակ ձեւը Աբխազիա հենց Վրաստանով ու երկկողմ թույլտվությամբ մուտքն է, որն էլ հասանելի չէ բոլորին:

Թբիլիսիից Սուխում տանող ճանապարհին ցուցանակների առատությունը բնավ էլ մտածել չի տալիս, թե Վրաստանից Աբխազիա անցնելու ճանապարհը յուրօրինակ սահման է` ոչ բաց դռներով:

Ճանապարհային ցուցանակներն ամենայն բարեխղճությամբ ու նախանձելի հաճախակիությամբ տեղեկացնում են, թե Թբիլիսիից Սուխում 450 կմ-անոց հատվածն հաղթահարված է այս կամ այն չափով, ու դրա համար դեպի արեւմուտք ճանապարհը անցնում է մի շարք վրացական խոշոր քաղաքներով` նախ Մցխեթա, հետո Խաշուր, Քութաիս, Զուգդիդ: Այդուհետեւ արդեն Աբխազիան է, որ սկսվում է Գալիի շրջանով, եւս երկու վարչական շրջան անցնելուց հետո Սուխումն է:

Թբիլիսիից մինչեւ Ինգուրի գետ ճանապարհը նորմալ երթեւեկելի է, իսկ արդեն աբխազական կողմում հենց ճանապարհից զգալի են պատերազմի հետեւանքները: Դրա համար էլ Ինգուրի գետից մինչեւ Սուխում մոտ 100 կմ ճանապարհը երկուսուկես ժամ է տեւում: 90-ականների սկզբի վրաց-աբխազական պատերազմից հետո, միջազգային կազմակերպությունների հաշվարկներով, մոտ 35.000 փախստական է վերադարձել վրացաբնակ Գալիի շրջան, սակայն այդ տարածքով անցնելիս դժվար է հավատալ անգամ այդ թվին, որն այլ գնահատումների դեպքում անցնում է 50.000-ը:

Ամեն դեպքում, Ինգուրիից այն կողմ` Գալիի եւ Օչամչիրի շրջաններում գյուղերը գրեթե ամայի են, հարուստ բուսականությունն ու առատ խոնավությունը «կուլ են տվել» ռազմական գործողություններից հետո այդպես էլ ավերակ մնացած շինությունները: Ճանապարհամերձ հատվածներում նկատելի են պատերազմի ընթացքում կառուցված նախկին բարիկադները, տների վրա երեւում են ռմբակոծությունների ու կրակոցների հետքերը:

Այս տարածքներում ոչինչ չի կառուցվում, չի նորոգվում, բացի, թերեւս, նոր հուշարձաններից, որ կանգնեցվել ու կանգնեցվում են` «հավերժացնելու վրաց-աբխազական պատերազմի Աբխազիայի հերոսների հիշատակը»:

Աբխազական ափերին չհասած տանկերն ու բենզինի դեֆիցիտը

Մինչեւ Սուխում հասնելը, Աբխազիայի Գալիի եւ Օչամչիրի շրջաններից հետո, ճանապարհը կարգավորվում է, սակայն պատերազմի ու լքյալ տների դեպքում` նաեւ ժամանակի, ավերածությունները դեռ նկատելի են: Սեպտեմբերի սկզբին զբոսաշրջիկների նկատելի առատությունը զգալ է տալիս Աբխազիայի զբոսաշրջային ռեսուրսների կամաց-կամաց գնահատելի դառնալու հեռանկարը, որ կարող է տպավորություն ստեղծել, թե այս տարածքում հակամարտության մասին խոսք լինել չի կարող:

Բայց պարտադիր չէ, որ կրակոցներ հնչեն հարաբերությունների «կռվի» պարագայում: Հակամարտությունը ռազմական բախումների մակարդակից անցել է մեկ այլ հարթություն: Սուխումում բենզինի այնպիսի հերթեր են, ինչպիսիք հայաստանցիները կհիշեն 90-ականների սկզբներից: Քաղաքի միայն մի քանի բենզալցակայաններ են վառելիք տրամադրում, այն էլ երկար հերթեր գոյացնելով: Իսկ բենզին չկա ոչ թե գնված չլինելու, այլ վրաց-աբխազական հակամարտության պատճառով:

«Բուկետ» տանկերը, որ Պանամայի դրոշի տակ շարժվում էր դեպի Աբխազիաՙ 2000 տոննա բենզինի եւ 700 տոննա դիզելային վառելիքի բեռով, օգոստոսի 17-ին ձերբակալվել էր Վրաստանի ծովային պահպանության ծառայության կողմից «Վրաստանի պետական սահմանի եւ օկուպացված տարածքներում ծովագնացության կանոնների բազմակի խախտումների» պատճառաբանությամբ:

Նավի անձնակազմը, որ բաղկացած էր 16 անձից` Թուրքիայի 12 քաղաքացի եւ 4-ը` Ադրբեջանի, ազատ էր արձակվել սեպտեմբերի 5-ին` յուրաքանչյուրը 1800 ԱՄՆ դոլար տուգանք վճարելու դիմաց: Նավապետ Մեհմեդ Օզթուրքին վրացական իշխանությունները օգոստոսի 31-ին դատապարտել էին 24 տարի ազատազրկման «Վրաստանի մաքսային կանոնների առավելապես մեծ չափերի խախտում կատարելու, նաեւ օկուպացված տարածքներ այլ երկրների քաղաքացիների մուտքի կանոնների խախտման մեղադրանքով»:

Դատարանի վճռով նավը բռնագրավվել էր` բեռի հետ: Ավելի ուշ վրացական իշխանությունները որոշեցին նավապետին ազատ արձակել 18 հզ ԱՄՆ դոլար տուգանք վճարելուց հետո: Նավապետի ճակատագիրն, ամենայն հավանականությամբ, կորոշի Վրաստանի նախագահի ու Թուրքիայի արտգործնախարար Ահմեդ Դավութօղլուի հանդիպումը:

Բայց, ինչպես ասում են, յուրաքանչյուրն իր ճշմարտությունն ունի, սակայն իրականությունը մեկն է: Ռուսական կողմն էլ աբխազականի հետ պնդում է, թե տանկերը ձերբակալվել է չեզոք ջրերում: Մինչդեռ իրականությունն այն է, որ Աբխազիան վառելիքի մեծ դեֆիցիտ է ապրում: Մյուս կողմից, տեղեկությունները, թե ռուսաստանյան «Ռոսնեֆտ» ընկերությունը շուտով մուտք կգործի Աբխազիա, այս տարածքում ապրողների համար որոշակիորեն կայուն հեռանկար է բացում, վստահությամբ, որ բենզինի նման դեֆիցիտ Աբխազիայում չեն զգա: